KHAWVEL ṬHALAITE ZINGA TLA NA ṬAN TAK - LEFTIST/LEFT WING IDEOLOGY LEH MARXISM - LENNISM
- Reuben Von Langel
INTRODUCTORY QUOTES :
“ kum upat vang ngawtin an thurâwn hi a ṭhaber tihna anilo, mi â leh pa râwn ni lemlo pawh an lo upa ve zel thei tho ania”- Steven Petrow(heihi kan Mizoram chhung bikah hian ṭhalaite ngaihdân lak a chakawmber)
“Ramin hmâ a sâwn dawn chuan khawvel dang mila inherrem thiam a pawimawh, khap rikngawt hian hmasawnna a thlen lova, a zira zir peih leh lo hmachhawn thiam te tân chauh ani. Mihring zalenna a awmna leh awmze nei a thil khap anihchiah hian hmasawnna chu a lo thleng mai ani “ - Anonymous
“ Thli lo thaw hi a dana dan tum aichuan hman ṭangkai thiam tum zawk rawh” - English thufing.
“Hruaitu ṭhalo chuan a ram ngei pawh meivapah chhuahin - chu meivap ngei pawh chu a awp zui duh ani “ - Sun Tzu(Chinese General)
“Sakhuana leh Politics chawhpawlh(Theocracy) hi Pathian hminga lamṭang siama mipuite zalenna rahbeh leh mahni duhdâna ram kalpui tumna ani” - Robert Sirico(American rawnbgbawltu lâr tak)
“ Kan Economy hi eng hmangin kan siam? Nge State GDP hi hmuhna/tehna mumal lo hmangin kan lo inhamtâng mai mai zawk? Heti anihchuan Economy mumallo in a thlen chu mipui tawrhna chiah ani”
“ Mihring tawrhna ah rethei leh pachhiate tawrhna hi hmuh hrehawmber ani, he an tawrhna hi i hmuh a i ngawihbopui anihchuan Politician lâktlakloh takte nen hian in angkhat reng i ni” - Ernesto “Che”Guevara(Argentina mi, Cuban Revolution a Doctor anga lut a, a hnu a hruaitu ni thei khawp a michak leh ralrêl thiam, kan Mizo Politician/ Guerilla’s pakhat pawhin a intehkhin ve ngat kha)
“ West(Khawthlang/US) Propoganda avangin khawvelin Socialism hi hmu diklo mahse, mihring hmasawnna thlentu, a tawpkhawka an thlan chu Socialism tho hi ani. Democracy leh mihring mihrinna kalkawpna ṭhaber chu hetah hian a awm ani”- Fidel Castro(Cuban Revolutionarist)
Khawvel huap chu sawilo ila - kan ṭhenawm State pachhe ve tak ṭhin Tripura ngei pawh State an nih kum - 1972 aṭanga 1977 thleng kha Right Wing Politics rorelna ni mahse ram hmasawnna ruhrel tak tak a kawtawpa bul an han ṭan dawn chuan Socialist Platform aṭang tho ani an lokal chhoh. Communist Party of India(Marxist) leh a thawhpui Left Front (Revolutionary Socialist Party, All India Forward Bloc te ho intelkhawm) ten rorelna kum 35 (1978 -1988, 1993 -2018) an han chang chiah chu enge thil thleng sawi ngai lovin a ram mipuiten hmasawnna kawnga an duh zia chu kan hre vek awm e! Kum 30 chuang rorelna fawng chelh thei hi vâng tak an ni. India rama Chief Minister ni reiber Manik Sarkar-a khan an rorel
Kum 30 chuang chhung khan hausakna leh ropuina aichuan a ram hmasawnna kha ngaipawimawh zawk ani mahna- a hausakna belhkhawm(Total Assets ) 2018 inthlanpuia a thehluh ah khan nuai 26 vel chang chang zuk ni a mawle! Heta thil langchiang leh pakhat chu Politics hi chu ngaihdân(Ideology) hrang hrang heng Domocracy, Socialism, Liberalism leh a dangte pawh nimahse hruaitu(Leader) ber a ṭhat chuan khî ah khî ah awm theihna emaw khûta awm theihna ani tih tê mai hi. Chumi piahlamah chiah chuan chintâwk hria apiangin kaldân an thiam a, a ram chu ropui takah a chhuah phah ṭhin ani.
