TEK TLAK LAIA TIH TUR LEH TIH LOH TUR

- Dr. Stephen Pautu

1. Kawlphe hi engatinge a kawi zawr zawr kher?
Chhanna - Kawlphe hian a kalna kawnga boruak awm te chu a ti khang a, daltu tlemna lam boruak apiang a pan avangin a kawi zawr zawr thin a ni.


2. Tek tlak laiin khawiahnge awm loh tur?
Chhanna - Tek tlak lain thing mal din emaw, thing sang tak hnuaiah leh kiangah te , in sasng tak bulah te, lui luang laiah te, phul zawl zau takah te leh luiah te awm loh tur a ni.

3. Tek tlak laiin khawi hmun nge him ber?
Chhanna - Inchhung pindan lairil, meikhuchhuahna hlatna laiah awm a him be rang. Khawlaiah kan awm anih chuan Motor chhungah lut in thir engmah khawi lo ila a him.

4. Thingbuk hnuaia ding te engatinge tek in a den duh bik?
Chhanna - Lei lam leh chum lama electric charge inpawhna atan thing chu  hman a ni duh a, chu thing chu tekin a den chuan thing chu deng zel lovin a bul mihringah a kawi thuai a, mihring kha a deng ta thin a ni. A chhan chu thing aiin mihring taksa in Electric Charge hipna a na zawk a, tek chu hip tu tam zawk apiangah a pakai mai thin a ni.

5. Engvangin nge khawpui a rik veleh bang ngheng a din emaw thut hi a hlauhawm?
Chhanna - Tek in bang a rawn zui thei a, tek kalna tur kawng tha mihring taksa a lo awm chuan tek chu a rawn kawi thuai dawn a ni.

6. Eng vangin nge tek tlak lai vela electric bell hmeh rik a hlauhawm?
Chhanna - Electric Bell hrui te hi electric kal duhna tha an ni a, electric hrui kha tekin a rawn zawh a kan khawih lai a nih chuan min deng ve mai dawn a ni.

7. Tek tlak laiin thir lam chi khawih a hlauhawm em?
Chhanna - Hlauhawm e, thir lam chi engmah khawih loh tur. Thir ah hian electric a kal tha duh em em a, kan lo khawih chuan min deng ve mai dawn a ni.

8. Tek tlak lain engatinge mipui tamtak zinga awm a hlauhawm?
Chhanna – Mihring taksa nung hi electric kal duhna a ni a, chutiang tamtak awm khawm na chuan electric tha chak zawk a ko thei a, a nih loh vek leh chu lai hmun chu tekin a deng dawn a nih pawh in electric tha tamtak kalna atan mihring taksa tamtak kha kha tek den nan a khan bik a, a chhan chu kan sawi taw hang khan mihring taksa hian electrical charge a hip nasat vang a ni a, a hlauhawm thei hle.

9. Tek tlak lain Cinema Hall, Biakin leh School a hlauhawm bikna chhan engnge?
Chhanna – Mi tamtak awm khawmna leh an thawkchhuah boruak hnawng chuan tek a kova, a hlauhawm bik a ni.

10. Tek tlak laiin pawnah awm ta ila khawi lai hmun nge him be rang?
Chhanna – Thing, Tower , tuiluang  atanga meter 20 -30 vel a hla ah a him be rang.

11. Tek tlak laiin lirtheia chuangte tan engtia awm tur nge?
Chhanna  – Motor bang emaw kawimaw lai thil eng engemaw ngheng leh tawk lova awm a him ber.

12. Pindan lai taka awm hi engvangin nge tek tlak laia a him?
Chhanna – Tek hian bang a zui deuhber a, pindan lai takah kan awm chuan kan him thei a ni.

13. Tek laka inven him dan enge ni?
Chhanna - Inchung sang laiah darsen thir (Copper) / Aluminium, fei zum anga ulhkawih thleh kan tar ang. Copper wire dangin kan zawm anga a hmawr lehlam ah thir tum kan hling anga lei chhungril hnawng chinah kan phum ang. Darsen zum hi inching atanga sang deuh a boruak a han tar tur a ni. Tek a lo tlak pawh in in deng lovin leiah a lo la kawi in a chiahral dawn a ni. He hi Lightning Conductor an ti

14. Tekin thing a den hian a ut thual thin a, hei hi eng vang nge?
Chhanna – Tekin thing a den hian thing chu a ro a nih chuang electric kalkawng thalo tak a niin tek kallai chu a lo dang nasa mai a, electric hi kalkawng daltu a awm chuan a lo sa vak thin a, chumi sa chuan thing chu a ti ut thin a lo ni.

15. Tek tla hi enge a tangkaina?
Chhanna – Mihringte hi boruak Oxygen hip lut loin rei kan dam theilo a, chu boruak chu thlai ten an chaw siam laia an tihchhuah a ni. Thlaiin chaw siam turin ni eng, aman hrinna leh lei atanga leichi tui nen a hip luh a tul bawk a, heta leichi hi Nitrate a nia, Nitrate chu Nitric acid leh thil dang inpawlh a ni a, nitric acid chu ruahin boruak a a rawn tlen thlak a ni. Chu boruak chu Nitrous Oxide a ni. He Nitrous Oxide hi boruaka oxygen leh nitrogen inbelhbawm a ni a, chumi inbelhbawm theitu chu “tek tla” hi a ni tlat mai. Englai pawhin khawvel hmun hrang hrangah hian a tek tla reng a, Second khat ah vawi 300 zel tla ang a ni. Tichuan tek tla hi kan nunna atan thil pawimawh tak a lo nih chu. Boruak hip tur kan neih theih nan a Pathian ruahmanna mak tak a lo nih chu.

16. Tek vawikhat tla hi engzatman nge?
Chhanna – Tek vawikhat phe zawk hi Second khat hmun sangkhat a then a hmun khat chauh a ni a, kawl a phet zawk hian electric tha chakna  Volt 50,000,000 a tichhuak a, Current 200,000 Amperes a pe chhuak a, Power a pekchhuah zat chu 5,000,000,000,000 Watt vel a ni (Average) In ah hian electric kan chhit hian Watt  sangkhat, darker khat kan chhit hian Rs 1.50p vel in chhut ila, chutianga chhut chuan khiti zozai Watt khian 5,000,000,000 Kilowatt (Kw) a tichhuak a. A pekchhuah hunchhung hi 1/1000 Second a ni a, darker a kan chanter chuan 1/3600x1000 Hour a lo ni a, tichuan Electric Power a pekchhuah zat chu hetiang hi a lo ni ang –
Tichuan 50000000000/3600x1000 Kwh = 1400Kwh a lo ni a. 1Kwh zelah Rs 1.50 kan chawi anga chhut chuan vawikhat kawlphe zawr hi Rs 1400x1.50p = Rs 2100 man vel a nih chu.Hei hi vawikhawt de zeuh man a ni a, Secondkhat chhung lek hian phe nawn awn awn ta sela a man zat tur chu Rs 2100x1000= Rs 2,100,000 man lai a lo tling dawn a ni.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post