INKHAWMPUI ROREL DÂN

(Bial KTP Conference Pual)
- K.Remruatfela

Kumtina kan lo neih thin angin Kristian Thalai Pawlte chuan Inkhawmpui pawh kan lo nei dawn hnai leh ta a. Kohhran rawngbawlnaah ‘Rorel lai leh Committee meeting neih lai hi a rau lai ber a ni’, tih a nih thin angin Rorel Palaite pawh hian Rorel kalphung (Parliamentary manners) hi kan chian a ngai em em a. Chuvangin, tun tumah hian ka paper ‘Pawl leh a nihphung’ tih atanga ‘Inkhawmpui Rorel Dan’ chungchang ka ziahna bik ka rawn thurchhuak ve ang e.




Khawvel pum ang pawha kan thlirin Rorel Kalphunga kan entawn leh inzirnana kan hman ber thin chu ‘Robert`s Rule of Orders’ hi a ni a. Chu Rule of Order in a sawi dan chuan ‘Inkhawm Rorel reng reng hi kalhmang nei leh uluk taka inrenkhawm (Systematic procedure) a ni tur a ni a. Kan tawngkam hman dan leh agenda kan move dan hrim hrimah te pawh tawngkam hawihhawm (Parliamentary language) kan hmang thin tur a ni’, a ti. Rorel kalphung indawt chhoh dan tur chu tihian a indawt te te in han remthla ila:-

*Rorel tanna :*
Chairman-in dingchungin committee khuh hawnna a nei phawt tur a ni a. Chumi zawhah a theih chuan Bible chang chhiarin tawngtaina-in bul a tan ang a. Chumi zawhah a hmasa berin Committee agenda puangchhuak tur leh rorel minute hmasa bawhzuina chhiar chhuak turin Secretary a sawm tur a ni a. Chumi a zawh hnu chuan Treasurer leh mi tupawh report tur nei chu report pe turin a sawm leh tur a ni. Chutiang zawng zawng zawhfel a nih hunah chiah rorel tan theih a ni ang. Secretary leh Treasurer in report an pek hmaa agenda lo khel chiam chiam hi kalphung tur a ni lo.

*Floor chan dan :*
Chairman-in, “sawiho theih a ni e, han sawi teh u” a tih hunah chauh member ten an sawi thei a. Sawi duh nei chuan floor a chan a ngai. Sawi tura chuan a sawi hmain “Pu Chairman” a ti hmasa tur a ni. Thu inchuh deuh a lo awm changin din rual thawt thawt chang pawh a awm thei. Chutiang hunah chuan “Pu Chairman” ti-a Chairman address hmasa zawk zawk kha Chairman-in floor a chantir tur a ni a. Tin, hetihlai hian a a tlai zawk kha upa zawk emaw, vawikhat mah la ding ve lo a nih erawh chuan Chairman-in a duh angin awm a tih zawk zawk floor a chantir theih ang.  Midang an din laia sawi ve chak lutuk vanga lo din lawk hi dan kalh a ni a. Chutiang mite chu mi pamham/chuhhelh awmdan a ni a. Chairman-in a khap tlat tur a ni.

*Agenda sawihona :*
Rorel-in a tum ber chu ngaihdan thawhkhawm a ni a. Thurel tura chhawpchhuah reng reng chu inpawhtlang takin sawihona neih phawt tur a ni. A lo berah mi 3 talin ngaihdan an thawh hma chu thutlukna siam thawt thawt loh a tha. Member ten an rawtchhuah thu chi hrang hrang chu a thlawp tu an awm phawt chuan Secretary-in hmun remchang laiah a lo chhinchhiah tur a ni a. Chu chu Chairman-in vote a lak huna puitu atana tih a ni.

Thusawi duh nei reng reng chu a thuthmuna dingchungin a sawi tur a ni a. A sawi duh a sawi hmain “Pu Chairman” ti-a bul tanin pehhel kual lovin a sawitumah chuan a bur nghal chat tur a ni. A lo berah minute 7 ai tam chu mi pakhatin hun hmang lo se a tha. Tin, thu pakhat rel laiin member pakhatin tum hnih aia tam din loh hram tum bawk tur a ni a. Thenkhat, mahni tanna lam tihngheh duh luat avanga din nawn sek tum an awm thin a. Chutiang mite chu Chairman-in a khap tlat tur a ni. 

*Vote lak dan :*
Agenda sawihona neih zawh a nih hnuah member ten rawtna an siam chi hrang hrang chu thurchhuakin Chairman-in vote a la thin tur a ni a. Thu lian tham leh thuruk tawpkhawk thil a ni lemlo a nih chuan banphar-a vote lak mai hi a awlsam. Hetihlai hian vote lak dan tur hi thiam a har hle. A thupui a zira sawi hmasa awm chi leh sawi hnuhnun awm chi hi a awm ve a. Entirnan : sawiselna (negative) lam thil a nih chuan a duhlo lampang ban kan phar tir hmasa tur a ni a. Chutihlai chuan chawimawina/a tha lampang (positive) thila  nih erawh chuan a duh lampang vote kan la hmasa tur thung a ni. Chutiang chu a ngai ngei ngei tihna lam nilovin, a mawihnai tihna mai chauh chu a ni e.

*Rorel tihtawpna :*
Rorel agenda sawizawh a niha, vote pawh lak zawh tawh a nih chuan Chairman-in thurelte chhiar chhuak turin minute ziaktu a sawm tur a ni a. Chuta kan thurelte chu pawngpaw pawm nghal mai lovin Chairman-in vote lakna hnuhnung a nei leh tur a ni. “Kan thurelte kha sawisel tur nei kan awm em aw” tih emaw “Kan thurelte kha kan zavaiin kan pawm tlang em?” tih tein member-te a zawt leh phawt tur a  ni a. Chuta mipui lam atanga thu leh hla a awm lo a nih chuan minute chu hming sign hnan theih tawh a ni tihna a ni a. Chutiang zawng zawng tihzawh a nih hnuah chuan Chairman-in tha a tih angin rorel chu a titawp thei tawh ang. Rorel thenkhatah vote lak hnuhnung awm tawh lem lova hming sign hnan tawp hi a awm leh thin a, hetiang hi chin tawh loh a tha!

*HRIATTUR  TUL  DANGTE :*

*(i)Chairman hna :* Chairman hna ber chu rorel kaihhruai a ni a. Rorel zahawmna zawng zawng a  kutah a inghat kan ti thei ang. Chair atangin “ka” ti tawngkam a hmang tur a ni lova “Chairman hmuhdanin” emaw “Chairman-in” emaw  a ti thin tur  a ni. Tin, a tan lam a tilang tur  a ni lo va, sawihona neih laiin a ngaihdan a sawi ve phet thiang lo. Tin, vote a pe ve mai mai tur a ni lo va, a vote pekin thutlukna  a ti danglam thei a nih chauhvin vote a pe ve tur a ni.

*(ii) Parliamentary Language:* Rorel in a tum ber chu sawihona neih a nih avangin thu khel ho laiin han inhnial bap bap changte a awm lo thei lo va. Chutiang hun a lo thlen chuan tawngkam butut leh dengkhawng hmang mai lovin tawngkam hawihawm kan hmang hram hram thin tur a ni a. Kan mi chhana te kha kan hnial let laiin an hmingin kan ko tur a ni lo va, “Ka hmaa sawitu khan” tih emaw “Kan thian pakhat khan” emaw ti te in kan address hram hram thin tur a ni. Tin, tawngkam hleihluak lakah kan inveng hram hram thin tur a nia, kan sawi tum taka chu chiang si, fiah si, khawng takin kan sawi mai thin tur a ni. Mimal inhuatna lam tihlan a mawi lo.

*(iii) Rorel Palai hna:* Rorel palai hna ber chu agenda sawihoa rorel a ni a. Tunlaia Branch thenkhatin kan inzirtirna felhlel deuh chu ‘mahni branch agenda kalh zawngin ngaihdan kan thawh tur a ni lo’, ti-a Rorel Palaite zalenna kan in rahbehsak thin hi a ni.  Hei hi Rorel kalphung tur a ni lo! Rorelna reng rengah chuan Rorel Palai ten zalenna pumhlum an nei tur a ni a. Khawi Branch aiawha palai pawh ni mah se, Rorelna In chhunga an awm tawh chinah chuan mi zalen, khawi branch mahni a phuar a ni tawh tur a ni lova. Agenda move tu an ni te a nih ngawt loh chuan an Palaina branch colour an tilang tur a ni hek lo! Kan branch agenda mah ni se, sawihona engah ngaihtuahna thar te a awm leh thei a. Chutiang hunah chuan kan rilru kan sawhsawn hreh tur a ni lova, mahni branch agenda a nih vanga tlang tir hrim hrim tum lovin Bial Inkhawmpui Rorel Palai kan nih angin Bial tana tha ber tur ni-a kan rin kha uluk taka ngaihtuahin kan dinchhuahpui ngam zawk tur a ni. Chutianga ngaihtuahna seng thei tur chuan Rorel Palaite hian zalenna thuk tak an nei a ni.

 
*Tlangkawmna :*
Heng a chunga ka han sawite khi mi tam tak tan chuan hriatbel sa leh hriatchian sa a nih a rinawm a. Amaherawhchu, kumina Rorel Palai zingah vawikhat Palaina emaw, Rorel kalphung la bel tawk lo deuh te emaw, kum lama la nau deuhte emaw pawh kan inpawlh nuk a rinawm a. Tin, tawnhriat lo ngah deuh tawhte zingah pawh hriat dik tawk lo la neite pawh kan awm thei a. Hriat kim vek theih pawh a ni hek lo! 

Rorel kalphung leh a nihphung reng reng hi naupan lai atanga ngaihven mi ka ni a. Lehkhabu atang te-a theih ang tawka ka lo inzir ve thin bakah, Parliament Session/State Assembly Session leh Kohhran Inkhawmpui Rorel te hi ka lo chhim  ve nual tawh thin a. Chumai bakah Zirna leh Eizawnna vang te pawhin Seminar leh Training te pawh ka lo nei ve nual tawh thin a. Chuti chung chuan hriat kim leh hriat dik hi a lo harin thiam tawk intih hi a har em em a. Engkim hi inzirna tur hlir lo niin mahni insit pawh a na duh thin hle! Chuvangin, ‘Thawnthu hlui chu min hrilh rawh’ tih ang deuhin kan zavai tan hian hriat tam leh inzir ngun tluk hi  a awm lova.  He thu themlem tak ka han ziah ve naw naw pawh hi chhiartu zawng zawngte tan tangkaina engemaw tal a puakchhuah ve ngei ka beisei.






.





(He website kal zel theih nan hian fakna lo langte hi i lo hmet ve thin dawn nia.)
 
[News update awlsam taka i dawn theih nan telegram channel hi lo join ve ta che https://t.me/exploremizoramchannel ]


(Feedback at: admin@exploremizoram.com )

[Website ah hian sumdawng leh mi tin tan tlawmtein fakna kan dahsak thei e. WhatsApp +919402125273 ]



(Website leh a hnuaia fakna hi lo hmet ve rawh.)

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post