LUNG HUAINEI/ LUNG SERHSUANG / CHAWILUNG

- Rita Malsawmi,
Venglai, Kolasib

Lung huainei/ Lung serhsuang/ Chawilung tia an koh thin hi Mualvum, tunhma Kawnpui khaw hmasa, Kolasib Dist. Chhunga mi Lal lalna hnuaia awm, Bualpui khaw hmasa a awm a ni. 
Bualpui hi Mizo hlaphuah tu lar hmasa RL Kamlala te khua a ni. 

Kum 1900 chho ah chuan he Lunghuainei hian Zoram chhung a fan a ni. 

He lung hi lung bial, pa chak deuh tan chuan chawi leh nam sawn theih lung lian lutuk lo a nih vangin Chawilung tih hming pawh vuah a nih phah. 
Lo lum te an awm nia sawi a ni a, Amaherawh chu a tuk ah chuan a awmna ngai ah bawk a lo awm leh zel niin an sawi a, Lunghuainei/ Lungserhsuang tia sawi a nita bawk a ni.

He lung hi lung dangte bula awm a nih laiin a danglam bik nia sawi a ni a. patek in a zam hnan velo in a fai hlarh reng nia sawi a ni.

He lung lo lar chhuah takna chu British te lo len Vailen kum 1871 a anlo chhuah khan Nepali/ Gorkhali te an lo hruai tel nual a,  Bualpui khaw kalkawng bul lawk a awm a nih avangin vai ho in an hmuh chuan an Hindu lungserh  shiv niah an ngai a, chibai an buk thin a ni. 

Sap ho atangin finna Mizo te chuan kan lo nei chho zel a, chu lung chhung ah chuan lunghlu a awm nia ngaiin Bualpui tlangval 2 te chuan hmanrua nen phel an tum ta a,  hetia an tih vel lai hian pakhat zawk chu thi in a luak chiam mai a, hlauhna in a man zui ta a, an tlanchhiat san ta a ni. 
Hemi hnu mai hian heng tlangval te hi an thi zui ta nia sawi a ni. 

Hetia tlangval tena Lunghuainei  chunga kut an thlak lai vel chuan Bualpui a Nepali puithiam pa chu a khur chiam mai a, " Heta tang hian min la chhuak ru, " Tiin a rak chiam chiam  niin sawi a ni a,  lung chunga kutlak a nih leh tlangval an thih tak avang hian he Lunghuainei mangang au nia ngaiin Nepali ho tam zawkna Kolasib hmun ah dah an tum ta a ni.

Nimahsela, Mualvum lal thut khua ami a nih vangin leh lal chuan a khua tilar tu ber a nih avangin laksawn a phal lo a. Nepali ho chuan Aizawl bawrhsap hnen ah dil na an thlen a, British ho lak ah Nepali ho chu khawtual mi aia an tlaktlum zawk avangin Aizawl Bawrhsap chuan  Kolasib a lakthlak phalna chu a pe ta a ni. 
Vengtu te thleng in pek tur an ni. 
Hei hi 1890/ 1900 kum vel ah nia hriat a ni.

Mualvum lal leh a khawthut te chuan lal tlang danga lakchhuah a ni tur chu an ui em em mai a, hun engemaw chen chu lak phallo in an dang khawtlai ta bawk a ni. 

He Lunghuainei hi Mizo hlaphuahthiam Pu RL Kamlala chuan  hla ah "Chawilung hmingthang ber tiin a lo phuah chhan bawk a ni. 

Ui em em chungin Aizawl Bawrhsap thupek chu hnial ngam a nih tak loh ah chuan  Nepali ho chu khaw hrang hrang atanga intukkhawmin zai leh lam chungin  puithu takin  Tawlailir in Kolasib lam panpui a ni ta a ni. 
Hei hi kum 1913-15 inkar vel nia hriat a ni. 

Kawngte a la that loh avangin Kolasib banpui theih a nilo a, Bualpui leh Kolasib khaw inkar Tunhnua Thingdawl farm tia an vuah tak hmun ah chuan zan riahpui a ni a. 

Hemi zan hian Nepali nula leh tlangval tuak khat chu an lo interek hrang a, a tuk ah khawvar ah chuan an ruang hi hmuh a nita mai a ni. 
Hetia hliam hmuhma pawh awmlo a nula leh tlangval lo thi tlaw ta mai an hmuh takah chuan hlau in an darh zo ta a ni. 
Hun engemawchen khawih ngamlo a an dah hnu ah Kolasib a an Hindu puithiam honain mitlemte chuan ri beng bung tawh lovin an la ta a ni. 

Kolasib ah Thana tlang an tih Police Station bul ah dah a ni a, in chhete sak sak a niin tunhnu ah Vaipathian biakin (Mandir) pangngai tak sak a niin chutah chuan dahluh a nita a, 
Shiv Mandir tia koh a ni. 

