Mizoram leh Assam Ramri Buai Zirchianna

(A Webinar document presented by Mr. K. Remruatfela, Legal Adviser,  Joint Action Committee on Inner Line Forest Resereved Demand &  Secretary, Mizo Reform Movement on 30th July, 2021; 8:00 PM  organized by ‘Mizo Reform Movement’)
Thil chhui mite chuan Mizo te hi China ram hmar lama cheng thin, chuta tang chuan Burma lamah chhuk thlaa, kan awmna hmunah hian rawn chhuk thla ta zel niin an sawi thin a. Kan chhui hlat theih berah chuan Sino-Burmese thliarkar, Shan an tih hmunah kum 300 vel chu an lo khawsa tawh a. Chuta tang chuan kum zabi 8-na velah khan Kabaw Valley ah an chhuk thla a ni. Kabaw valley hmuna an zuk chhuk thla hian Burmese hote nen an zuk inchiahpiah tan a. Chuta tang chiah chuan an zuk fin tak, Burmese hote hnamzia, incheina leh nunphung hrim hrim te an zuk entawn a, kan ram history pawh mumal taka chhui theihin a lo awm ta a ni. Chuta hun rei tak an awm hnu chuan ‘Khampat’, tuna Myanmar an tih hmunah hian an han awm leh a. Chu hmun atang chuan rawn chhukthla zelin ‘Run’ leh ‘Tiaukam’, ‘Chin Hills’ an tih hmunah an inbengbel leh a. Heta tang hian tuna an khawsakna Mizoram chhung hmunah hian an lo tawlh thla ta zel a. ‘Chin Hills’ hmuna an awm hun tak hi hriattheih a ni tawh lo na a, AD 1500 – 1700 inkar vel hi a nih a rinawm.

Mizoram leilunga an rawn tlak thlak tak hnu hian Mizo zawng zawng awpkhawmtu lal bik nei lovin khawtinah mahni tawkin lal an nei hrang fir fer a. An thuneihna (Jurisdiction) huamchhung bikah chuan dipdaltu awm lovin thuneihna pumhlum (Absolute Sovereignity) nei vek an ni. Mizo lalte chu anmahni tawkah an inti lal em em thin a, “Ni leh thla kara leng” an inti hial thin!  Kan pi leh pu lo chhuk thla hmasate kha tuna Cachar kan tih hmun velah khuan an zuk inbengbel hmasa a. Silchar bul velah hian Zalenga khua (Jalenga Tea Estate); Palawia khua (Paloi Tea Estate); Seipuia khua te a lo awm tawh a. Suakpuilala pa, Mangpawrha te pawhin khua an lo din tawh thin a ni. Amaherawhchu, kan Mizo lal te kha insawn reng an nih avangin an pem leh thin a. Nimahsela, an rauhsan hnu pawh hian kan Pasalthaten sairam chhuah nan an la hmang fo thin. Sap hovin Bengal chhak lama ram an lo zauh zel takah khan kan pi pute sairam chhuahna hmun chu an thingpui huan atan an duh ta tlat a. Ngaw tam tak an thiat bawk a. Chu chu kan pi pu te khan ngai thei lovin an zuk run thin a. Chumi avang chuan kumpinu sawrkar chuan kan Mizo lal te chu vau thlemna nen inremna a siampui a. Kan ram ni-a kan ngaih thin aia te kan lo nei ta zel a. A hnam mawl zawk nih vangin kan tuar a ni ber. Nimahsela, kumpinu sawrkar chuan khin thamah a ruat lo nge, sipai thenkhatte nen umletin an hawsan leh mai thin a. Amaherawhchu, hun rei pawh a liam hmaa a ngai te bawka rawn tihbuai leh zeuh zeuh an chin fo thin avangin kum 1844 khan Kumpinu Sawrkarin a thapui nen min rawn nuai ta chiam a. Hei hi kumpinu Sawrkarin thapui nen meuha kan ram chhunga min rawn beihna hmasa ber ni-a chhinchhiah a ni nghe nghe.

