PUAN ANG AN CHUL ZOTA

- C Lalá¹­hazuala.

Kum1970 bawr chawhnu lam aá¹­anga Zorimawi khawvela rawn zuang lut, Zorimawi lipuia rawn liluh á¹­an phat a\anga thawm rawn nei nghal hluah, a pianpui aw mawi dangdai riau avang leh a hla sak tur a thlan thiam em avanga zorimawi chanchina a lailum luah reng tawh tur, zai thiam vang leh aw mawi bik avanga mite hriat hlawh ni ringawt lo, hlaphuah thiam avanga hriathlawh reng tawh tur leh zorimawi tih hmasawn zelna tur atana tha leh zung leh ngaihtuahna nasa taka seng á¹­hintu ni bawk Zira Hnamte (Zirkunga) hringnun khawvel hi a ngaihnawm danglam viau a nia! Khawvel mihring chanchinah hian mi bik kan tih á¹­hian chanchin ngaihnawm tak an nei á¹­hin reng a ni.
‘Rimawi Genre’ hrang hrang a awm a, chung Rimawi kalphung chi hrang hrang zingah chuan kan duh zawng bik leh ngainat zawng bik a inang lo hlawm viau ang. Zira Hnamte pawh hi United State a piang leh seilian chu nise ‘Country Music’ huangah an dah ngei a rinawm. America rama Country Music kalphung leh kan zo lunglen rimawi kalphung hi a inlaichin hnai hle niin a lang. ‘Zo lunglen,’ Leihkapui zai kan tih bawk huang chhung aá¹­anga hming chher tak tak kan zai mite pawh hi an zaidan kalphung hrim hrim han zir chian deuh hian rimawi thlarau an inchan san hleih hlawm hle niin a hriat a, sap missionary ten kristiana min inlehtir vek hnuah kan rimawi kalphung a lo inthlak ta daih a. Tuipuiral ho music ‘Western Music’ chu ke nghahchhanah kan hmang ta si a, kan hlate rem nan tuipuiral ho rimawi hmanraw hrang hrang - Guitar, Keyboard, Drumset, Violin, Phaiphuleng, Ukulele te kan hmang uar ta zawk a. Chuti anga zorimawi lo inthlakthlengna chuan a bulá¹­hut leh ke nghahchhan ‘Western Music’ hi ngaihtuah lo thei lovah min siam tlat avangin kan ngaihtuahin kan zir tur pawh a ni a. Amaherawhchu Mizo lunglenna nen tuahrem kan zir a ngai a, chuti anga tuahrem thiam apiangte chu Zorimawi huangah chuan an hlawhtling zel dawn a ni.
Bollywood Film Industry tana hla phuahsak á¹­hintu vai hla phuah thiamte leh an musician-te hi an fakawm ngawt mai. Western Music leh Indian Music a tawk chauha hman tawn ve ve dan an thiam hle mai a. Bollywood film hla lar tak takte hian Indian culture leh music-te khawvelah a tlangau pui mek a nih hi. Kum 1970 leh 1989 inkar, kum 19 hun chhunga kan Mizo zai thiamte leh hla phuah thiamte kha an fakawm em em a, tuipuiral rimawi leh mizo culture an tuahrem thiam em em bawk a. Heng hun lai hi sap hla thluk lachhawng hauh lova mizo hla, a thluk pawh mizo pa ngeiin mahni irawm ngeia a siam chhuah, mawi tak tak leh changkang tak tak a rawn pianchhuah nasat lai ber pawh a ni hial awm e.
Mizote lunglenna, Mizo sentiment aá¹­anga vak bo chuang si lova hla phuah thiam leh zai thiam, hla thluk siam thiam ni bawk Zira Hnamte hi 1970 chawhnu lam leh 1980 chawhma lam All India Radio, Aizawl Station chauh rimawi ngaihthlakna tur zofa ten kan la neih laia AIR Aizawl kaltlanga Radio Artist lar ber berah Hnamte hnam an tam ber lai, ‘Hnamte Era,’ ‘Hnamte Beat’ tih á¹­awngkauchheh a lo pian chhuah hialna chhanah pawh, Hnamte zaithiam zinga an khaipa ber a ni a. Hnamte Era tih á¹­awngkauchheh lo pian chhuahtirtu radio artist lar ber berte chu Zira Hnamte, Zirsangzela Hnamte, Sangliana Hnamte, Vanneia Hnamte, Ramhluna Hnamte, Zolawra Hnamte leh a pawlte, Remliani Hnamte te an ni. 