He Lunghuainei hi Kolasib a luh hnu hian huai nei ang emaw a chanchin sawi zui tur hriat a nita lo.

He lung hian chanchin dangdai tak neiin sawi thin a ni a, Mizo tawngkam, " Khual thuthang leh At pan chuk, " an tih ang chi pawh thil awm thei a nih avangin mite sawi  zawng zawng hi thu belhchian dawl tak tak lo te pawh a awm mahna tiin kan sawilang lo a ni.  

A chanchin dangdaihna te hi sawi lan kan tum ber a nilo a, hun lo kal zel ah, Mizoram chhulchhuak ngei Lunghuainei hi Hindu sakhua vuan tuten  Pathian ang hial a bia in min roh sak hle te hi lawm a lak tur nge lungchhiatthlak a lak tur tih chu hun in ala hril zel ang chu tih hi kan sawilan tum ber a ni. 

Israel te Pathian, Sipai hote Lalpa 'Jehova' chuan Mizoram malsawm rawh se. 
Amen. 
              -----



[Ban sawm nei pathian betuten kan ram leilung min chuh min chuh pui an tum laiin *zalen ram* neiin kan chhuahsan  daih mai dawn a ka hriat vangin Lunghuainei  chanchin hi ka sawi chhuak duh lem lo a. 

Hma an lo lak tak zel tak ah leh khawchhak lunglum tur kan zalenna kawng hawngtu tur ho an rawn lut duh rih silo a, ka lo sawi chhuak leh hnuhnawh ta a nih hi. 😃😃

Kum 2006-08 vel khan Lunghuainei chanchin hi National Geographic Channel velah chhuah ila, khualzin hip tu thatak la ni tura ka ngaih vangin documentary film a siam tum in a chanchin ka zir chiang ta a. 

 Pu Manga, (fam)  Hmarveng, Kolasib leh Pu BS Thapa, Lecturer, Gov't Kolasib College ten, Lunghuainei awmna thin Bualpui khawhlui ramhnuai ah te min kalpui a, nasa taka min puihna vangin  an chung ah lawmthu ka sawi nawn mawlh mawlh a ni. 

Kum 2006 vela Mautam ( bamboo femine) documentary film siam tura lo kal sap ho te chu international level a documentary film an siam dan kalphung ( guidelines) te ka zawt chiang bawk a. Hma ka la chho ta nghal a ni. 

Doordarshan Aizawl ah tum 3 vel chu film tawi te te in ka chhuah tir ta a. 
Rev. Rosiamliana Tochhawng ATC  a mi chuan lo hmu in Aizawl atangin Kolasib a kan in ah a lo kal vang vang a. 
Lunghuainei chanchin ka thehdarh vel chu  duhtawk tawh turin leh khawvel hriat a thehdarh ka tum a hriat hnu phei chuan ti miahlo turin min ti a. "Hei hi nakin lam ah Mizoram hi engtin tin emaw Vai pathian be ho hian kan ram tiin min la chhuhpui an tum thei ang, " Tiin  min hrilh a. 

Zeldin thubawl atthlak ah ka ngaihsak a, Pastor pa thu chu ka pawm ka tum lo a, chhunzawm zel ka tum ta tho a ni.
Mahse, ka chhungten min khap tak avangin Documentary film siam ka tum chu ka thulh phah nge nge a. 

Kum 2019  khan, mi pakhat (sawrkar hnathawk a nih vanga hming thup ngai) chuan, Kolasib khua ka ni tih hria in Lunghuainei (Shiv) chanchin  min zawt a. Ani chuan, Ayodha temple chu Hindu ho kut ah Supreme Court in a rem tur thu leh chumi hnu chuan, an pathian lungbo zinga mi Mizoram Kolasib Mandir awm chu Ayodha temple ah dah an tum tih thu RSS website  ah a hmuh thu min hrilh nawlh mai a.(RSS ho hian an website a mi chu an deleted leh daih tawh thung !!!.) 

Pathian thu vanga ram leilung hauh lama huhang ngah tak MHI te ka hrilh a,  Rev. Rosiamliana chu zawng chhuak in, ka lo mawlzia ah thupha chawi chungin hma la turin ka ngen let leh ta zawk a ni. 

Kan ram neihchhun Zoram min chhuhsak an tum dan hi a fin kherek thlak in a rapthlak takzet a ni. 

Israel te Pathian, kan Pathian hnen ah, milem pathian betuten min tihdan hi Van Court ah kan thlen a, a Zalen Ram kan hmuh vat theihna tura  tawngtaina a kan ngen ngawih ngawih hi a ngai tawh takzet a ni. - Rita Malsawmi ]

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post