Hetihlaia kan hriat tur chu kan pi pu ten an chhehvel hnamdang an zuk run thin chhan hi sawi dan hrang hrang tam tak a awm a. Kan hriat tlanglawn ber danah chuan an ram chin humhalh nan a ni a. Tin, vai ho hriamhrei leh hmanrua, thir leh an darte an duh vang ni pawhin a lan theihna lai a awm. Chung bakah chuan, an kut hlei vang hrim hrim leh mi lu lak an duh vang a nihna chen pawh thui tak a awm tho bawk awm e. Khatih hunlai khan mi lu la thei chu mi huaisen tiin khawtlangin an chawimawi thin a. A hunlai ngaihtuah chuan hnamdang lu la thei nih ngatte phei chu thil chakawm tak a ni ngei ang. Chutia kumpinu sipaiten vawi tam tak min hnawhdarh hnu pawha kan la tlawm duh mai thin loh avangin kumpinu Sawrkar chuan inremna siampui mai chu a tha ta zawkin an hria a. British Sawrkar chuan kum 1850, 1867, 1870 leh kum 1871 te khan khatihlaia Mizo lal ropui leh thil tither bera a ngaih, Suakpuilala chu sa ui a tan pui ta a ni. 

Kumpinu sawrkar leh Suakpuilala inremna hi Mizoram (Lushai Hills) boundary ti-a sawi tur mumal taka a lo awm tanna a ni a. Chutihlai erawh chuan he an inremnain Mizoram (Lushai Hills) ramri a nghawng danah erawh ngaihdan hrang pahnih a awm. Chung school of thought pahnihte chu lo tarlang ila:
Kum 1870-a Cachar DC, Mr. Edgar leh Mizo lal aiawh Suakpuilala ten inremna an siam takah chuan Cachar ramri chin chu uluk taka chhinchhiah fel a ni ta a. Chu Cachar ramri dik tak chu Bengal Government Notification dated the 19th September, 1870 - Calcutta Gazette dated the 21st September, 1870, page 1683-ah a chuang a ni. Bengal Eastern Frontier Regulation Act, 1873 benchhana kum 1875-a Cachar Inner line an siam, British-Indian Government (Foreign Department) Notfication No. 2299-P dated 20th August, 1875 hi ngunthluk taka kan chhiar chuan kha notification kha Cachar boundary ni lovin ‘Inner line’ zawk a ni a. Engvangin nge boundary pangngai atanga Mizoram hla fe ah he Inner line hi an siam kan tih chuan, khatih lai khan hnam dang hovin Mizote kha Mi lu la hnam anga min ngaih avangin Sap hovin Mizoram (Lushail Hills) an lo luh theihna tur chin  siam ngaiin an hria a. Chutiang chuan ‘Boundary’ ni lovin ‘Inner Line’ chu an siam ta a ni. Kan sawi thin kum 1875 Cachar Inner line hi Cachar ramri, Cachar boundary a nih loh zia chu Part V. Rules & Orders under Local Regulations – Bengal Eastern Frontier Regulation  (V of 1873), Foreign Department Notification No. 2290P dated the 20th August, 1875 Footnote-ah tihian a chuang a – ‘the outer line or the actual boundary of the Cachar District was defined in Bengal Government Notification dated the 19th September, 1870 - Calcutta Gazette dated the 21st September, 1870, page 1683’ tiin.

 Hetihlai hian Lushai Hills Sawrkar pawmpuina a la awm loh avangin Cachar leh Lushai Hills ramri ti-a sawi a la la ni lova. Nimahsela, ni 6 September, 1895-a Governor General of India-in-Council chuan Mizoram (Lushai Hills) chu British-India hnuaia awm kan nih thu a puan chian tak hnuah hi chuan he Bengal Government Notification, 1870-a Cachar ramri a sawi hi Cachar leh Mizoram ramri ti-a kan sawi tawh tur chu a ni. Bengal Eastern Frontier Regulation Act, 1873 behchhana siam 1875 Inner line hi chu boundary ni lovin Inner line zawk a nih zawk avangin Kum 1870 inremna ‘sa ui tan’ hi Chachar leh Mizote (Lushai) ramri inthenfelna ber chu a ni kan ti thei ang.

