Doctrine of Waiver: Khua leh tuite hian kan thuin kan right hi kan hlip ngawt thei em?


- K.Remruatfela

India Dânpui, Art. 13 na-in a sawi lan pawimawh tak chu ‘Doctrine of Waiver’ chungchang hi a ni. A awmzia ber chu he khawvela mihring piang chhuak tawh phawt chuan dikna (Right) kan nei vek a. Heng kan dikna (Right) neih tamtakte hi vawnhim a nih lehzual nan Danpui-ah ziahluh a ni thin a. Chung kan right, Danpui ina  humhim te chu mi tupawhin min bawhchiatsak a  nih chuan Court ah zualkoin, zângnadawmna pawh kan la thei thin a ni. Amaherawhchu, heng Dan-in kan right min humhimsakna kawngah hian a right neitute tana phurrit tam tak a awm phah châng a awm thin a. Chutiang thil a lo thleng a nih chuan chu right neitu chuan ama duhthlannain a right chu a titawp/hlip thei thin a. Chu thuthlung chu ‘Doctrine of Waiver’ kan tih chu a ni.

Khawvela kan legal thinker tha ber berte pawnina an inhnialna tawp thei lo chu he thuthlung ‘Doctrine of Waiver’ hian kan Fundamental Right titawp/hlip tur hian thuthlung a keng tel em, a huam tel em tih hi a ni a. Kan Dan hremite zingah inhnialna tawpintai neilo  a hring chhuak mek a. Kum 2016 US Presidential Election neih dâwna thu chai hlawh tak, Hillary Clinton leh Donald Trump te thu inchuh ‘Euthanasia’ (Mercy Killing) leh ‘Right to Abortion’ (Dan anga nau tih tlak theihna) pawh hi hemi doctrine thulbawma inkhung vek tho a ni. Kan ram, India ramah erawh hi chuan Supreme Court in ‘Euthansia’ leh ‘Right to Abortion’ hi ‘Unconstitutional’ a ni tiin precedent a siam mek a. Doctrine of Waiver hian kan Fundamental Right hlih/paihthlak theihna a huam lo, a ti bawk a ni.

Supreme Court Comment hi tlemin han umzui lawk ila. Kan Fundamental Right chhunga Art.21-ah hian ‘Right to life’ tih a awm a. Tin, Art. 19 chhunga _Bijoe Emmanuel v. State of Kerala_ case ah ‘Right to speak also includes right to silence’ tih a awm bawk a. Chuti a nih chuan Art. 21 chhunga ‘Right to life’ hian ‘Right to die’ pawh a huam tur a ni, an ti a. Amaherawhchu, Supreme Court chuan _Gian Kaur v. State of Punjab_ case ah ‘Right to life does not include ‘Right to die’ tiin thutlukna an siam a. He ‘Doctrine of  Waiver’ hian kan Fundamental Right Waive theihna thuthlung a keng tel ve lo, tiin a tlip zui a ni. He Supreme Court thuchhuak hi vawiin thlengin luahlan a la ni lo va. Amaherawhchu, ‘Law & morality’ thliarhran a nih zeuh zeuh tanna khawvelah hian Judgment dang a la chhuak lo ang tih hi sawilâwk thiam harsa tak a ni âwm e. Tunhnaiah IPC Sec 309 (Penalty of Attempt to commit suicide) pawh paih a ni ta si a.... 

A tlip nana zawhna angreng deuh pakhat ka rawn siam duh chu, Jurisprudence (the study of law) khawvela hming lar deuh chu ‘Judicial Review’ tih leh ‘Judicial Activism’ tih hi a ni a. A awmzia ber chu a mawlmang thei ang berin, Parliament/Assembly House in Dan an siam reng reng hian Constitution chhunga a bik taka kan Fundamental Right a kalh ni-a kan hriat chuan Court ah zualko-in chu a inkalhna chu ‘Doctrine of Eclipse’/ ‘Doctrine of Severability’ an tih huangchhungah hnawl theih a ni. Chutiang bawkin, kan Constitution pawh hian Principle of Natural Justice a kalh ni-a kan hriat chuan kan la zualko cheu thei a. Chutianga chêtna chu ‘Judicial Review’ tih leh ‘Judicial Activism’ (Hun dangah hemite pahnih danglamna chu kan lo la ziak ang) tih a ni. Chutiang atanga thlir chuan Supreme Court thutlukna hi Justice niin kan hria em? (If not, why?). Tin, Two Wheeler kan khalh apianga Helmet kan khum thin chhan chu keini, a khalhtu vêk tena kan sahim zâwk nân a ni a. Hetia Helmet kan khum vanga kan lirthei khalh a buai tlat ni-a kan hriata, khum loh thawventhlâk zawk ni-a kan ngai a nih chuan kan right a ni tho bawk a, khum loh hi kan dikna, kan right 
 a ve tho em, he ‘Doctrine of Waiver’ zûnzâm hian a huam tel ve thei tho ang em le? (If not, why?) Legally taka in chhânna ka rawn ngaichâng reng e.

1 Comments

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

  1. Judicial activism leh Review chu i va lo ziak har ve,hemi duh vangin hian i article ka keu chhuak vek..

    ReplyDelete

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post