Mizoram Jail (Prisons) leh a kaihhnawih thunâwi

(keima tawn hriat)


April ni 19, 2023 Nilaini zing dar 2 velah District Jail, Lunglei aṭangin tâng mi panga an tlan chhuak niin news ah kan lo hmu a, pahnih an man leh tawh ni a report a ni a. Tin, pathum dangin motor an sûam tih thu te pawh sawi a awm a. A pawi hle mai. Thunêitu ten ngaihtuahna thar leh hma thar an lak a ṭul zia a lang chiang hle in ka hria.


2013 May thla tirah Mamit District ah Aizawl aṭangin min transfer a, Mamit District in Jail an la nei lo a. Mamit District a zau si a, dan bawhchhia man an nih khan, Police te khan Mamit District Court a Magistrate hmaah an rawn hruai phawt a, Aizawl District Jail emaw Central Jail emaw a khung tura hruai chhoh leh kha a ngai a, a hautak ṭhin hle mai a. Mi man te hi darkar 24 chhungin Magistrate hmaah lan tir (produce) ngei ngei tur a ni a. Tichuan, ni 14 zelah Magistrate hnenah jail tâng te in lan an ngai ṭhin a.

Mamit District chhûnga Police Station ten motor an nei chhe si a, Constable ten anmahni insêng so in Court hma ah an rawn hruai a. Heng an duty na bill hi an la leh mai thei ṭhin si lo a. Chuvang chuan Aizawla Jail a tâng tura han hruai ai chuan 'Bail' an rawn dil pui zawk fo ṭhin a, chhuah an ni nghal tlangpui. Case lian, Session Case kan tih ho - tualthah thubuai, pawngsual, damdawi kaihhnawih, Magistrate in bail a pek theih loh ang chi te chu Constable in 'escort' in, Sumo ah te thawn chhoh an ni ṭhin a. Tin, Constable pakhatin bike a an phurh chho lawp lawp châng kha a tam! Mamit District kawng chhiat vanglai a ni a, duh chuan Dampui ngaw ah te khan an pil bo daih thei a. Kawl (handcuffs) in bun tir reng theih a ni lo a, a hruaitu Police tan pawh khan a him lo hle a. Kawng chhia a an bike tâng thu awih taka an nawr pui ṭauh ṭauh ṭhin te kha a mak zawk ngawt mai! 

Chungte avang chuan rûkruk case leh case tê nau chin te chu Bail a chhuah nghal deuh vek an ni ṭhin a. Mamit - Aizawl kawng chhia chu thu hran, Police Station awmna ho - West Phaileng, Kanhmun, Zawlnuam, Marpara tih te phei kha chu chhe lehzual tak a ni. Khang Police Station hnuaia case ziah luh te kha tam tak chu Police Station ah a hremna angreng ten huan te an lo sam fai tir a, hun engnge maw chen kha nitin an in report tir a. Mamit Court a rawn hruai ringawt pawh kha 'fûr' lai phei chuan a mantu te tan khan hautak tak kha a ni si a. Vawi tam tak chu kawng awlsam, dan mitah chuan 'Dan bawhchhiatna' lian tak ni si khan, ruahmanna an siam a ṭul ṭhin a ni.

Keipawh khan ka vei em em ṭhin a, Mamit District in Jail a mamawh zia te pawh Vanglaini chanchinbu ah te pawh ka ziak hial a. Jail leh staff quarters te sak zawh vek tawh a ni a, luah luh mai a nih loh avangin a building te pawh a chhe leh hle tawh mai a. Tichuan, nawrna leh hmalakna nasa tak hnu ah, September ni 23, 2016 ah chuan District Jail Mamit chu hawn a ni ve ta a. An hawn hnu pawh hian hun rei tak kha a thawktu ten luah theih turin hma an lak a ṭûl a. Building zawng zawngah tui a far a, a sak a chhe em em mai a, Jail Superintendent leh a staff te kha nitin hnatlang in ni sen sa hnuaiah an thawk chhuak ṭhin a.

2016 hnu chuan mumal takin Court leh Jail te pawh a function chho ve ṭan ta a. Jail tâng te hi a tam zawk chu dinhmun harsa, damdawi leh ruihhlo dang khawih nasa, taksa chak lo an ni. An hriselna a pan em em mai a. Court pêng pawimawh tak pakhat, District Legal Services Authority hmalakna khan free clinic te buatsaih ṭhin a ni a, kar khata vawi khat Doctor kal tur khan ruahmanna te siam a ni a. A senso pawh DLSA lam khan a tum vek a. Mahse kha kha a rengin a lo theih bik si lo a. An hriselna endik tur pawh khan a vawnfung vuan ve tu tak tân lo chuan ruahmanna puitling leh daihrei kha siam a harsa em em ṭhin a.

Lunglei ah 2017 April ah kan insawn phei a. Chhim lam khawpui lian a ni a, District naupang tak Mamit te ai chuan District Jail dinhmun pawh a ziaawm ngei ka beisei hle a. Mahse a lo ziaawm reng reng lo a. A building a hluiin a chhe tawh hle mai a, thawktu an in daih lo a, an hrisêlna a ṭha lo a, Doctor an nei lo a, motor an nei chhe em em a. Lunglei chûan hnuai lam, Sazaikâwnah a awm a, boruak a lum a, a ro hle bawk a. 