Ngaihdan dang lehah chuan he 1870 inremna Suakpuilala anga lem changin a siam a ni a. Tin,  Mizote sairam chhuahna thin chu Cachar Inner line-ah rin luh a nih avangin Mizo lalte khan an pawm ta lova. Ni 16 Junuary, 1871-ah Mizo lalte aiawhin Suakpuilala tak tak leh Edgar-a ten sa-ui an tan tha leh ta a ni an ti. Amaherawhchu, a hnu lama sa ui an tan that lehnaah pawh hian kan pi pu te kha kha an la lungawi zo chuang lova, Sailam leh Kawlri lal, Bengkhuaia te pawhin Alexandrapore thingpui huan an run phah ta hial a ni tiin an sawi thin. 

Chutichuan, sa ui an tan hnu pawha kan chhehvel hnam dang an la run zeuh zeuh takah chuan kum 1874 khan Scheduled District Act hnuaiah keini Bengal hmarchhak lam tlang mite chu mumal takin min awp ta a. Tichuan, kum 1873-ah Bengal Eastern Frontier Regulation, 1873, Sec 2 in thuneihna a pek angin, kum 1875 khan kum 1871 sa ui tan behchhanin Cachar chhim lam Inner line rin a ni a (vide Notification No.2299P, dated 20th August, 1875). He Notification hi tuna Mizoten Cachar nena kan ramri ti-a kan sawi tak ber chu a ni ta zel a ni. Amaherawhchu, he Notification in inner line a sawi hi khawiah tak nge a kal tih hi hriat chian hleihtheih a ni tawh lo! He Inner Line hi Assam Chief Commissioner te, the Lt. Governor, Cacutta leh His Excellency, the Governor General in Council-te pawm tlan tawh a ni a. India sawrkar, Foreign Department-in No.2299P dated 20th. August, 1875 ah Notification a chhuah tawh a ni. 

A nihna takah chuan 1875 notification in a behchhan sa-ui tanna kha Mizo lal tam takin an duh loh a, thingpui huan tam tak an run phah a, mi tam tak an thah phah hial na chhan kha a ni. Mahse, India sawrkarin a pawm ngheh tlat tawh avangin a nghet em em a. Tih danglam rual a ni tawh lo! Amaherawhchu, tuna kan buaina ber ‘Inner Line Forest Reserved 509 Sq.miles’ erawh 1875 Notification ang chuan Cachar pawn lam, Lushai Hills Territory chhunga la awm tho-ah kan ngai. Heta kan tanhmun sawhnghehna tur pakhat chu, Form No.46, Forest Department, Assam Area of Reserved Unclassed State Forests, 1896-97 notification hi a ni a. Chutah chuan Cachar Inner line chhunga ram Acre 3,75,760 laia chu Lushai Hills chhunga awm a ni tih a chuang kulh nghe nghe a ni. Amaherawhchu, chik taka zir bing chuan 509 Sq.miles pumpui hi 1875 ah a huam reng em tih hi finfiahna mumal tak chu a awm thei chuang lo!

Tuna kan buaina ber, 590 sq.miles kan tih fo hi Cachar Inner Line chhim lam, Mizoram Sq.mel 509 lai, ramngaw dur pui mai chu “Mizo hovin lo a tan an vat thin” tih avangin Assam Chief Commissioner chuan ni 16 March, 1877 khan RESERVED FOREST atan a lo puang thut a. Hei hi Governor General in Council pawhin a sawisel nasa a. Lt. Governor, Bengal-in lo pawm sakin, Calcutta Gazette-ah an lo chhuah hman si a. An lo tih tawh laklawh tawh avangin Deputy Commissioner, Cachar thu hnuaiah dahin Cachar DFO enkawl turin an ti ta ngawt a ni. Assam Forest Act hman pawh phal a ni lo. Mahse, hun a lo rei zel a, kum tam tak a lo liam hnu chuan Assam ta emaw an lo ti palh a. Survey of India tak ngial pawhin Assam ram emaw tiin kum 1904, 1908 leh 1912 map an siamah Assam ram angin an tilang palh hlauh a, chu chuan buaina a siam ta a ni ber mai. Assam lamin an ta chei zui ta zel a. Keini lam pawhin kan hre chiang bik si lo. Kan ram hruaituten an ngaihven bawk si lo. Assam-a kan awm lai chuan kan buai vak lo. U.T. leh state kan neih hnu hian kan buai zual ta a nih hi!

