MESSAGE: World Malaria Day 2021

Mizoram Health minister message on World Malaria Day 2021

- Dr R Lalthangliana
HON’BLE MINISTER,
HEALTH & FAMILY WELFARE, MIZORAM

World Malaria Day chibai u le.

April ni 25 hi ‘World Malaria Day’,  ‘Khawvel pum huap Malaria Ni’ a ni a. World Health Organisation (WHO) hnuaia World Health Assembly chuan kum 2007 khan Malaria (Sikserh) chungchanga inzirtirna leh hriat tur tul te inhrilh hriat thinna hun atan World Malaria Day hman a rel a. Tichuan, kum 2008 atang khan kum tin thupui neiin World Malaria Day hi April ni 25- a hman thin a lo ni ta a ni.


Malaria Programme hi Programme upa tak tawh niin, kum 1953 atang khan India ram pum ah Malaria dona hi kalpui tawh  ani a. Kum 5 dan zelah ennawn thin a niin, kum 2016 atang khan India sawrkar chuan India ram pumpui ah malaria umbo runpui (National frame work for malaria elimination in India 2016-2030) duang tharin kum 2030 ah chuan India ram ah Malaria natna um bo vek tura hmalakna a duang thar ta a. He hmalakna avang hian India ram ah pawh nasa takin Malaria natna hian tlakhniam lam a pan viau a, hemi denchhen hian kumin 2021-ah pawh World Malaria Day thupui atan, ‘Reaching the zero malaria target’, tih chu hman a ni.

Khawvel pum puiah Malaria vei an la tam hle a. WHO-in 2020 a World Malaria Report a tih chhuah ah chuan; Kum 2019 khan khawvel pumah mi maktaduaih 229 (229 millions)-in veiin mi 4,09,000 (Nuaih li leh sang kua) zet te chuan an nunna an chan a ni.

India ram ah Kum 2020 ah Malaria vei zat mi 1,81,831(nuaih khat singriat sang khat leh zariat sawmthum pakhat) niin mi 67 in an thihpui a ni. India rama malaria tam zualna te chu, Chhattisgarh, Odisha, Maharashtra, Karnataka, West Bengal, Jharkhand, Uttar Pradesh leh India Hmarchhak State (North-Eastern States)-te hi Malaria tamna an ni a. Kum 2020 ah khan India ram ah Mizoram hi malaria san ber na state kan ni a. Maria vei tam dan tehna: Annual Parasitic incidence (API) hi 6.8 niin; mihring sangkhat zelah mi 6.8 malaria kan la vei tihna a ni. Hetih lai hian pahnihna Chhattisgarh (API: 1.19) leh Pathumna Odisha (API: 0.92) te nen chuan kan inkar a hla tawh hle a ni. Mizoram-ah chuan Lawngtlai,  Lunglei, Mamit leh Siaha District-te hi Malaria vei tamna an ni. Heng district pali te hian Mizoram a malaria 98% (za zela sawmkua pariat)vel an thlen a ni. Mizoram ah Malaria vei tlem lam ah hma kan sawt ve hret hret a, kum 2020 khan Malaria vei mi 8347(Sang riat zathum leh sawmli pasarih) awmin, mi 6 ten an nunna hlu tak an chan a, a pawi hle a ni. Kum 2019 aiin kum 2020 ah Malaria natna hi Mizoram ah za zelah 2.23% (pahnih point pahnih pathum) in a tlem ani.

Covid-19 pandemic avanga harsatna tam tak kan tawh kar ah, Lockdown leh curfew te puan a ni chung District tin a Deputy Commissioner te leh thawk tute nasa taka hma an lakna a zarah kum 2020 khan India ram ah malaria test tam ber state kan niin, Annual blood examination rate (ABER); mihring za zel a teh a thisen exam zat hi kum 2020 khan 22.27 (sawmhnih pahnih point pahnih pasarih) kan ni thei a, kan target 10% chu kan khum chiang hle a ni.  Malaria umbo hna hi target siam a niin, kum 2030 ah chuan malaria awm tawh lo tura beisei mek a ni a. Malaria tibo tur a theihtawp kan chhuah a tul hle tih a hriat awm e.

Malaria hi damlo thisen tlemte exam-a finfiah (diagnose) theih a ni. Mizoram sorkar leh National Vector Borne Diseases Control Programme (NVBDCP) hmalakna azarah mipuiten a thlawna an hman theih turin thisen exam-na leh Malaria damdawi hi Mizoram khaw tin a ASHA-te hnenah te, Sub-Centre-ah te leh Sorkar damdawi in – PHC, CHC leh Hospital-ah dah a ni.

