- Rev.Dr.Zaichhawna Hlawndo
Khawthlang ram a bik takin Europe khawmûalpui chu Krista leh a lalna Kristian ram ti a hriat ṭhin an ni a. Kum tâm tak chhûng chu an ram nun phûng engkim kha Kristianna nen a in zawm kan ti thei awm e. Khawvel ram pûm deuhthaw ah rorelna chelhtû, Kumpinû lal ram tih mai ṭhin British pawhin an inghahna bulpui chu Kristianna a ni. Kohhran leh ram rorêlna pawh thûk takin Kristianna ah a in nghat. Sakhua leh politics pawh sawi hran theihloh khawpin a in zawm ṭha thin.
Europe ram tam berte chu Kristian ram ti a in chhal ngam an ni ṭhin. Mahse tûnah chûan Kristian ram ti a inchhal duh pawh an awm meuh tawh lo a ni. Heti tak hian Europe ramah kohhran hi a tluchhe thei ang tih pawh hi an ngaihtuah bik awm love. Tun ṭumah hian Europe rampum kohhran tlûkchhiat dan leh tlûkchhiat chhan kan ziak dawn lova, keimahin a tak ngeia ka lo hmuh leh tawn hriat Britsh ram chanchin kan thlûr bing dâwn a ni.
England ah hian PhD zir leh rawngbâwlin kum 11 chhûng ka awm a. Kristianna a tla hniam a, an hnungtawlh saltliah mai a ni lova, Kristianna hian an ramah hian hmun a chang ta meuh lo a ni ber mai. Biakin tam takte chu sumdâwnna hmun atana hralh te, sawkhaw dang Mosolman, Hindu leh Sikh hoten an lei sak te, ṭhiah leh luahtû awm loh avanga rûak tâm tak te pawh a awm. Kohhran hmasa ho tuna la dingte pawhin ṭhalai leh naupang inkhawm tur an nei tlêm hle. Birmingham ah Kristian Biakin pahnih Mosolman te hnena an hralh ah, Mosoman te inkhawmna hmunah thu ka sawi ve ve tawh a, a lungchhiat thlak hle. Manchester ah Biakin pakhat zu (beer) festival an hmanna ah kan college zirlaite ka luhpui tawh bawk. Sumdâwnna hmunah te, puipunna hmunah te leh sawrkâr office ah te pawh Lal Isua Krista hming thianghlim te chu anchhe inlawh nân leh fiamthu thawh nân te an hmang. Chutiang tak chûan engatingê Kristianna chu a lo tluk chhiat tak mai, tû thiamloh nge? A chhan bulpui ber enge ni ang? tihte kan ziak dawn a ni.
Pakhatna ah chuan Kohhranin Thlarâu Thianghlim an dah pawimawh lo:- Thuthlûng Thar Kohhran innghahna chu Thlarâu Thianghlim a ni a, chu Pathian Thlarâu Thianghlim chu kohhranin a dah pawimawh tâwk lo. Kohhran chakna leh a lo ṭhan dûanna chhan chu Thlarâu Thianghlim hnathawh harhna thlen vang a ni. Mahse Kohhranin chu Thlarâu Thianghlim harhna chu vawn nun zêl aiin,an rindan (doctrine), tihdân (practise) pathianna, pâwl (denomination) ngaipawimawhna te a lian a. Thlarâu Thianghlim harhna vawn nun zel an ngaihpawimawh lo. Kohhranin chu Thlarâu Thianghlim tel lovin a kal zêl a, zâwi zâwiin Pathian Thlarâu Thianghlim a awm loh avangin kohhran chu a rovin a lo châu a, a tawpah phei chuan a lo thi tâ ni berin a lang.
Pahnihna ah chuan Secularism dah pawimawhna in Kohhran a tidal. Secularism tih chu ‘ Ram rorelna (Politics) sakhûa tellova kalpúi emaw lak hran tihna a ni. Khawthláng ramah secularism – sakhûa tel lova khawtlang leh ram inrelbawl duhna a lo lian a. Chu chuan politics leh kohhran a dah hrang tîal tîal a. Rorêltûte pawhin Kohhran an ngaipawimawh lo tial tial a, chu chuan mipui nun a nghawng chho ta zêl a ni. Secularism hian sakhaw intluk tlânna leh sawkhaw dangte pawh zalênna pek duhna te a rawn hring chho zel a. Kristian te chu nekchêpin an awm zêl a, sakhaw dangte an zalên a, kohhran pawh chu nekchêp leh thlauhthlâkin a lo awm ta zêl a. Biakin inkhâwm aiin vantlâng nun, hûau hûau leh infiamna te ngaihpawimawhna a lo lian ta zel a. Chu chu kohhran tlûk chhiatna hnar a lo ni ta a ni.
