Remna Ni Pual - Art. 371G: Eng Nge a Nih a, Engvanga Lo Piang Nge a Nih?

- K. Remruatfela

Khawvela Democracy ram lian ber ‘India’ Danpui hnuaia Art. 371G changah hian Mizoram hian chanvo ropui tak kan nei a. Kan chanbik hi kan vanneih tehreng nen mi tam tak chuan, he Danpui hnuaia kan chanvo neih hi eng nge a nih chiah a, engvanga lo piang nge a nih tih erawh hi chu kan hre tawk lo tlang hlawm hle niin a lang a. Chuvangin, tun tumah hian Dan zirna ni pahfawmin Art. 371G chang awmzia hi a bulthum atangin a tlangpui zawr zawr kan lo chhui chho dawn a ni.

British in min awp hma kha chuan Mizote hi tuma thuhnuaia awm lovin ka lalte khan tlang hran hranah thuneihna vawrtawp nen min awpbet a. Mahse, Vailen vawihnihna hnua, kum 1895 atanga Brtish in min rawn awhbeh tak hnu atang khan Mizote chu Sap ho thuhnuaiah kan kun tan ta a. India Act of 1919-a Sec 52(a) (2) tlawhchhanin keini Mizote leh kan tlangmi puite chu hnam hnufual  ‘Backward Tract’ ah puan niin, a hnuah Government of India Act, 1935 Sec 92 (1) tlawhchhanin Assam province hnuaia ‘Excluded Area’ ah min puan hnan ta hial a. India ramin zalenna a lo neih a, ram thar inrelbawlna Dan, India Independence Act, 1947 siam a nih khan keini British-India hnuaia awmte chu, min chhuahsantu British Sawrkar khan a hranpaa duhthlanna min pek ve loh avangin India Union chhungah Zofate chu min khunglut ve ta nghal bawk a.

India ram inrelbawlna tharah chuan Mizote chu Assam State hnuaia Disrict pakhat anga dah niin, District Council inrelbawlna hrang neih min phalsak a. Ka chanvo leh kan dinhmun chu India Danpui hnuaia Six Schedule ah khungluh a ni ta bawk a. Kum 1959-a kan rama Mautam tam a lo thlen khan Mizo District Council hruaitute chuan Assam Sawrkar hnenah chhawmdawlna an zuk dil thin a. Mahse, an beisei anga an dilna te tihhlawhtlin a nih lawk loh thin avangin Mizo mipuite chuan District Council Sawrlak chu an chak tawk lo tiin an duhkhawp ta lo sawt em em a. Chutih hunlai tak chu District Council hnuaia Cashier hna thawk thin, sum leh pai chungchanga rinhleh kai vanga suspend tawk mek, Pu Laldenga chuan mipui rilru lak theih hunlai ber ni-a ngaiin a thuihhruaite nen ‘Mizo National Famine Front’ chu an din ta a. Kawng zawh te huaihawtin Sawrkar lakah lungawilohna te an lantir thin a.

Mautam tam a lo reh a, Sazu te pawh an lo rem tak hnuah chuan MNFF pawlte pawh chuan an pawl chu Political party-a leh zui nghal law law a thain an hria a. An pawl thil tum lian ber atan ‘Zalenna sual’ tih an thlang a. An thil tum tihlawhtlin tura an auhla ber chu ‘India Indepdent hmain Indian kan ni ngai lova, ‘Excluded Area’ a dah kan ni a. Kan Politician hmasa te duhthlanna vanga India-a rinluh mai chauh kan ni a. Kan chanvo dik tak hmu let leh turin kan beih a ngai a ni”, tih a ni a. Hemi thuah hian District Council Sawrkarna fawng vuanlai, Mizo Union party te nen pawh an thu a inhmulo khawp niin a lang a. “MNF Zirtirna diklo hrilhfiahna’ tih thuchhuah te hial pawh an siam thin a. Chutih hunlaia Mizo Union President chu kan CM hmasa ber Pu Ch.Chhunga hi a ni.