Tâng zingah ṭhalai tam tak an awm a, nilêngin tihtur nei lo in Jail chhûngah hun an hmang a, Library dinhmun ka zawt a. A hming chuan an nei ve a. Mahse lehkhabu a tlêm em em mai a. Kumkhatah bu tlêmte chhiar tham lek chu an Department aṭangin an dawng ve ṭhin a ni awm e. Ka vei leh ta hle mai a, Facebook aṭang ten lehkhabu ka campaign chiam a. Mi ṭhahnem ngai ten, bu 400 chuang fe an lo 'donate' a. 2019 August thla khan District Jail, Lunglei ah kan zu hlan a. Lehkhabu ṭha em em, mahni tan pawha ka awh em em te an ni hlawm a, Jail tâng tên hlawkpui nachâng an hriat ngei ka beisei! 

Mizoram District tina kan Jail te hian ngaihsak an hlawh lo a. Court lam hian a thuam ṭhat kawngah te pawh a puibâwm nasa hle a. District Legal Services Authority aṭang phei chuan ṭhutthleng te, water filter te, in enna darthlalang thlengin pêk an ni a. Tin, bail dilna leh 'petition' neuh neuh ziahna tur paper leh pen te hi Court ah an rawn dil a, kan pe fo ṭhin. Tûn Lunglei District Jail dinhmun hi ka hre tawh chiah lo a, kan awm lai kha chuan khâm lampang hungna te kha a chhe si a, duh duhin a chhuak duh tan chuan a chhuah theih ang. 'Tâng ho hi an fel zâwk mange' kan ti fo ṭhin a ni.

Kan sawi tawh ang khan, Jail tâng te hi an hriselna a pan ṭhin khawp mai a. Boral pawh an awm fo rêng a. Lunglei ka awm ve hma khan kan thawhpuite pawhin ruahmanna hrang hrang chu an lo siam tawh ṭhin a. An hnung zuiin District Judge ho in, khatih laia CMO leh DMS te nen khan ruahmanna kan siam ve leh a, Medical Officer ho kha kar tin in kal chhawk turin 'roster' te siam a ni a. Kar tin khan an 'visit' ta a. A lawmawm hle mai a, an la chhunzawm zel turah ka ngai. 

Tichuan, 2020 kumah Aizawlah kan awm a. Hri a lo lêng a, hun rêi tak chu District Jail, Aizawl leh Central Jail kha an him a. A thawktu te khan kai palh an hlau em em mai a. An hriselna a pan hlawm si a, Central Jail (mipa) 438 capacity ah mi 700+ te an han awm a, Aizawl District Jail lam 98 capacity ah 100 têl an awm bawk a. HIV positive an tam si a, hri kha darh ta se an dinhmun kha ngaihtuah ngam pawh a ni lo a. 2021 kum laihawl kan thleng chho a, hri an han in kai darh chho tak tak mai a. A kai te khung hran an ngai a, hmun an nei tlêm si. Thawktu te lu a hai em em mai ṭhin a. Court lam thlengin ruahmanna siamin kan buai ṭhin hle. A na zual Zmc ah te refer an ni a, a ṭhen CCC ah, a ṭhen an lo tlanchhuak thul, zan laia Jail a han in khung luh nawk nawk te pawh kha a awm a, covid positive te an ni si a, kan buai ṭhin teh a sin. Kum a tawp meuh chuan Covid leh a kaihhnawih a boral kha an awm ta nual rêng a.

Supreme Court pawh khan covid hri lên laia Jail in kaihhruaina tur order hrang hrang a rawn ti chhuak a, State tina Jail tawt tihthâwl nana hma la turin High Powered Committee te dinin, Jail tang tam thei ang ber Bail a chhuah turin Court lam thu a pe a, 'bailor' nei lo te pawh 'Personal Release' a chhuah tura tih an ni a. Jail tâng kha an chhuak chum chum a nih kha, khami nghawng vawiini thlenga anmahni hmuh zawh tak loh pawh an awm nual rêng a. Tin, 'convict' tawh te pawh 'parole' a chhuah phalna a ti chhuak a nih kha.

2011-a Delhi Judicial Academy ah kan training ṭum khan, Asia rama Central Jail lian ber, Tihar Jail min tlawhpui a. Mi singhnih dâwn awm reng anga ngaih a ni a. Library te an nei ṭha em em mai a, zirna ṭha tak an kalpui a, UPSC in ziak tling te pawh an nei hial a. Tin, vocational training hrang hrang an kal pui a, furniture an siam chhuah te kha Aizawla hawn chakawm tak tak a ni. Jail chhûngah khûa dinin, Industry lian tak an kalpui hi a ni ringawt a, an thawk suau suau mai a. Sûm pawh tam tak an la lût a, an awhawm ngawih ngawih a ni. 

Mizorama kan Jail dinhmun te hi enfiah a ngai em em a, District tin Jail te dinhmun hi a inang vek. 'Jail' nghênga hna thawk te chuan sawi tur tam tak an nei vek ang tih ka ring. Engtik lai maha thawktu an indaih ngai lo te, emergency-a hman tur motor ṭha an nei lo te, a 'maintenance' a chhe em em reng mai te, 'fund' an nei tlêm em em mai te, a building a chhe vek em em mai te, sawi tur a va tam em! A vawnfung chelh tu te hian an vei ve tak tak a ngai a ni. Jail tângte hi kan mihring pui te an ni a, dikna chanvo tam tak an nei a. Hma la thei hian hma la se la, a nih dan tur taka enkawl thei tu, hmangaihtu 'Hotu ṭha' hi an mamawh takzet a ni!


(He thuziak hi Pi Julie Lalrinzami Facebook status, amah zah tak chunga lakchhawn a ni. - Editor)


Share it with your friends!
 

[Subscribe telegram channel for updates- https://t.me/exploremizoramchannel ]

(Feedback at: admin@exploremizoram.com )

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post