HNAM DANG HNAWL NGAM

- Vidpuia Hrahsel
Contributing Editor, Explore Mizoram

Hnamdang nupui pasal neilo tura inzirtirna ni kan hmang ta hial mai hi, khawvel in a la hriat hlawh loh hnam, kan chenna ram India ngei mai pawhin min hriatchian em em loh Mizo hnam zing a, inzirtir kan ngai ta mai hi hnam rilru pu, ram leh hnam tan a ṭhahnemngai tan chuan a rilru nat thlak vawng vawng khawp ang. Hnam a min din tu Pathian hian inthlah pung zel a, he khawvel leilung luah khat tur hian min din a, kan hnam chawisang a, vawng nung zel tur chuan mahni hnampui ngei kawppui atan a thlan hi a nih dan tur tak a ni. Ram leh Hnam a ṭhan zel theih nan leh kan pun zel theih nan mahni hnampui ngei nupui pasal a neih hi kan tih tur dik tak a ni. Mahni hnampui thlang lova, kawppui atana hnamdang nei chuan a hnam a phatsan a, ram hmel ti bal tu, ram leh hnam humhalhna kawng ti thuanawp tu a ni.

Mizo Hnam Dan Chang 74 na ah Hnamdang nena nupui pasal inneih hi chiang takin a inziak a :-
Mizo mipain hnamdang nupui a neih chuan Mizo Dan angin engkim a kal ṭhin. Anmahni inkarah intiamna bik neih pawh lo duh se la, roluah thu leh fate thuah Mizo Hnam Dan kalhin a ti theilo. Mizo Hmeichhia hnam dang pasala a neih chuan hnam dang chhungkuaah a lut a ngaih a ni.

He thu a thil lang chiang em em chu, Mizo hmeichhia te hian hnam dang, tribal nilo hrim hrim pasal atan a, an neih chuan, Non - Mizo, Non- Tribal an nih tawh avangin, India dan hian Mizoram chhungah chanvo engmah neih a phal lova, hamthatna pawh an hmu theilo bawk. He thu hi India sawrkar ang zawng pawhin Ministry of Welfare, Govt of India No - 12025/6/90, Sec/ RL Cell ah chiang takin a inziak a ni. Mizo hmeichhia in hnam dang pasal a neih hian mizo hming hi an fate hming atan pawhin pu lo law law se, an pasal atan hnam dang an thlan tawh miau avangin an duh thu ngei a, hnam dang ṭang bel ngam chuan Mizo nihna an put theih tawhloh avangin Mizo hming an sak nachhan tur hi a awm lova, heivang hian kan hmeichhia te hi hnam a kan ṭhanharh a hun takzet a ni. Hnam dang nupui pasal neilo tura inzirtirna hi Mizo Zirlai Pawl chuan Kum 2015  September ni 2 aṭang khan a hmang a, zirna in hrang hrangah te fuihna thu a sawi ṭhin a ni. 

Hnamdang nupui pasal neih chungchang hi Mizo te chauh hian kan buaipui lova, a pawi zia chu kan chhak lawk Myanmar ram inrelbawlna dan 2008 Constitution bu ah pawh, ramdang mi nupui pasal nei chu ram hruaitu lu atan thlan theih an nih loh tur thu a inziak a. Aun San Suu Kyi ngei pawh, ramdang mi pasal a neih avangin a hruaitu lu President nihna a chelh thei lo. Nakin hun hi dawn thiamin, thlir ṭhin ila, kan inchhir loh na turin thil reng reng hi tih i tum ṭhin ang u. Mizo ang zawngin han thlir leh ila, hnam dang nupui pasal a nei tam zawk hi kan ngaisang in kan lawmpui emaw tih mai tur hian an lakah thik thu pawh kan pe chhe ngam ngailo hi chu hnam ah kan chiang tawk lo va, sawisel nih kan duh loh vang a ni chawk. Mizo Hnam Dan ah chiang takin a inziak a, hnam dang an neih ngam miau chuan an fate hming ah Mizo hming sa lo turin leh tribal kan nihna anga, hamthatna kan hmuh te beisei lo turin kan inhrilh hriat a pawimawh hle. 