Tichuan Section 6 of Scheduled District Act, 1874 (XIV of 1874) thu anga ni 6 September, 1895-a British-India hnuaia khungluh kan lo nih takah kha chuan hnam mawl mai kan la nih avangin hnam fing tawh zawkte laka min humhim nan Kum 1912-a Bengal, Bihar, Orissa leh Assam ramri an siam khan AssamP rovince ah min beh nghehtir ta a(Act 1912, Part 4 Schedule C). Tichuan, India Sawrkar Dan (Act) 1919 chang 52 (A) 2-nain a sawi angin Governor General chuan kum 1921, June ni 3 atang khan keini chauh pawh ni lo heng - Mikir Hills, North Cachar Hills (Halflong bial), Naga Hills, Sadya Frontier Tract, Balipara Frontier Tract leh Lakhipur Frontier Tract te nen hnam hnufual “Backward Tract” tih zingah min dahkhawm ta vek a. Assam Assembly-ah pawh aiawh kan tir ve ngai lova. (A chutih avang chuan heti lamah hian kan beng pawh a ngawng deuh maithei e). Assam Governor chuan a hranpa ngatin min awp a, Governor aiawhin Superintendent-in Dictator-in min awp ta a. Assam MLA ho dan siamte chu hnam lo changkang tawh zawkte mila siam a nih thin avangin, chungte laka min humhim nan chuan Superintendent (Bawrhsap) in Mizorama hman ve a rem tih chinte chauh loh chu kan hmang ve ngai lo a ni.

Backward Tract’ chhunga puan kan nih lai, kum 1930 khan Kumpinu Sawrkar chuan kum 1875-a Cachar Inner line an lo siam chu tidanglamin, a vawihnihnan ni 9 March, 1933 khan Notification No.2107 A.P. dated 9th March, 1933 chhuahin Cachar Inner line thar a siam leh a. He Inner line an siam thar hi Cachar leh Mizoram (Lushai Hills) inrina anga cheibawl a ni nghal ta ringawt a. Hetihlai hian Mizote hi hnam hnufual anga puan kan la nih avangin ramri vei thei dinhmunah kan la ding si lova. Kum 1875-a Kumpinu Sawrkarin Cachar Inner line an rawn siam chu Assam sawrkar duhdan anga kuaiherin Cachar leh Lushai Hills ramri anga hman zui a ni ta ringawt tihna a ni a. Hemi chungchang hi ngunthluk taka han zir chian chuan legal based a awm lo reng reng a. Dan tawngkam tak chuan ‘void ab initio’ (a tir atanga thu awmze engmah awm lo) tiin kan sawi thei ang. Khuanu ramri khamsa  a awm loh chuan ground demarcation survey hi tihmakmawh a ni a. Chutihai erawh chuan 1933 ramri 2/3 hi imaginary line a ni a. Pawm theih a ni lo. (Ziaktu thenkhat chuan hetih hunlai hian Mizote hi ‘Excluded Area’ hnuaia awm angin kan ziak thin a. Hei hi an hriatsual palh niin a lang. Tin, Backward Tract/Excluded Area hnuaia kan lai pawh khan British-India hnuaia la awm tho kan ni tih pawh kan hriat a tha.)