Mizo mipa zaithiam, 1970 hnu lama rawn lar chho leh hriat hlawhho zingah rau rau pawh Zira Hnamte hi a hun lai na na na chuan a lar vet vet á¹­hin hle a, radio artist thawmna leh huhang ngah ber pawl a nih piah lamah hla phuah a thiam em em lehzel a. Hla 70 vel zet a phuah tawh a, a hla phuah tam tak erawh fakna hla a phuah, August ni 1,1983-a a lo pianthar tak hnua fakna hla a phuahte an ni thung. All India Radio, Aizawlah hian hla 160 vel zet a thun tawh nghe nghe a. Amaherawhchu hei hi Shillong-a lehkha a zir laia Guwahati-Shillong Radio Station-a a lo thun tawhte nen chhiar telin a ni. 
Zai thiam hmingthang leh hla phuahtu ropui Zira Hnamte, Zorimawi leh Western music tuahrem thiam lama mi chungchuang tak mai hi sap missionary Mrs. Chapman, (Pi Zirtiri) hmeichhe naupang enkawl, fahrah naupang lehkha thiam thei zet mai, a naupan lai aá¹­anga lehkha a thiam theih em avanga Pi Zirtiri’n zirtirtu tura a enkawl, a lo nulat veleha khaw hrang hranga hmeichhe naupang school bik din tura a tirh chhuah á¹­hin Chalchani fapa, upat dan indawt a pathumna a ni a, u mipa pahnih, Mizorama hla lar ber ber phuahtu nibawk, Remsanga Hnamte leh Lalthangliana Hnamte a nei a ni. Zira Hnamte te unau hi pakua an ni a, mipa 7 leh hmeichhia 2 an ni a, Zira Hnamte pa Hrangkaia hian fabik hmeichhia a lo nei a. Tichuan Hrangkaia fate zingah chuan a upat dan indawtin Zira Hnamte hi palina chiah a nih chu.
Zira Hnamte hi April ni 23,1951-ah Darzo khua, Lunglei District-ah a lo piang a, hetih lai hian Chalchani hi Mrs. Chapman, Pi Zirtiri thu anga zirna sikul dina Darzo khuaa awm lai tak a ni a. Zira Hnamte pian hnu reiloteah Chalchani chu a hma lawka a lo awm tawhna Thingsai khaw nuam leh thengthaw veh vawh lamah chuan Pi Zirtiri chuan a dah chho leh ta a. Zira Hnamte hian Thingsai khuaah hian Middle School thlengin a zir a, tichuan February thla tir, 1968-ah High School kal turin a nu leh pain Shillong lamah an tir liam ta a ni.
Zira Hnamte hi Mizo H/S (Madanriting)-ah a kal hmasaber a, Govt. H/S (Jaiow)-ah a insawn leh a, Mizo Modern High School (Nongrim)-ah a insawn leh a, \ha taka matric zovin Shillong Govt. College-ah PU Science a zo leh a, Doctor zir tura a inbuatsaih mek laiin engemaw rokhawlhna avangin doctor erawh a zir ta lo a ni.
Mipui hmaa a inlan hmasak ber chu High School a kal laiin a ni a, bass guitar perh chungin High School farewell function-ah a zai a, kum 1974 Shillong á¹­halfavang Kutah solo intihsiakah pahnihna a ni a. All India Radio Guwahati - Shillong-ah  thuneitu ten hla record turin an sawm nghal a. Kum 1975 kum tir lamah  hla pakua lai a thun a, heng a hla thun zinga Davy - Sanglura phuah ‘Palai leng Gypsy’ tih leh amah Zira Hnamte phuah ‘Khiangawi nuthai’ tihte chuan zoram dung leh vang hi Guwahati - Shillong Radio Station aá¹­angin a rawn nghawr nghing hneh hle a ni. 
Kum 1977-ah AIR Aizawl Station-ah hla mawi tak tak a han thun leh a, chung zinga hla á¹­henkhat, ‘Lenrual an kim ta lo,’ Zirsangzela phuah ‘Romei’, ama phuah, leh L.T. Muana Khiangte phuah ‘Thiante’ tih hlate chuan Zira Hnamte boruak a tilian zual hle mai a. Zoram khaw tinah á¹­halai ten Zira Hnamte hla an luanliampui ta vek mai a ni ber. An tia lawm- Zoram tlangram mawi tak maia siktui thiang luanna, Zokhaw nuam tak taka á¹­halaite chuan feh kawngah te, luhka tlangah te, thing phurhnaah te, ramvahnaah te, khawlai dung leh khaw dai velah te an kuk pui rawih rawih mai á¹­hin a ni an tia lawm! Zira Hnamte hian Music Instrument chi hrang hrang, Ukulele, Harmonium, Mouth Organ (lemlawi), Accordion, Guitar te a thiam vek a, Hawain Guiter a play thiam bawk a ni. 
Kum 1981 kuma AIR Aizawl Station-a a hla thun, ‘Puan ang an chul zo ta’ tih hla tihchhuah a han ni ngat phei kha chu Mizo Lengzem hla hi Zira Hnamte aw nen hian a inhmeh bek reng reng tia ngaihdan neih phah tlat te pawh an awm zu nia! ‘Puan ang an chul zota’ tih hla hi kum 1968-a Zira Hnamte u chiah, Lalthangliana Hnamte-in a phuah a ni a, hemi kum vek hian Lalsangzuali Sailo hian Guwahati Shillong Station-ah a lo thun tawh nghe nghe a ni.
Hla phuah thiam Lalthangliana Hnamte hian Shillong-a lehkha a zir laiin ram pum nghawr nghing dawt tham hla á¹­ha tak tak a phuah hnem hle a. Mizo Hmeichhiate zinga zai thiam leh Hla phuahtu ropui, thuziak thiam hmingthang ni bawk Lalsangzuali Sailo hla lar hmasaho zingah khan Lalthangliaan Hnamte hla a tam ber a ni. Mizoram Baptist Kohhran Pastor zingah pawh mite hriat hlawh ber pawl tling phak hla phuah thiam hmingthang Pastor Lalthangliana Hnamte hi a hla phuah dan phung leh a thluk siam dan kalphung aá¹­ang hian mi lungleng ve thei tak a ni tih chu a hriat reng mai. Hla thluk changkang tak leh sak nuam, inlalawn nalh em em ni bawk si, a hla thu hman leh hla thu tuahrem dan phung á¹­ha bawk si, ‘si’ hlir, ‘si’ hlir a ni ber mai.
Zira Hnamte te unau, mipa pasarih zinga parukte hi chuan a hun laia hla lar tling phak an phuah vek a, Mipa zinga a naupang ber Lalrinkima (Seperintending Engineer, PWD) erawh hi chuan a phuah ve lem lo va, amaherawhchu rimawi ngaina tak a ni ve tho va. A u Zira Hnamte-in AIR Aizawl Station-a hla a khung changte hian AIR Studio-ah bass guitar a lo perh sak ve fo á¹­hin a ni.
‘Puan ang an chul zota’ tih hla mawi dangdai tak mai leh lung tileng tak mai phuahtu Pastor Lalthangliana hian Guwahati-Shillong Radio Station-ah Shillong-a lehkha a zir laiin hla a lo record nual tawh a, Guwahati-Shillong Station chuan Johny Lalthangliana Hnamte leh a pawlte tia hriat lar Ṭhin a lo ni nghe nghe bawk.
Awle, a tawp i khar leh tawh mai ang, a hmawrbawk nan ‘Puan ang an chul zota’ tih hla thu mawi leh lung tileng, lung tirun ngeih ngawih tak mai hi i han chhawp chhuak leh teh ang u. 
Puan Ang An Chul Zo Ta
Phuahtu : Lalthangliana Hnamte
Satu : Lalsangzuali Sailo, Zira Hnamte
    HC Lalsanglura
1. Suihlung dam ni awm maw,
Parte kan hlimlai ni ten;
Zamual pui an liam zo ta,
Tawng leh hian ka mawi si lo.
Awi maw, kan hlimlai nite,
Hlimten kan lenlai nite;
Ṭhal khua romei iang hianin,
Puan ang an chul zo ta.
2. Lenkawl turni lo eng,
Nang ngaih tizual tur renga’n;
Kei zawng i zun ngai hianin,
á¹­uaná¹­ul reng ka dawn thei lo.
3. Lungrun vawi khat talin,
Dar ang intawng leh ila;
Hmangaih thu di hril dunin,
Runhmun len zai i rel ang.

Zorimawi chanchina Arsi lian, Hnam rohlu Zirkunga, Zira Hnamte tia hriat lar,Hranghlui zaithiam hmingthang tukin a boral nghilhloh nan aw.


C Lalá¹­hazuala.
(Bematuale)

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post