Mihring nun ah hian kan chenchilh tam, kan kawm tam te hi kan ngaina in, kan in hrechiang ṭhin a, heta ṭang hian hmangaihna a lo pian chhuah ṭhin avangin, kan hnam pui tam tak hnam dang kara seilian, lehkha zirna avang emaw hnathawhna avanga chenchilh te zingah hian a hluar bik a, hnam dang nupui pasal atan kan iailo nghal mai zel ṭhin. A tirah han hlimin, nupa kawprem takin han leng ṭhin mahse karah hnam chin dan leh nun phung leh khawsak dan a in an loh miau avangin a ruka tuar chi an tih ang mai hian, nupa inthenna a tam phah em em a. A ruk a tuar reng ai chuan mahni ram ngeiah chhangchhe deuh a hawn leh pawh kan pawi ti tawhlo mai ṭhin. Nu leh pa tam tak phur ti rit tu, chutah lah hnam dang fa la ni zui chu nakin hun dawn phei chuan an seilen chhoh zel na tur hi ngaihtuah tham a tling.

Hnam dang tih thu ringawt pawh hi a hrang nghal em em ringawt mai a, thlah pawlh chu Mizo lakah an hrang nghal a, vun rawng thlengin an seilen chhoh na ah en hran, diriam an la tawk thei tih hi kan hriat nawn a va ṭul fo em. Kawppui atan mahni hnam pui ngei neih hi ram leh hnam humhalhna kawng pawimawh tak a ni a, nakin hun atan kan tu leh fate entawn tlak leh hnutchhiah tlak a kan nun hian kan ram leh hnam humhalhna kawnga hna ṭha tak kan thawk a ni tih hi kan hriat a ngai a ni. Mizo ah kan lungawi lova, hnam dang kan pasal atan a, kan thlan hian engti kawng zawng mahin kan pun phah dawn lova, Mizo suak, thlah pawlh, Mizo rilrem lo, nimbu tui pawlh ang chiah kan thlah pung tihna mai mai a ni. I hnam tan eng nge i thawhrah ve? i hnam i suat mek zawk a ni. I hnam pun zel tura beih a hnekin a kiam zawngin i bei cheu dawn? i duhthusam kha i hnam pui te tan a ṭha tur leh hmasawnna tur a ni em tih hi inzawt nawn fo la ka va ti em.


Mizo hnam nih hi a nawm tehreng nen, chhiat leh ṭhat a kan in tuamhlawmna, kan in ṭawiawmna te hi kal san mai atan chuan a va uiawm tak em. Mizo hla phuah thiam Pu Lalsangluaia fam ngei mai khan  'Zo hnahthlak lanu, nang ngei ka thlang ber che', tiin a phuah a. Thlang sappui lanu leh thlang kawrvai lanu a ngaih bîk loh zia te, kan zotlang ram nuam a, zo lanu te hi thangvan pawl riai anga mawi in an chhingmit meng mawi zia te, an bahsam mawi siau  leh an kimtlang mawi em em mai te, an zunzam in a hrual hrui ang maia a uai beh tlat tir zia te thiam takin a phuah a. Mizo hmeichhe zaithiam tak Daduhi ngei pawhin Aw ze hrang hnawl ngam a, zo val ngei thlang turin min chah lawm lawm lai a, hnam phatsan a, thlangkawrvai belh chingte lakah hian thik thu kan pek chhiat hi a hun tawh hle a ni.

Kan thiam ang tawkin zo val leh lanu a lungawi turin kan in sawm a, hla thu pawhin a, a sawi nghin zawh loh kan nih chuan he hnam hi kan mamawh tawk lo tih a chiang kher mai. Hnam dang in an neih ve loh Mizo nun a bet tlat Mizo rohlu ṭhian chhan thih ngam, tlawmngaihna, aia upa zahna te, thlan laih te hian i thlan zawk hnam dang ṭang i belh hunah Mizo hnam nih nawm zia hi i hrechhuak fo ang. Inchhir in awmzia a neih loh hun a thlen hma hian, i ram leh hnam humhalh nan i hnam pui ngei kawppui atan, rilru hmun khat duh thuhmun si hi thlang turin ka sawm che. I hnam boral i phallo a nih chuan, hnam dang i hnawl ngam a ngai, mimal ngaihdan mai a thutlukna siam mai lovin, mizo hnam rilru pu ngei chungin i kawppui tur chungchangah ngaihdan ṭha tak siam ang che. I kawppui atan i rilrem zawng tak i hnam pui ngei nen hian run hmun leng turin kei zo val hian duhsakna ka hlan a che.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post