Sorkar hmalakna chi hrang hrang Thosi kah (DDT/Indoor Residual Spray) te, thosilen chiah te leh thosilen zar taihmak te, damdawi ei dan dik taka ei thin te, khawsik reng reng in report vat a, thisen lak zung zung te leh kan in leh a vel vawn fai a, thosi piantheihna tur reng reng siamloh te hi mipui lamte chanvo a ni. Malaria ti rem tur hian sawrkar hmalakna te mipuiin kan tawiawm that a ngai a ni. Malaria laka inveng tur hian thil harsa tak a awm lo a, awlsam taka inven ve theih a ni tih kan hriat theuh a pawimawh hle.

Sorkar hmalakna pawimawh tak, LLIN (Thosilen damdawia chiah sa) hi mi sangkhat zel a pakhat leh a aia tamin Malaria an veina hmunah sem a ni a, kum 2020 khan Mizoram hmun hrang hrang ah Thosilen (LLIN) 4,14,194 (nuaih li singkhat leh sangli za sawmkua pali) sem chhuah a ni a. Thosilen chiahsa sem hian nasa takin kum kaltawh lamah Malaria a natna a titlemin thihna a titlem ngei ni a hriat a ni a, chuvangin mipui lam ten theihtawp chhuah a lo hmang tangkai ngei tur leh a hmanna tur nilova lo hmang lo tur a ngen kan ni. Nikum (2020) a LLIN (thosilen chiahsa) kan sem ang chiah kha kan N.E states pui te hian an sem a, malaria vei nasa takin an tlakhniam avangin an zar that vangah ngaih a ni a, Mizoram ah pawh LLIN dawng zawng zawngten uluk takin zar vek ila, Malaria kan tlem phah ngei a rinawm a ni.

NHM/Health Department hmalakna Intersectoral Convergence atan a thawh ho na kawngah hmalak mek zel a ni a. Mizoram sorkar dept hrang hrangte leh pawl leh kohhran  telna State Task Force Committe on Malaria Elimination din niin, he meeting hi vawi engemaw zah neih tawh a ni a. Mizoram District zawng zawngah pawh District Task Force Committe on Malaria Elimination hi din a ni bawk. Malaria dona kawnga hmalak dan tur te thlir ho thin a ni. He committee in a tum ber chu Mizoram a Malaria umbo tur a thawh ho leh hmalakna kalpui a ni. Kan hriat theuh angin Department mal tan hmalak sen a ni lova, mahni phak ang tawk theuah hma la tur a inzirtir thin a ni. Heng pawl leh department te hian mipuite zirtirna kawngah te, hriselna kawng tha zawk zawh kawngah te, thosilen zar taihmak, khawsik nei reng reng thisen exam vat te leh dept hnuaia hnathawk te Malaria laka veng tur a dept mawhphurhna hlenchhuah kawngah te in pui tawn tura beisei an ni. He hmalakna kal zelah hian pawl, kohhran leh department te nen thawhhona  tha hle a, mahni huangchhungah Malaria do turin hma kan la ho chho zel a, tun aia tha zawk leh sawt zawka hma kan lak ho zel pawh kan beisei a ni. Malaria tam bikna district-te chuan mahni thahnem ngaihna zawn theuh ah hma lak nghal mawlh mawlh mai tur a ni. ‘The most improved district’ te pawh kan la thlang mahna.

Tunlai khawvel pum a natna leng mek COVID-19 avanga kan nitin nunphung te a tihbuai mek lai hian, Malaria natna hi hlamchhiah theih a ni lo va. Malaria tam hun a lo ni chho mek bawk nen, mitin ten he hunah hian theihtawp a Malaria laka inveng tur a hmalak lehzual a pawimawh hle. He kan hun awl neih hi hmang tangkai in mahni in leh a vel te tihfai a, thosi pian theihna tur reng reng ti bo tura tan lo lakna hun atan a remchang hle a ni. Kan sawilan tawh ang in khawvel pumah leh Mizoram ah ngei pawh Malaria vei kan la tam em em a, hemi anih avang hian theihtawp chhuah a Malaria umbo tur a bei tlang turin mipui te ka sawm a ni.

India Sorkar in kum 2030-ah India ram hi Malaria awm tawh lohna rama siam a tum mek a, chumi rual chuan Mizoram Sorkar pawhin theihtawpin hma a la mek a ni. Malaria natna titlem a um bo tur hian Health Department-a thawkte inpekna chauh a tawk lova. Zoram mipui leh chhungkaw tin te leh Kohhran leh Pawl hrang hrang te, sawrkar department-hrang hrang ten tih theih leh tih tur kan nei tih hriain, theihtawp chhuaha tangho turin ka sawm a che u.

Ka lawm e.


Publish for Public Interest by:
District Vector Borne Diseases Control Programme, Lawngtlai District

1 Comments

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post