India ramchhung tho thlir ila- State ang zâwnga lehkha ziak leh chhiar thiam(Literate) tamna ber Kerala hun hmalam leh tunhnu han thlir kawp hian engatinge Communist Party of India(Marxist) an vung em em? Kan tih chuan lo neia eizawng(Peasant) leh kuthnathawka inhlawhchawp(Labour) te dinhmun ngaihthah leh khawtlang nun inrualkhâilo lutuk aṭang tho ani. Kum 1930 chho khân kerala ah hian Malabar (Kerala a khaw pakhat hming) Movement an tih, khawvelin Peasant Movement ti a a hrialâr tak zawk chu lo thleng tawhin , ramzau pui pui neituten lo neitute ram an hmantir(Feudal System) khermei tak leh inrepna nasa tak, a ram neitute leh a hunlaia India ram awptu sap(British) ho, helaia Sorkar aiawha awmten an hausakna tur anih phawt chuan inthuruala heng loneitu rethei tak takte an dimlohzia leh an rep fû hnehzia chu rapthlak tak ani. Loneitute hian “ka ram” tih tur nei ve ta lo chu mihausa ho ram chu man châwia hawhsak in, an tharchhuah aṭanga a tam zawk chu a ram neituten an chang ta zawk ṭhin a, hei mai bakah hian Sorkar aiawh a East India Company aṭanga lokal mingo ho chuan ransa ang leka ngaiin a hminga ramchhiah(Tax) sang tak tak laksakin, thil lei leh indawr chungchangah pawh inrualkhâilohna(Trade Exploitation) nasa taka rawn kalpuiin heihi loneitu tamtak mang ti ang tu niin ‘ hloh tur leh chân tur nei tawh chuanglo te hi khawvela mi hlauhawmber anni” tih thudik rawn nemnghet tute an ni chho ta rêng a, khawvelin a hriat reng tawh tur “Peasant Movement” chu a hunlaia Congress Socialist Party kaihhruaina hnuaiah rorum ve taka kalpui ani ta ani. Karshaka Sangham(Peasant Association/loneitu intelkhâwm) te dinin an dikna chanvo chu thlantui leh thisena an sualchhuah a ngâi ve thung dawn ani tih hrelâwk mahse zam hmel pû pakhat mah awmlovin British Sorkar leh ram neitu pamham tak tak te chu an thiamdân ang angin an rawn dodal chho ve ta a. (Heta ṭang hian ani - All India Kisan Day / Kisan Diwas lo chhuahna pawh.)
An tumber “Dikna hmanga rorel” leh “ Loneitute dinhmun siamṭhat” te tihlawhtling tûr chuan heng - Sorkar in loneituten ram zau lo tak an lo neihsa, dân fahrah tête hmanga an chhuhsak te hi pêklet ni rawh se tih te, chhiah chawi tur sâng taktak hmanga min phuarbehna te, an ram neihsa chhuhluih tum râna tehna diklo taka an tehsak te hi tehna dik leh felfai hmanga teh a a hawhtu tana phurrit nilo tur(Fair Rent Measurement) hmang ngeia teh vek ni tawh rawh se tih te leh thildang tamtak te pawh an auhla chu ani ngei mai, mahse Sokar leh ram neitute bengkhawn leh lawm zawng a lo ni hauhlo, buaina nasa zawk a thleng chho ta mawlh mawlh anihkha. Loneitute lah an thiamdân dana ṭan lo khawh ve in India ram zalenna hmâ kum 1934 aṭanga 1940 chho kha a vawrtawp leh an chak vanglai tak kan ti thei ang, a chhanchu - Congress Socialist Party aṭangin ṭhalai lehkhathiam pui pui ten rawn puibâwmin - E.K Nayanar te leh ṭhalai tamtak a hunlai Russian Revolution (1917 -1923) lo hrepha chin leh he Socialist/Socialism hmanga Russia ramthim, Lalna khatak lak ata Lenin-a leh hote(Bolsheviks) ho in an chhanchhuak ani tih te an han hriat lehzêl chuan phurna nasa tak pê in chemhrah lal a lo lal, intivei leh kawhmawh bawl thiamtak mingo ho leh ram neitu pamham tak tak te chu thochhuak leh tawhlo tura zirtirna pêk chu an tumngawrh hlê ani. He dodalna leh a kaihhnawih aṭang hian Kerala ah chuan Karl Marx-a leh Lenin-a thupawm zâwng(Marxist- Lennism) chu mit leh ngai tawh lo turin a rawn alhchho ta ani. E.K Nayanar-a phei hi chu India rama Communist Party hruaitu hlun leh rorelna sângber Politburo a a thihni(19th May,2004) thlenga pâwl mi leh sa(Member) nghet ani. Ani pawh Kerala State a Chief Minister ni reiber nihna lo hauh tawhtu ani bawk.