Ni 3 March, 1936 khan Government of India Act, 1935 behchhanin British Sawrkara Order-in-Council chuan ‘Backward Tract’ a awm zawng zawngte chu ‘Excluded Area’ leh ‘Partially Excluded Area’ ah a puang a. Mizoram (Lushai Hills) pawh ‘Backward Tract’ a puan kan lo nih tawh avangin ‘Excluded Area’ chhunga dah vek kan ni ta a ni. Excluded” awmzia chu “huam tel ve loh”, “daidan hnan” tihna a ni.  Mi tam tak chuan Govt. of India Act1935-in Excluded Area’ a hrilhfiahna hi hrethiam lovin, Mizote British India laka ata min exclude (daidan) na ni-ah an ngai thin a. Chutiang hawi zawnga ziak lehkhabu pawh hmuh tur a awm leh zeuh thin. Excluded Area a awm kan nih vang khan British India ah awp kan ni ve lo va, Foreign Department hmanga England lal in min awp zawk a ni an ti thin a. Chung chuan a ni lo lamah kan rilru a hruai peng mai ang tih pawh a hlauhawm khawp mai. 

Excluded Area a dah kan nih chhan ber chu khatih hunlai khan Mizote hi hnam la changkang lo tak leh mawl tak kan la nih avangin Assam tlangmi, pianphunga puitling tawh zawkte nena dan rorelna khata awm tlak hrihlova min ngaih vang leh kan la phak lo deuha min awptu kumpinu Sawrkar khan min rin vang a ni a. Assam Assembly-ah pawh aiawh kan tir ve ngai lova. (A chutih avang chuan heti lamah hian kan beng pawh a ngawng deuhmaithei e). Assam Governor chuan a hranpa ngatin min awp a, Governor aiawhin Superintendent-in Dictator-in min awp ta a. Assam MLA ho Dan siamte chu hnam lo changkang tawh zawkte mila siam a nih thin avangin chungte laka min humhim nan chuan Superintendent (Bawrhsap) in Mizorama hman ve a rem tih chinte chauh lo chu kan hmang ve ngai lo a ni. (Excluded Area chungchang hi a bu-in ka lo chhuah tawh a. Tuna a awmzia kan sawi vak chuan hun a awh rei dawn lutuk vangin hemi chinah hian kan duh tawk phawt hrih ang a. Zawhfiah duh kan nei a nih erawh chuan hmaichhanah kan la inhrilhfiah zawk dawn nia.)

Khawvel Indopui pahnihna a lo tawp khan British sawrkar chuan a ram awp thinte chu a lo chhuahsan hlawm ta a. Ni 15 August, 1947 khan India ram pawhin sap ho lakah zalenna a lo hmu ta a ni. Sec 2 (1) of India Independence Act, 1947 behchhana Brtitish-India zawng zawng loh theihlova India union chhunga rin luh kan lo nih takah chuan Assam hnuaia district pakhat angah dah kan ni a. He Independence Act behchhan hian Adaptation of Laws Order, 1947 siam niin British hunlaia dan thenkhatte chu hman zui zel a ni. India Independence Act 1947 (2) (1) na chuan Pakistan ram tura hlehthlak chin tih chauh lo chu, India ram British awpchhung ami tawh phawt chu India ramin a huam vek a ni tih a sawi a. Chumi anih vangin India union chhunga min hruailuttu chu Mizo Union hruaitu ni lovin kumpinu Sawrkar te  a ni tih a chiang em em a ni. Mizote India union chhunga kan lo awm hi kan duh lova, kan lungawilo a nih pawhin kan dem zawk tur ber chu Mizo Union party hruaitu hluite ni lovin sap ho hi an lo ni zawk tih pawh kan hrefiah thei theuh tawh awm e. (Hemi inhnialna lo awm thin chungchang dan tlawhchhana sawifiahna hi a lehkhabu in ka lo tichhuak tawh bawk a. Chiang lehzuala hre duh kan awm chuan hmaichhanah document-te nen kan la inhrilhfiah dawn nia). 