Kum 1966, March ni 3 atang chuan Mizoram chu ‘Rambuai’ tih kan lo ni ta a. Kum 20 tehmeuh chu zalenna sualin Vai sipai nen kan inkap a. Mahse, kum 1986 khan MNF lamte pawhin an silai rawn tungin  hemi kum vek, June ni 30 khan India Sawrkar nen India Danpui chhungah inremna an siam ta zawk a. Chu an inremna thuthlung ‘Memorandum of Settlement’ an tihah chuan India Danpui hnuaia inbiakrem theih remtih a nih vangin Mizote chu ‘Union Territory’ atangin kum 1987, February ni 20 khan State puitlingah hlankai kan lo ni ta a. India danpui pawh a vawi 53-na atan siamthat niin ‘The Mizoram State Act, 1986’ (Act no 34 of 1986) tih chu a lo piang ta a. Chumi chang 4-na  ang chuan Mizoram dinhmun thar pawh India Danpui Art. 371G ah dahluh a lo ni ta a ni. Tin, The North Eastern Areas (Re-Organisation) Act 1971, chang 6-na angin U.T. kan nih laia ramri chu state ramri atana rin nghal a ni ta bawk a. India danpui First Schedule - 11, entry 8-na awm thin Mizoram pawh khimi Schedule tho 1-na, entry 23-naah dah a lo ni ta bawk a.

Mi tam tak chuan hetia MNF leh India Sawrkarin inremna an siam a, India ram State 23 na ni tura India union chhunga kan insawhngheh vang hian MNF party chuan India sawrkar lakah Mizoram a hralh ta a ni tih anga sawi kan ching thin a. Hei hi kan ram political history kan zir ngun tawk loh vang niin a lang. Mizoram hi tuma hralh ni lovin, British in min rawn awp atang khan British-India chhungah min lo khunglut nghal a. ‘Excluded Area’ ah puan ni mah ila, British-India kan nihna a tidal chuang lova. Assam phaizawl mi te nen rorelna hrangin min enkawl chauh zawk a ni. British-India chhung chauha hman theih tura an siam ‘Indian Penal Code’ te pawh India Independent hma daih atang tawh khan Mizoramah pawh hman a lo ni ve tawh a. Archive atanga documents hrang hrang zirchian pawhin Excluded Area huamchhunga mite pawh hi ‘British-India’ chhungah kan lo tel ve tih phat rual a ni lo. India Indepedence Act, 1947 khan British-India huamchhunga awmte hi duhthlan theihna min pek miau loh vangin Mizo Union Party emaw, MNF party emaw, India Sawrkar laka Mizoram hralhtu anga thil hrechiang lova kan inpuh leh ringawt thin hi a lo dik ber lo deuh a ni.

India Danpui hnuaia kan chanvo ‘Art. 371G’ hian Mizote hi kan nationalism ni lovin kan identity humhim turin zalenna thuk tak min pe a. He chang awmzia chu – ‘ Kan Sakhua emaw kan hnam ze thil emaw khawih thilah chuan Sawrkar laipuiin Mizo Legislative Assembly te remtihna lo chuan engmah a lo inrawlh thiang lova, chung thilah chuan Central Act reng reng chu Legislative Assembly in resolution an pass te a nih loh chuan Mizoram chhungah hman theih a ni lovang’ tihna a ni deuh ber. Tin, a chang tawp lamah Mizoram Legislative Assembly ah member 40 aia tlem an awm tur a ni lo tih a chuang bawk a. Chungte chu Dan zirna leh kan ram political history zirna ni pahfawmin a tlangpui zawr zawr chauh ka rawn tarlang ve a ni e. Chanchinbu enkawltu lam ten vawikhatah Article sei tak tak chhuah an duh vak lo thin a. Chuvangin, chhuak leh dangah he chang awmze diktak chu a hrilhfiahna nen thuk zawkin kan la rawn tarlang leh zawk mai dawn nia.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post