Sawi dâwn chuan West Bengal thlenga sawi a ngâi ngei ang. Anni hi kum 34 ṭha zênzâwn Communist Party ṭhuthmun an lo ni reng tawh a(1977-2011). Anni pawh Tripura leh Kerala ang tho, loneitute dinhmun chawikân duh vang leh ram siamṭhat(Land Reform) te, khawtlang rorelna felfai leh hmasawnna ruhrel tak tak thlen duh vanga Communist Party hi lo sâng chho leh a tawp a roreltu rawn nita anni. An Chief Minister Jyoti Basu kha India rama Chief Minister ni reiber pathumna niin kum 1977 aṭanga 2000 thleng West Bengal hi a lo hruai tawh a, ama ho hian Communist Party of India(Marxist) hi din niin Communist Party of India aṭanga kum 1964 pêng kha niin hruaitu ṭha leh rintlak anihna chu a taka chantirin kum 1996 a India ram Prime Minister thlanna pawh beiseiawm leh langsar(Prominent) ber an tih hial kha niin engemaw thu leh hla vangin a kalsan(Decline) ta hlauh zawk ani.
Heng zawng zawng bakah hruaitu dang tamtak India ram Politics thlak danglamtu leh India ram Independence/zalenna sual hunlai huaisen leh mi ṭha tak tak te pawh an katnuk ang, an chanchin sawi tur tam viau mahse Communist Party of India hian ram hmelhmang a lo thlak danglam nasa tawhin mi zawng zawng hriatthiam leh duh chi ni hauh mah suhse ṭhalai ram vei tak tak mite chuan endawngna karah an lo tuamhlawm hram hram a, khawthlang Politics hian hmehmih tum viau bawk mahse an lunglên leh ram veina tawpkhawkah chuan a dotuten a phek an pawh thlak châmbang phek khat choh pawhin an inhnemin an intuaithar leh ṭhin….
KHAWVEL ZAU ZAWK THLIR ILA
China leh Vietnam in a Champion pui mêk “Modern Communism with Mixed Economy and Characteristic Based” hi enge a nih? Chumi hmâ in - China ram hetianga a awm theih nana “Tuboh leh dolung karah pawh huaisen taka beitu “ Chairman Mao Zedong te, Vietnamese hruaitu ropui Ho Chi Minh-a te khan he Socialism innghahna lungphum hi an lo hrechiang hlê a. Ram mipuite ṭam, retheihna leh awpbehna ata an saltânna ata chhuah zalên tur chuan Socialist hmanga inthunun theihna(Discipline) leh tumruhna chiah an mamawh tih chu an thupui ani tawp mai ani. Khawl leh hmanraw dang neilo mahse mihring kan awm chhung chuan kan dingchhuak ang tih kha an thupui leh Karl Marx-a zirtirna an pawndân ani bur mai ani.
China in Japan rallian a tuar hrep a, ram tereuhtê Japan chuan China ram lian em em zawk chu engmah ti thei lova siamin a thuhnuaiah engkim a dah anihkha. Japan Sorkar khân Socialism leh Communism, lehkhathiam ten an tuipui kha a khap hneh hlê in ngâi mahse a ti punlun tu anni hlauh thung. Sino- Japanese indo vawihnihna(1937 - 1945) ah Chinese lam hel pawl(Communist Force/Red Army) te chuan Japan rallian chu chhuchimin Indopui 2-na ah Japan a lo tlawm bawk nen, a thangtlâwm thei ang berin China in Japan chu a umchhuak lawng lawng anihkha. Chutiang chiah chuan Vietnam pawh Amerika nena indo chho in, kum 1955-1975 Vietnam War a thleng anihkha. A ram ngei pawh North leh South Vietnam ah ṭhensak niin, hmar(North) lamah Socialist âwnlam awmin he Vietnam indo lai hian an thurualpui South Vietnam Communist hel (Communist Force) Vietcong chu a theih nánâ a puiin South Vietnam Sorkar leh khawvela Sorkar lian leh chak America Sorkar ṭangdun meuh pawh mualpho takin an tlâwm tir anihkha. Heihian hruaitu ṭha pawimawhna leh an dinhmun chiang takin a hrilhfiah âwm e.