Ni 23 April, 1952 khan Article 242 (2) of the Indian Constitution in North East Tribal-te a phalsak angin Mizo District Council din a ni a. Chutihlai erawh chuan District Council hran nei ni mah ila, Assam State hnuaia awm tho kan ni. District Council kan nih chhung zawng hian he 509 Sq.miles Assam Forest Department-in min enkawl hi a neitu kan nih angin 70% land revenue kan dawng ziah thin a. A enkawltu an nihnaah Assam Forest Department lamin 30% an dawng ve thin thung! Chutihlai erawh chuan, District Forest Officer, Cachar in Mizoram Inner Line Forest Reserved min enkawlsak laia Mizo District Council in Tax 70 % kan lo lak ve pawh kha a nihna takah chuan Assam Sawrkar hnuaia lut tho a ni. Assam Sawrkarin a ram pawna chhiah a chawi ang lek leka kan sawi thin hi chu a dik tawk lo tih kan hriat a tha! 

Tichuan, North-Eastern Areas (Reorganization) Act, 1971 (Act 81 of 1971) thu anga Mizoram te pawh Assam State hnuaia kan chhuah a, the Government of Union Territories (Ammendment) Act, 1971 (Act 83 of 1971) thu anga ‘Union Territory’-a hlankai kan lo nih takah khan khatihlaia political party lian ber, hnamchawmte tana zalenna meichher chhin en saktu, Mizo Union Party hruaitute rawn lovin he 1933 Inner line hi Mizoram UT ramri ah min pawm tir a. District Council kan nih laia 509 Sq.miles revenue pawh kha kan dawng ngai ta lo a ni. Chu chu Mizo Union Party UT Sawrkar khan duh lovin sawrkarna vawng an chelh veleh ramri buai ngaihtuahtu pawl ‘Fact Finding Committee’ an din nghal a. Chumi thu angin kum 1973 khan Mizo Union Party President ni rei ber leh Chief Minister, Pu Ch.Chhunga chuan India sawrkar laipuiah ramri chungchanga a lungawilohna a thlen ta nghe nghe a. Mizoram 509 sq.mile lai Forest reserve chhunga rin luh tawh pawh Mizorama rin lut turin a ngen a. Nimahsela, awmze neiin engmah a danglam thei chuang lo!  Tichuan, hun a lo kal zel a, ni 30 June, 1986-a MNF leh India Sawrkarin inremna ‘Memorandum of Settlement’ an neih khan Mizoram Union Territory ramri kha Mizoam State ramri atan pawmzui a ni ta zel a ni.

Mizoten kan hriat chian pawimawh ngai em em ta chu a nihna takah chuan tuna 509 Sq.miles aia zau deuh leh 1875 notification aia zau daih hi hmanlai kan pi leh pu te lo awm tawhna thin a ni a. A tir lama kan sawi lan tawh angin Silchar bul velah hian Zalenga khua (Jalenga Tea Estate); Palawia khua (Paloi Tea Estate); Seipuia khua te a lo awm tawh a. Suakpuilala pa, Mangpawrha te pawhin khua an lo din tawh thin a ni. Amaherawhchu, kan Mizo lal te kha insawn reng an nih avangin an pem leh thin a. Nimahsela, an rauhsan hnu pawh hian kan pasaltha ten sairam chhuah nan an la hmang fo thin a ni. Amaherawhchu, sap hovin ram an lo zauh khan chung lai hmun chu an thingpui huan atan an duh a. Ngaw tam tak an thiat a. Chu chu kan pi pu te khan ngai thei lovin an zuk run thin a. Chumi avang chuan kumpinu sawrkar chuan kan Mizo lal te chu vau thlemna nen inremna a siampui a. Kan ram ni-a kan ngaih thin aia te kan lo nei ta zel a. A hnam mawl zawk nih vangin kan tuar a ni ber. 

Republic of India a lo indin khan Assam hian 509 Sq.miles Inner line Forest Reserved hi India sawrkar chuan a area sawr zim si lo hian a location an sawn hret hret a. Hei hian Rengtekawn, Kolasib bul thleng a hrut a. Tunah hian 220 sq miles vel chu Mizoramah a awm a. A bak zawng 289 sq.miles vel chu Assam ramah a awm tawh a ni. Hei hi kan chian a tul hle. Survey of India-in North East Area Re-organization Act, 1971 bechhana Map a siam angah chuan tunah hian Mizote hian Assam ram chhung KM 6/7 vel hi kan luah sak mek a. Huan te siamin chawlhbuk te kan sa a. Hei tak hi Assam Sawrkar chuan an ramchhunga In sa-ah ngaiin kan huan thlai, kan thlam, kan chawlhbuk vel chu min tih chhiatsak tihna a ni a. Literal rule of Interpretation anga chhut chuan Assam tan hmun hi a dik theihna lai thui tak a awm.

Chutihlaia, Mizoten kan hriat chian em em ngai ta chu a danah engpawh lo ni tawh mah se, kum 1930/1933/1971 in a sawi ramri te hi a neitu Mizote hriatpuina leh remtihna ni lova, British-India sawrkar leh Assam sawrkarin a lo siam tawp tawp a nih avangin Mizote tan engtikawngmaha pawm chi a ni lova. Inremna thuthlungah Mizo National Front Party ten lo pawm tawh eng ang mah se, free consent awm lo a nih avang leh kan pi pu te atanga kan lo luah tawh thin ram a nih avangin Law of Morality leh Natural Justice thlir pawhin kan ta neih tlat tur a ni. Assam ramri thennaah hian legal based engmah a awm lo va, Principle of Natural Justice kalh tlat a ni bawk. Ramri then tur chuan a ri te No-Objection Certificate (NOC) lak a ngai a, chu chu Revenue Department dan pawh a ni. Tin, 1875 Notification behchhana kum 1933 ramri an siam, a hnua District Council ramri ni ta, Union Territory leh State kan nih hnua kan ramri lo ni ta zel hi imaginary line, ramri chiang lo leh rin thl thua chhui dawn vek a ni a. Chutiang thilah chuan ground survey mumal taka neih hi tih makawm a ni a. Nimahsela, chutiang chu ramri siamthat a nih lai hian engmah tih a ni bawk hek lo! 

Chutiang chu thil awmzia a nih avang chuan Mizote tana pawimawh ber chu kan chanvo kan chan let leh theih nan a ti theitu Union Government hmin thiam hi a ni. Tharum hmang chuan engmah a fel tak tak dawn lova. Ramri tawpa kan luah chin hi Assam in legally-a an ramchhunga an ngaih tlat avangin min la rawn tibuai reng dawn tih a chiang a. Chuvangin, India ram danpui in a sawi anga ramri sawi dang lam thei tu, sawrkar laipui kar kal thei tura Central India-a voice nei pha ve tur Mizote hian kan mamawh em em a ni. Survey of India ina a ramri then hi Mizote hian chatuana kan pawmpui ngai dawn loh avangin tun dinhmunah chuan political solution hi a pawimawh ber a ni ka ti lo thei lo! Kawng lehlamah chuan hetia tharum hmanga chet lak hi kan luah chin min tih buai ngam tawh loh nan chuan a tha khawp mai. Nimahsela, thisen chhuah hi Pathian huat zawng a nih chu thuhran kum hlun tur thil a nih loh bakah legally-a kan ram map tih zauna lam a kawk loh avangin kan chhehvel hnamdangte hmin thiam a, a thuneitu sawrkar laipui kar thiam hi a pawimawh tak meuh meuh zawk a ni. Chutianga, Zofaten kan chanvo dik tak, pi pu te atanga kan ram lo luah tawh hi kan chan let leh ngei theih nan keini thalai rual intelkhawm, ‘Mizo Reform Movement’ (MRM) te hian tih tur pawimawh tak kan nei a ni tih hi zanin atang hian i inhrechhuak thar leh theuh teh ang u. He kan zoram hian a mamawh ber chu eng dang ni lovin, Zofate kan sal tanna ata min chhanchhuak thei tu, mi thiam satliah ni lo, mi bik - mi fing, mi ril leh mi thukte hi an ni a. Keini, thalai rualte hi a kohna chhangtu kan ni thei dawn em le?
………………………….. xox …………………………..

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post