MIZORAM ṬHANMAWH BÂWK

 Written by,

— 𝖢𝚎𝚗𝚝𝚎𝚗𝚊𝚛𝚢 𝖢. 𝖫𝚊𝚕𝚣𝚊𝚑𝚊𝚠𝚖𝚊

𝐶𝑜𝑙𝑢𝑚𝑛𝑖𝑠𝑡, 𝐸𝑥𝑝𝑙𝑜𝑟𝑒 𝑀𝑖𝑧𝑜𝑟𝑎𝑚

            Nu leh pate'n kan fate chu kan hmangaih êm avàngin kan chak ṭhat lai leh kan vànglaiin theihtàwp chhuahin zirna kawngah te, taimák kawngah te leh khualzin kan nih chhúnga mikhual awm dàn tùr dik taka awm thiam tùr leh khawsa thiam thei tùrin kan zirtír ṭhìn. Kan fate hi mi dangte tána harsatna síamtu, thihna thlentu ni lovin mi dangte tán mi ṭhà, malsàwmna thlentu, ṭanpui ngaite ṭanpuitu ni se kan duh a, mi dangte'na an tihhmingchhiat leh an tihmualphò phei chu kan phal lo bur mai a ni. He khawvêlah kan awm reng dáwn loh avàngin kan thih hma hian kan thih hnua kan fate awm zui zêl dàn tùr chu kan ngaihtuah lo theih lo; a chhan chu, kan fate hi kan hmangaih neih chhun, kan rohlu neih chhun an nih vàng a ni.

            Chutiang chiah chuan he kan ram neih chhun Mizoram pawh hi kan fate kan hmangaih ang chiah hian kan hmangaih a ngai a ni. Khualzin chám hlen an awm ngai loh ang hian, keini pawh kan zinna ram aṭanga haw lehin kan in dik tak piallei dàiah zalh kan la ni dáwn. Fam kan chan hnua Zoram kal zêl dàn tùr hi kan ngaihtuah a ṭûl hle. Mi thil titheite'n thil an tih theih êm avàngin thudik pawh ziah ngam loh kan ram ngeiah hian a tam ta! A cháng chuan account lem (fake account) hmanga 'Social Media' hmang ṭangkaia ram hmangaihna thu ṭha tak tak min hrilh ṭhintute kha an fakawmin chàwimàwi an phu ka ti hial ṭhìn. Chutih rúal erawh chuan Zoram mipuite rilru-ah hêngte hi riak reng se, kan Zoram kal zêl dàn tùr hi i ngaihtuah tláng teh ang u. 

• Hnam dangte nge kan hmangaih zâwk, kan hnampuite leh kan ram neih chhun? 

            Zoram mipui ṭhenkhatte rilru-ah hnam dang hmangaih zâwkna rilru pu kan tam hle hian ka hre ṭhìn. Kan hmangaih chhan ber pawh sum leh pái kan hmangaih luatah a ni kan ti thei ang. Mizoram pawh Vairam, ruihhlo zuarte vawk lal lènna hmun ang mai a ni ta! Ruihhlo zuartute lah man zawh sèn pawh an ni meuh lo! Vai sumdâwng lian tak takte lo lûtin Mizoram hmun hrang hrangah dàwr lian tak tak an siam a, kan Mizopuite lah Vai-ho nèn dawr inṭawmin dàwr lian tam tak an síam a, Mizo dàwr hming an puttíra Vai dàwr lian tam tak pawh a awm ngei ang. Hêng mîte hian kan hmélmàte kan vulh lian tih hi kan ngaihtuah pha dêr si lo! Sum leh pái an neih miau avàngin kan hnampuite, nupui pasal atána kan duh êm êm te khân hnam dang nupui pasalah an nei a, a hnam ang záwnga hmalák theih loh thil a thleng mék bawk. Kan hnampui, rethei tê tèa fate hma hun ngaihtuaha thingtláng aṭanga khawpui lama mi in hnuai luahin an lo kal a, in te reuh tê pawh luah man kan tito êm êm a, duh thlan tùr dang a awm loh avàngin a rem rema inhlawhfa leh ni tin ei chawp zawngin an luah a. In luah man tuak rěng rèngin ei tùr ṭha ei thei lo leh fate zirna sikul ṭhà pawha luhtír thei lovin an khawsa mék a ni. Chutih lai mékin hnam dang, kan vulh lena te khán in man to tak tak luahin, Mizoram chhúngah ngei zirna sikul ṭhà ṭhàah an fate an kaltír thung a. Zirlai naupang ṭheuh ṭheuh pawh bulṭan dàn a inan loh êm avàngin thlen chin pawh a inang thei meuh lo. In neitute lahin kan hnampuite'n kan in Rs. 5000-a luahtír ai chuan hnam dang/ráltlànte 10000-a luahtír hreh lo pawh kan tam ta! A sum záwnga chhut chuan a ṭha e, thianghlim thu-ah pawh sum thianghlim tak a ni. A ngamin an luah ang a, a ngam loin an loh lo mai dáwn alâwm kan ti thei e. Mahse, kan hma hun, Zoram hma huna innghahna ber zirlai naupang ṭhenkhatte'n retheihna avàngin an tum ang leh duh ang an zir theih loh phah a, zirlai naupangte tán dam chhuahpui theih loh natna kan sìamsak a ni tih erawh kan hriat reng a ṭhà ang.

            Mî, thiamna sáng tak nei lo leh mi màwla kan ngaihte avàngin Zoram hi a buai lo va, mi thiam leh mi fing, mahnia dawhkân hran nei thei, roréltute rorèlnaa tel ṭhìnte ram hmangaih tak tak loh avàng hian a ni zâwk e, kan ram a buai fo chhan hi! Ruihhlo zuar mantute leh ruihhlo zuar thamna làa a rûka chhuah zalèntute hi ram dangah pawh an ram chhúnga mi mâwla an ngaih, nu ràwn pa ràwn tlák loh hi chu an awm ngai meuh lo a nia. Kan thiamna leh finnate hi a dik lo záwnga hman a nih hian kan tu leh fa, kan ram chhúnga chèngte ngei hian an tuar ṭhìn. Mî, dik lo taka sumdâwnga hausa, a hausakna pun belh duh vànga ruihhlo hmanga a hnampuite suat duhtu leh duhâm luat avànga a hnampui ni lo, hnam dang zâwk hmangaihtu chu khawi rama mi pawh ni se, a ram leh hnam hmangaihtu a ni ngai lo vang. Kan ram leh hnam kan hmangaih tak tak a nih chuan kan hnampuite hi kan hmangaih hmasak a ngai a, chu chu ram hmangaihtu dik zia a ni bawk.

• Kristian ram lák belh nge, kohhran ram lák belh zâwk?

            Kristian zâa zâ inchhál anga kan sawi fo ṭhín kan Zoram-a kohhran tamzia te hi kan ngaihtuah ngai em? Thingtláng khaw te reuh tèa kohhran tam tak tak a'n awm mai ṭhìnte hian ngaihtuahna thui tak min neihtír. Kutzungpui tiat leka lian thing phêk te reuh tèa perek pasarih pariat kilh nge nghet zâwk ang, perek pakhat kilh? Kristian kohhran dik tak awmna khuaah kohhran bila kohhran dang din a ni ṭhìn hi tu thiam loh nge? Kohhran dintute nge a khaw chhúng mîte thìam loh zâwk?  

            Kohhran tin dik zâwk nia kan inngaihna leh kan inriatna te hi zu in ṭhìnin zu in a bànsan ang deuh hian kan bànsan a hun tawh. Mahni chhúngkua ṭheuh hi buaipui ila, ṭhenawmte chhúngkua buainaah erawh buai tel kher a ṭûl lo. Kan buai buaiin buai ila, ṭhenawmte pawh an buai buaiin buai ve rawh se. Lalpa ram lák tuma kal ho dial dial te inkára buaina awm ṭhìn hi a ni ring lo mîte ringtu-a kan sìam theih lohna pakhat chu!

            Nihna cháka tuihàlte tuihàl tihreh nán kohhran hi din belh zêl a ni mai em? Eizawnna leh sumdàwnna atán, hna nghet pakhat hmuhna atán leka din erawh a ni thei si lo. Kohhran a tam a, khaw khata chěng mihring an tlèm chuan kohhran hrang hranga kohhran puipate zîngah rawngbáwltu indaih lohna avàngin zu leh sa tih bànsan thei lo pawh Biak ina thusawina hmun dawh sàn (pulpit)-a Pathian thu sawi tùra ruat an lo ngai a. Nupui pasal nei reng chunga ngaihzáwng neih chîngte pawh nihna pêk an lo ngai a. Phu rěng vàng ni lovin rawngbáwtu indaih lohna avàng zâwkin Pathian rawngbàwltu dinhmuna din a lo ngai a. Beràm véngtu'n a beràm rualte chu a ngaihsak theih loh avàngin a beràm enkawlte zînga ṭhenkhat chu sakeiin a seh a, ṭhenkhat an kal hrang a, ṭhenkhat kawng lakah an bo a, ṭhenkhat khuarkhurûmah an tlà a. Pun chak chu sawi loh a ni télin an tlèm tial tial a. Beràmpu leh beràm rualte nun a buai ṭhìn. Duh thlangtu'n duh thlan tùr a neih loh miau chuan a tikimtu atán, rawngbáwltu tikimtu atán a ṭhat lohna hre reng mah se rawngbàwlpui atán a thlan a lo ngai a, chu chuan kohhran tán rah ṭha lo a chhuah phah ta ṭhìn a ni.

            He kan ram ṭhanmawh bâwk te hi kan ram ată kan tihrêm thuai a ngai a ni. He ram, Mizoram hi ka ram a ni a, i ram a ni. Hmangaihtu chuan a hmangaih tán thil ṭha lo leh chhiatna thlen thei thil ni lovin ṭhil ṭhà, thil chi tinréng a tihsak zâwk ṭhìn. Hmangaihtu leh hmangaihte dinhmun a inchen vek loh ang hian, kan ram tán thil ṭhà kan tih theih pawh a inchen lo vang. Mahse, kan dinhmun mil tâwk, kan theih ang tâwka ram hmangaih hi kan tih ve tùr a ni.