Heng intuaithar lehna(Revolution) hi Socialist/Communism rindân leh ngaihdân hmangin hlawhtling tak tak kalpui a lo ni tawh a, a la thleng mêk zel dawn ani. Khawvel hun hmasâ(History) sawizau pahin hmasawnna ruhrel engtinge hemi hmang hian a siam? Tihte sawi kan tum ang. (Thubelh : North Korea hi Communist Sorkar nilovin ‘Juche’ an tih mâi a ram hruaitu hmasate siamchawp hmanga kal mêk anni a, USSR leh America in Korea ram an awp khân North Korea lam hi USSR khan awpzuiin , South lam chu US leh a sangâwizawnpuiten an awp anihkha. North lam khân Soviet Economy kha an ṭawm tih theih khawpin USSR khân a pui nasa, mahse USSR a lo tlukchhiat khân ṭanpuina a dawn ṭhin chu tawp zui titih ta mai leh ṭam an tawrhzui avangin ṭanpuitu mumal neita lo chuan USSR aṭanga an Politics Ideology chu zawi zawia paihin ‘Juche’ hi an âwn chho ta zawk a, a zirtirna hi Marxism kaihlek niin Communism hi a hnuah Constitution aṭangin an paihthla tawh thung).
Chubâkah, Adolf Hitler-a rorelna kha Communist Dictator ti a sawipawlh tâwk kan awm leh ṭhin a, ani kha chu Socialism leh Communism kalphung dotu rumrut Fascism/Fascist niin he Political Ideology hi Italian Dictator hmingthang Benito Mussolini-a rawn chinchhuah niin kum 1922 aṭanga 1943 thleng khan Italy rama roreltu niin Adolf Hitler-a kha he Politics rindân chawilâr nana beihpuithlak(Movement) neitu hriathlawh tak ani ta thung. Politics ngaihdâna a thei thei dinchanna leh Sorkar in a khuahkhirh loh leh thiangzau lo(Conservative) an tih ho -Right Wing Politician zingah Fascism hi a tla na hlê a, Political Analysts ho chuan USA leh India pawh hemi kawnga duhfir(Extremist) ram anni mêk an ti hial reng ani.
“ kum 100 dâwn ani ta, Europe a Fascist rorelna rapthlak tak a lo chhuah kha, chu ngei chu tuna America ah hian a rawn thangkhawk leh mêk ani” -UC Berkeley News
“India hian zawiâwi taka rawn inṭham mêk Fascism chu a hmachhawn mêk a, Politician leh ramhruaituten ram tâna mi hlauhawm leh hnawksak an ni e ti a an ngaihtheihloh te an puhmawh a, hmasawnna daltu a an puh tawh chuan Fascism rim a nam ṭan tawh ani” - Mukul Kesavan( The Guadian chanchinbu a ziak mite huang ami)
Modern Communism te, Mixed Economy tih deuh duah a ngaih nachhan chu China leh Vietnam hian Communism in ṭhiah a tumber Capitalism hi an Economy chawikanna pakhat atân a hmang leh lawi thung si a, mahse America a Capitalism kan tih nên chuan a in anglo thung si ani. Anni chuan Socialist Market Economy tiin a lungphum pawimawhah Socialism leh Capitalism hi rem takin an chawhpawlh(Blend) a, sumdawng lian leh Company hi zalenna zau tak pe mahse Chinese Communist Party khian khuahkhirh chin a nei zel a (duhduha chet a mipuite chanvo pawtpeng leh Sorkar ke tichak lo zawnga chet a theihloh bur ani)chuvangin China Sorkar hnuaia awm State Owned Enterprises(SOEs) ho khi a dah langsar hmasa thiamin ramchhung(Domestic) leh rampawn(International) Market ah pawh a hmatheh ber te niin, heng - Defence , Power(Nuclear leh kawlphetha siamchhuahna pawh tel vekin), Technology , Space and Aeronautical Industry a khawvel ram dangte nena an inelna ah pawh a chhawpchhuah leh a puihber annih avang hian ramdang pawhin an thiamna te tipung ve tura Investment an tih nasat phahna anni hlawm reng a, China Sorkar tân chuan Private Company/Industry aichuan an pawimawh zawkin, an ram nakin hun atân pawh an thlanawm zawk rêng a. Chutihlaiin, heng Private Sector leh Company te hi a malmâk bik hauhlo, a elpui America a Private Sector Company lianho te leh a ramchhunga FDI rawn ti te el(Competitive Global Market) na tân a hmang thiam em em thung lawi si ani. Private Company tân chuan China Sorkar SOEs el kha chuan Competition a rualkhâi siloh avangin heng Entrepreneurs te, Global Market a hmahruai thei khawp a theihna(Potential) nei ṭha te chu Sorkar khian Loan leh Fundings ṭha taktaka thuamin mimalin ram neih phalloh ni mahse Agriculture , Automobile , Technology a khawvel huap a langsar tur leh tunlai ṭawng takin ‘ Future Bright’ tak annihchuan a Land Restriction Policy and Intervention te, Land Ownership Policy te, hun tiam chhunga hman(Land Use Rights - Not Ownership) te hi CCP(Chinese Communist Party) khian a thlak hreh ngailo hian Entrepreneurs ṭha tak tak a chherchhuah hnem phah hlê reng ani.(China ah khian Chairman Mao-a leh CCP an lal hnu khian mimal ram neih vak vak leh zau tak neih a hmasawnna atana hman leh siloh te lalêt in awmze nei taka kalpuiin, mimal anga ram neih hi phal ani tawh lova, pawl anga hmasawnna tur ruhrel siamna tur anihchuan Property Rights and Land Use Policy hnuaiah hawh phalna a awm thung. Hmasawnna tura daltu lianber Compensation ah chuan an buailo aniang, Sorkar khian kawng a zauh duh chuan a lai hmiah a, lei a dawh dawn chuan a ti leh mai zel a, chuvangin hnathawh tur buaipui chhung leh thawh chhung pawh a reilo rêng ani.{Vietnam chungchang bik - Market Oriented Economy(Sorkar Control nilo Market), Foreign Direct Investment leh Doi moi Reforms, 1986 te a hranin sawi ta mai ila}
America ang chiahin Private Investment te, Foreign Direct Investment (FDI) kan tih ang chi te pawh pawm vekin FDI phei hi chu khawvelah a hlawkna teltu langsarber niin 2020 chho aṭang khân US Dollar Billion chuang an hmuchhuak reng ani, tun kum erawh US President thar Trump-a Policy leh an Trade War/Tarrif Imposing avangin tlêm chuan a tlahniam(Decrease) deuh dawn anih hmêl e, mahse an hmuchhuah pawh hlawk lawihna tham ala ni viau tho ang!
KAN SAWITUM A LUT ṬAN ANG- SOCIALISM CHU ENGE?
Kan sawitâk China hmasawnna kailâwn a pawimawh tak “Socialism” hi sawi dawn chuan a bulṭanna ah chuan engkim hi mipuite tâ leh hmasawnna tur ani, chumi ni tur chuan :
1) State in thuneihna a nei ang(India pawh Democratic Socialist State kan ni a, Preamble of Indian Constitution ah hian chiang takin a inziak), hemi hmang hian India Constitutional Framework pawh hi Dr BR Ambedkar leh midangte(Drafting Committee) khân an lova duang ṭha em! Mahse, a tum leh a laimu hi kan thleng zo kher angem?
2) Engkim hi Sorkar laipui emaw State Sorkar thuneihna ani(Socialism chung chiah Communism ah chuan engkim hi mipuite tâ leh an tân lakkhawm ani ang)
3) Mipuiten sum an siam theihna tur thil tharchhuah (Production) aṭanga zawrhchhuah(Market) thlengin mipuite ta tur chin bithliah(Limit) siam ani ang. Communism ah chuan heihi ni ve lovin mipuiten an chang vek anga, a hlawkna chu inzahsem(Equally Distribute) tur ani.
4) Socialism ah chuan Pawl leh pawl anga kan inṭhenhranna emaw ‘Class Society’ hi awmze nei zawk a kalpui leh hmasawnna tur a intelkhawm anihlaiin Communism ah chuan heihi ṭhiah vek a, Classless Society a mihring in angkhat veka kal ani bur mai ani(engtikah emaw chuan mihring kan buai fo na Communal Clash leh buaina hi a la reh mahna…)
MIZORAM, KAN RAM NEIHCHHUN AH HIAN ENGTINNGE NI ANG?