A pathumna ah chuan ‘Kohhran tih dan pathiânna’ hi a ni. Kohhran ten tihdan pangngai an kalpui rei lutuk avangin kohhran a tluchhia. Kristianna a lo awm tan aṭanga an inkhawm dan te, an hla sak ṭhin te, an thawhlawm khawn dan te, inkhawmpui an neih dan te a ngai deuh rengin an kalpui a. Khawvel changkâng zêl mil leh an ṭhalai nun milin kohhran a insiam rem lova, Biakin zai nâna an hla sak leh an hmanrûa te pawh khawvêl hmasâwn dan milin an kalpui duhlo. Bible thu tak leh Thlarâu Thianghlim aiin kohhran tihdan hlûi (tradition) kha an dah pawimawh zawk emaw tih mai tur a ni. Chuvang chuan ṭhalai ten Biakin inkhawm an tûi lova, zâwi zâwin inkhâwm an bansan a, a tawpah phei chuan ṭhalai leh naupang inkhawm tur pawh an awm ta manglo a ni ber mai.
A palina ah chuan ‘ sakhaw intluk tlânna’ in Kohhran a pawlh dal. Khawthlang ramah zirna leh thiamna lo sáng zêlah ngaihdan thar te a lo piang zêl a. Pathian thu zirna hmun (Theological college, Seminary, University) a Pathian thu zirte chuan sakhaw dang pathian thute an zir tel a. Zirtirtûte pawh an la a, zâwi zâwiin Pathian thu zirna hmun chu milem pathian biakna nen a lo in pawlh a. Sakhaw dangte pawhin Pathian an be ve tho, kan tum ram a in ang vek alawm tihna te a lo piang zel a. British rama zirna in te chu Pathian nung nilo, milem pathian biak dan zirna hmunah an lo chang zo ta emaw tih mai tur a ni. Eng sakhûa pawh a leng tur a lawm an ti zel a, a tawpah phei chuan Kristianna chu nekchep mai pawh nilovin nek chhuahte a lo ni ta hial a ni.
A pangana ah chuan ‘pawmzâuna’ (liberalism) in Kohhran a eichhia. Hei hi a bul in ṭanna chu Bible college leh University te an ni tlangpui. Bible zirtirna aiin mihring finna, duhdân leh ngaihdâna kal duhna a lo lian a. Bible zirtirna kalh zâwng a kal duhna lo lian zel chuan pastor leh kohhran rawngbâwltûte a nghawng a. A tawpah phei chuan Bible in a duhloh tûai leh patil te, mipat hmeichhiatna a fihlim lo mai nilo, mahni anpui kawp duhte thlenga rawngbawltu pastor pawm duhna te a lo awm ta zêl a. Chu chuan kohhran thianghlimna a tibawlhhlawh a, mi tam takin kohhran an chhuahsan phah a ni.
A tawp berah chuan ‘ Chanchinṭha hril an thlahthlam’ avangin Kohhran a tlu chhia. Kan hriat angin British ram chu khawvela chanchinṭha hril nasa ber an ni hial ang. Hun engemawti lai aṭang khan ringlote veina leh khawvel ram danga chanchinṭha hril hna an thawhna chu nasa takin a tla hniam a. Kohhran hnapui ber Chanchinṭha hril an thlahthlam rah chu kohhran tlak hniam leh tlukchhiat kha a ni lo theilo. Chanchinṭha hriltu tur Kohhran pawh a tlûkchhiat zêl avangin an mahni chu vei lêt, chanchinṭha hrilh lêt an lo ngai ta hial a ni. Tunah hian Asia, Africa leh America khawmualpui lam aṭangin British ramah chanchinṭha hriltu, missionary tam tak tirhluh a lo ngai ta a ni.
Zofa Kristian te kan in enlêt a ngai ta! Tuna khawthlang Kohhran an tlukchhiatna chhan kan sawite hi kan ram Kohhranah te hian a thleng ve mêk em tihte ngun taka kan zir a ngai. Tlai luatte hian pawina a nei; Tling thelh apiang pawi tih a zual 'A tlai lu ta.' an la ti ang, Nazaret Isua a kal liam ta’ kan tih loh nan.
• • • • • •
Scan Here to Donate!
Share it with your friends!
[Subscribe telegram channel for updates- https://t.me/exploremizoramchannel ]
[For Ads - Contact +919402125273 ]
EXPLORE MIZORAM
email: admin@exploremizoram.com
Telegram channel:
Twitter: https://twitter.com/exploremizoram
Instagram: https://www.instagram.com/explore.mizoram
Youtube Channel: https://www.youtube.com/channel/UCyNrX06aSZ26HkIB25eo1YQ
Post a Comment
He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh: