REMNA NI (JUNE NI 30)

Mizoram remna thuthlung (memorandum of settlement)

- Chhakchhuak Entlinga


_Remna a lo awm theihna tur leh Remna kawng kan zawhnaah hian In leh lo hâl sak kan ni a, ei leh barah hrêk kan ni, sawisak hlum leh kahhlum kan ni bawk. Hmeichhia ten pawngsual kan tawk a, pawisawi leh sawilote lunginah khung khawm kan ni, duhthlanna pawh hmang thei lova tihluihna hmanga khawdanga khalh khawm (khawkhawm) kan ni bawk._



_Tin, Remna leh muanna a lo awm theih nan hian khatih hun lai (1959)-a tharum tello a zalenna sualtu Zofate chu Mizoram chunga thuneitu Assam leh India chuan Ṭam-pui (Mautam) lakah alo ensan tawh a, chaw aiah kum 1966 February thla-ah phei chuan sipai (Assam Rifles) a rawn thawn lût ta chiam a nih kha._

Kan remna thuthlung ‘Memorandum of settlement’ hi sawi dan a inanglo hlawm hle maia, a ṭhenin “Remna Ni hi Mizo-te kan tlawmna ni” a ni, tiin an sawi a, lawm tlâk loh hial-ah an chhuah a. A ṭhen erawh chuan “mizo mipui huap a nilo, MNF leh India sawrkar inremna mai a ni e”, an ti bawk. “Mahni sawrkar ṭhiata, Lalna ṭhutthleng inken duhna thinlung neitu, putu leh nunpuitu mizo kan nih vanga Remna hi lo awm ta” ni a sawi an awm bawk a. Tin, “kan zavaia ṭanrualna avanga Mizoram mipui zawng zawng aiawha inremna hi awmthei leh kalpui a ni” tia sawi an awm bawk. A ṭhen erawh chuan “kha tih hun laia Mizoram sawrkar leh NGO, Kohhran hruaitute leh mipuite ngenna leh thawhrimna avang liau liau a Remna hi lo awm thei’ a ni, an ti ve bawk.

‘Ram a buai hma hian Mizoramah remna leh muanna chu a awmsa a lawm ti’a Zalenna sualtute dem lek lekna thu’ a awm ṭhin a. “India sawrkar lakah kan tlawma, hnam sipaite an tlawm a, an lo haw a, silai an tunga, ngai kan awh leh chiah zawk a ni. Kan hlawhchhuah chu Mizoram buai chhung zawnga sipaite laka tih duhdahna chiah a ni, zalenna kha sual lo mah ila State hi chu kan ni tawh tho ang” ti’a ngaihtuah chiang lo lêka hnam sipaite demna thawm leh ṭawngkam hriattur a awm ṭhin. Hetianga indemna thu awm ṭhin avang hian hnamin hma a sawn phah lova, kan kalsan ngam a ngai. Tin, India ram aṭanga Mizoram inlak hran duhna thinlung pu lo thei lova Mipuite siamtu leh nawrtu chu ‘Sawrkar, Mizoram chunga thuneitute chet dan avang kha a ni’ kan ti thei ang. Mizoram a buai hma leh hetiang boruak a awm hma hian Mizorama zofate chuan ngaihsaktu neilo ang maiin Ṭam-pui (Mautam) pawh an lo tuar chhuak tawh a nih kha. Tharum tel lova Zalenna sualtu Zofate chu buai lo theilo leh Ralthuam lek lo thei lova siam an nih kha kan hriat thar a tul ve tho awm e. Hnam movement-a hnam sipai underground te kha an in surrender lo a, huaisen takin kan hnamin a mamawh em em 'Remna' kawng zawh a ngaih tak avang khan an silai an tung mai zawk a ni tih hi kan hriatthar a ngai. Luhlul chhuahin ralthuam kha lek zui lui tlat sela chuan Mizoram mipuite khan tihduhdahna nasa tak an tawrh belh ngei ang, chumi hrereng chung leh hmutlang chung chuan kha tih hun laia an mite ṭanpui ngaia awm leh authawm chuan Hnam Sipaite chu Remna thuthlung lam hawilo thei lovin a siam a ni.

Mizorama remna a awm theih nana authawm chuan Van a tawng kan ti thei ang. Mipuite chuan tihduhdahna tinreng an tuara, kumpui lingleta an lo thawhrah ve an chhekkhawm, buh leh bal te chu halral sak an ni a, an ran, an In leh lo kalsanin tihluihnain khaw khatah khalhkhawm an ni. Hmeichhia ten pawngsual an tawk a, tihduhdahna tinreng tuarin mipa-te chu sawisaka, man leh kahhlum an ni. Sipai ṭihna leh hlauhna chu a nasa zual zel bawk a, engmah ti theilo leh tingam lovin, thlunbeh dinhmun ang hiala dingin mipuite chuan kha tih lai hun kha an hmang a, Mizorama Zofate chan chuan maian chan pawh a tluk zo ta lo a ni.

Mahni hnam/ram puanzar hnuaia ding tura huaisen taka beihna chuan Mipuite nun khawchhuahna thlenga harsatna a siam tak avangin remna a awm theih dan kawng zawn alo ngai ta a, hnam tana silai kenga rammu te chu sawi loh mipuite thlenga tihduhdah leh nghâisak tuarin, an retheih pui em em a ni. Nunphung pangaia an nun theih loh laiin nunphung pelin India sipaite an khawsa thung si. Mipuite mangang aurawl leh ṭap thawm chuan Christian Peace Committee te, Mizo Zirlai Pawl te, Tlawmngai pawl te leh Political party te auchhuakin remna a awm theihna turin nasa takin hma an la a. Beidawn rum rum châng te neiin Remna a awm theihna tura an kawng zawhah chuan harsatna an paltlang nasa tak zet a nih kha. A rûka inbiaknate kalpui a ngaih chang a awm a, thih leh dam karah lêngin, an hmalakna avanga hliam tuar, Jail tâng, ramtuileilo  hial nih phah te pawh an awm bawk. Hun harsa tak paltlanga beidawng lova an beih hram hramna leh mipui mimir thawhrah/inpekna avang chuan Kum 20 chhûng teh meuh Mipuite hrehawmna leh tihduhdahna chuan kian zâi a rel ve ta a. Mizoram chu India sawrkar nena Remna Thuthlung ziakin June ni 30, 1986-ah chuan Mizoramah remna a lo awm ta. 

He remna thuthlung ziah a nih thu hria hian remna duha mittui nena Pathian autute, remna ziah a nih tur thu hriaa thaw dep depa lo nghâktu mipuite chu lawm avanga biangah mittui tla in, an hun tawna hrehawmna an tawrh zozaite kha an chhûi kîra, lungchhe taka ṭap-in an inkuah vawng vawng hlawma, an zalen ve tawh tur thu mittui lûang zawih zawih chunga inhrilh tawnin tute mai pawh chuan mittui nen inremna thuthlung hi an lo dawngsawng a ni ber mai.
 
Remna hi a hlu a, remna a awm theihna tur hian thisen tam tak a luang a, remna duha mittui nena beidawng duh lova beitu kan pi leh pute tawrhna kha a râpthlâk tih piah lam a ni, mipuite’n kan ngaihhlut thar deuh deuh a ngai. He ni June ni 30 hian hnam anga harsatna namenlo kan tawh zawng zawngte kha min hriatthar tir leh sela, remna thuthlung ziah a nih dan kawng leh a behbawm sawi inanglo tak taka buai tawh lovin kha tih hun laia kan ram leh hnamin hmasawnna tur tam tak a lo hloh tawh te kha nei let leh a, ram leh hnam in’a hma a sawn theihna tura ṭanrualna min thlentu lo nise, min fuih thartu lo ni kumkhua rawh se.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post