Socialism tih hi chu khawthlang ṭawng mah nise hawrawpui ngeia a aichiang zawk a ziah theih nise kan mamawh - mipuite tana ram sum hi ruahman tak tak(Socialist) ni ve tawh rawh se- tih ngei mai hi. Kan ram hi ṭhalo ta lua leh felfai lo, hmasawn lo kan ni bik rere lo, kum 10/kum 5 chhûnga thil thleng tamtak pawh kan hmu in kan hretlâng vek awm e. Mahse, “ Mahse” tih a ṭul ta tlat hian thil tamtak min ngaihtuah tir a, kan ṭhanna hi kan ṭhenawm State te nen kan intehkhin lo thei ṭhin silo, engkim hi khunkhân tak, puithu leh felber (Perfectionsim) tur ang berin kan kalpui a, sakhaw kulmuk keini aia kulmuk chu Muslim duh fir pâwl “ Taliban” chiah anni tawh ang tih tur khawpin kan kalphung chu ani na meuh mai, sakhaw mit aṭanga khap ngai lah kan ngah, kan inkhap senloh thlengin kan khap zel duh tho a, mahse kan ram dinhmun chu kan hria e! A chhia e kan tilo kan intluktlang talo (Inbalance Society) lutuk(hausak leh retheih lam a kawk berlo) leh awmze neilo lutuk a kan kal ta hian kan rilru put hmang a hruaisual nasa ta em hi ani vei awm ta zawk chu!
Khawtlâng nun(Society) ah chuan ei leh bâr (Economic Factor) hi a pawimawhber kan tilo theilo ang, heihi nitina nghei lova awm tur chuan sum/pawisa a awm a ngâi hmasa phawt, chu pawisa nei tur chuan hnathawh kan neih a ngâi mai nilovin kan sum thawhchhuah leh hnathawh chu a inhen tur ani(heihi Socialism Structure pawimawh em em ani bawk). Kan tunlai Zoram khawvelah chuan heihian awmzia a nei ta meuhlo- a chhan bulpuiber chu kan ram pawisa thawhchhuah leh Khawsak rêlna(Economy) hian hmâ a sawn lo i ti thlawt teh ang! Chhungkua ah tehkhin ta ila - pa ber chu hnathawk tur a ngaihsa niin a thawh ang ang hmang in chhungkua a châwm tur ani, hna a thawhloh chuan a nupui fanaute chu rilṭama awmin retheihna in a tlakbuak ngei dawn sa, chuchuan chhungkaw nun pawh a nghawng ngei ang. Chutiang deuh chu kan ram dinhmun pawh hi ani, thawhchhuah/tharchhuah awm mumal lovin kan kal rei ta lutuk hian kan fairêl bêl(Economy) nasa taka nghawngin tha a ṭhum a ṭhenawm vaipa puihna avang liau liau in kan la khawsa ve ṭawk ṭawk chu ani hawt e!
Chuchuan eizawnna kawng tamtak a tiping a, khawsak lo harsa in a thei fate leh khawsak harsa tak aṭanga lo seilian te ke pen a ti ruallo ta nak mai- a kawng awmchhun chu ram duhloh thila sum lakluh, a thei deuhte leh thawk sangte tâna eirukna remchang …Politician hlemhle deuh te tan hlei hlei vanram- chuzawng chu!
SOCIALIST REVOLUTION LEH HISTORY
Heihi kan mamawh chhanna ani tawh mai em? - Hetiang dinhmun hi chu kum 100/200 kalta khân khawthlang ram(Europe) te chuan lo hmachawn fê tawhin intualvuakna(Civil War) te, Sorkar ṭhalo thlak nana buaina(Revolution) te hial a chhuah phah tih History en chuan a lang chiang hlê ani. Hengah te hian Communist te thurin hmanga ram siamṭhatna tamtak a thleng nasa hle a - Russian Revolution kan en chuan Tsar/Czar - Romanov Lal te Lalna kha lutuk leh mipuite chunga an inti vei lutuk te, ram sum leh pai liau liau anmahni inhaivur nâna an hmang nasa lutukin mipuite ah ṭam a thlentîr na leh Lalna(Monarch) ning tawh hrim hrim Russia mipuite khan Karl Marx-a thurin “Communism” âwnlam Party - Bolshevik Party chu hmatheh ah nei in kum 1917 khan Lalna paihthlakna Revolution chu an lokalpui tawh anihkha, a hnu leh kum 1918 ah an Lal ṭhin Nicholas II pawh an chhungkua a thah anni nghe nge ani.
Khawthlangho Politics (West Politics Agenda) rilṭama i siam chuan a Vote a pe nghal mai ang che(Make them hungry, take their Vote) tih hi tun thlenga kan Politician ten min la hman khum(Practice) ngam hi chu a kawdâwt zawna mipuite kan la awm vang mai mai ani tih hrelo tur khawp hian hun a duhrei tawh lul lovang! A fawng vuantu mipuite kan nih ve hunah chuan thil hi a la danglam ngei ang!
*SOCIALISM ZAWH A KARL MARX-A THLEN TUM RAM COMMUNISM/COMMUNIST UTOPIA CHU ENGE?*
Communism hi sawifiah dawn chuan Karl Marx-a leh Friedrich Engels-a te ṭhiandunin an ziah “Communist Manifesto” kha sawifiah a ngâi ngei anga, mahse Marx-a leh Engels-a te hmâ kum sang kalta ah khan Greek mithiam(Scholars) Plato-a ho khân thil inṭawm(Communism) hi chu an lo hrilhfiah daih tawhin, a tak rama hman atan a lo duang daih tawh zawk a lo ni, mahse a tak ram rawn chang tura thawhhlawk ber chu Karl Marx-a leh Friedrich Engels-a te hi kan tilo theilo ang, anni ṭhiandunin kum 1848 a an tihchhuah, Communist Party thulaimu leh an nihpung(Ideology) leh an tum(Manifesto) inziahna lehkhabu tê(Pamphlet) aṭang khan khawvel hian Socialism leh Communism hi a hriatchhoh phah in Europe ram tamtakah chuan nghawng a nei nasa in an kalphung tamtak te pawh a thlak hlawm reng ani.
Communist/Communism kan tih hian enge a tumber? Communism chu a lo hlauhawm rêng em?
Heihi Mizote tân chuan hriat ngai êm êm leh zirchiang hmasa lova kan pawng hlauh vak ṭhin hian hriatna zauzawk (Awareness) kan mamawh zia a tichiang hlê ani. Communism hi Karl Marx-a duhdân fir takah chuan ram inrelbâwlna(Politics) leh ram ei leh bâr(Economic Factor) hi ram ṭhanlen nana pawimawh hmasaber anihchhan te chu :- 1-na ah mimal thil neih hi tihtawp anihchuan hausa leh rethei kara thil neih(Property) inthlau lutuk hi a lo reh ang, chu chuan retheihna umbovin mipuite chu intluktlâng takin an lo awm tawh dawn ani. Sorkar thuneihna hnuaia awm vek niin mipuite chu a ṭuldân a zirin semzâi tawh mai dawn ani.
2-na ah chuan pawla inthliarna (Class) hi nuaibo a duhber pakhat niin, hemi pawla inthliarna hian hnathawh(Labour Work Efficiency) nasa taka inthlauhna a siam avangin hlawkna emaw hlawkpuina tur a kha mipuiah rualkhâi lo deuh a kalin a Class sâng zawkte khan an lo chang hnemin, inrualkhâilohna a thlen nghal ani tih hi a ngaihdân anih avangin sumdawng lian leh hausa (Capitalist) ho chu ṭhiahdarh hmasak an ngâi ani tih hi heta thuvawn pawimawh tak ani nghal bawk a, chu chu Cuban Revolution te, Russian Revolution te ah khân a chiang hlê awm e.
• • • • • •
[Join WhatsApp channel for updates- https://whatsapp.com/channel/0029Vb66gtL8KMqnoM2JIz12 ]
[For Ads - Contact +919402125273 ]
EXPLORE MIZORAM
email: admin@exploremizoram.com
Telegram channel:
Twitter: https://twitter.com/exploremizoram
Instagram: https://www.instagram.com/explore.mizoram
Youtube Channel: https://www.youtube.com/channel/UCyNrX06aSZ26HkIB25eo1YQ
Post a Comment
He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh: