FAM VANLALRUATI

- C Lalṭhazuala
Coumnist, EXPLORE MIZORAM

Zaithiam hmingthang Vanlalruati(Fam), leh a nuṭa, a u te pahnih Vanhmingliana leh  Vanchhingpuia te chuan  band an din a.An band hmingah chuan an pa hlaphuahthiam hmingthang  Vankhama chuan hming a phuahsak a, "The little chirpers" a phuahsak a.chu chu Pu Vanhmingliana'n a sawi dan chuan, la zai thiam tak tak lo, la zai ṭha zik tluak tak tak lo,puitling zai ang tak a aw la puitling tak tak lo, naupang awrawl chhuah ve mai mai, naupang chiau ve mai mai, lo chiap ve mai mai,   in nih avangin, "naupang chiau bengchheng" "lo chiap ve mai mai" The Little chirpers hming pu rawh u min ti a.ka pa hmingphuah chu kan pu ta a ni, a ti.


"The Little Chirpers" te chu an hunlai chuan mi lawm an hlawh hle mai a.Vanlalruati nuṭa te pahnih Vanhmingliana leh Vanchhingpuia chu rawlthar ang an ni ve tawh maia, Thlang sappui ten "Adolesence period" an tih ang hi anni tawh a. Vanlalruati chu a naupang fal deuh a, amaherawh chu an vocalist ber a nih avangin lawm a hlawh fal hle a ni. A nuṭa- a u te pahnih chuan acoustic guitar lo perh ve vein a tenor leh a contralto te a ṭul hunah an lo pe ṭhin a ni.

Hlaphuahthiam Vankhama kha a fate enkawl kawngah duhtui tak disipline(inthununna)ngaipawinawh tak mai a ni a.Hlasak thuah pawh kum bithliah a nei thlap a.naupang kum puitling lo ten lengzem hla an sak te hi   phal hauh lo mai a. A fate pathum-Vanchhingpuia, Vanhmingliana, Vanlalruati te, The Chirpers anga mipui hma an inlan dawn te hian naupang an la nih avangin an hla sak tur te a thlan sak vek ṭhin a ni.

Vankhama kha solfa thiam tak mai a ni a.violin tum thiam tak a ni bawk a. The little chirpers ho, a hraichawite chu mipui hmaa an zai hmain a tenor leh contralto te uluk takin a zirtir thiam vek zel a ni.

An pa Vankhama ṭawngkam takin, The Little Chirpers, lo chiap ve mai mai, te chuan kum puitling lo tana sak pawi lem lo hla, Pu Lalmama phuah, "Virthli leng khawiah liam che maw aw'? tih hla te," Pi pu chhuahtlang hlui a mawi mange" tih hla te leh Sap hla Everly Brothers sak- ' Counting colour in the Rainbow' " Home Sweet home" tih hla te leh " The lightning express" tih hla te mipui hmaah thiam takin an thlawh ṭhin a ni. Tin, R. Sankey bu la chhuakin ngun takin a tenor, A alto dik thlapin " Beneath the Cross of Jesus" tih te an hringtupa Vankhama hian a zirtir ṭhin a ni.Kum 1963 vel aṭang khan Aizawl Theatre Hall-ah te zai turin an sawm ṭan tawh a ni. Khawvel pop band hmingthang leh album copy maktaduaih 200 chuang hralh thei, Australian Pop Band hmingthang "The Bee gees", Unau mipa pathumin an din ang deuhin Vankhama fate pathum hian an hunlaiin Aizawl khawpuia hall lian ber, "theatre hall" ah mipui hmaah lungrual takin an lo inlan dal dal ṭhin a ni.

The Little Chirpers member te-- Vanchhingpuia, Vanhmingliana, Vanlalruati te Pu Vanchhunga hi Zosap missionary ten kum 1914 , Favang presbytery a pastor pali(4) an nemngheh zinga pakhat niin, Vanchhunga pa Vanṭhuama chu Sailam sailo Lal ropui, Cachar thingpui huan(monierkhal tea estate) run a Sap hmeichhe naupang Mary Winchester zuk man a sailam hawntu, Sailo Lal hmingthang Bengkhuaia- Sailam sangkhaw lal-upa min a ni a. Vanṭhuama nupui Darzuani chu Sap hmeichhe naupang Mary  winchester thlavang hauh tlat a tithlamuangtu, chhantu a ni.Darzuani hi Mary winchester awmtu leh humtu a ni. Pastor hmasa Vanchhunga hi Thenzawlah a piang a,  Vanchhunga fapa hlaphuahthiam hmingthang Vankham erawh chu Sialsuk leh Sailam khaw inkar a hmun lunglenthlak tak mai "Diarkhai"khuaah a piang thung a ni. Diarkhai khua hi a bul mai Sialsuk khuaah an insawn veka.Diarkhai khua chu khaw hmunhlui lunglenthlak tak mai a ni ringawt tawh a, mi ṭhahnem ngai leh Hlaphuahthiam Vankhama ngaisangtu ten Diarkhai khaw hmunhlui-ah hian Vankhama lung ṭha tak leh mawihnai takin Vankhama te inhmun hlui nia an sawiah an phun nghe nghe a ni.

Hlaphuahthiam Vankhama pa-Pastor Vanchhunga chanchin hi a ngaihnawm em em a.Mizote kristian an la awm mang loh lai a Pathianthu hrila khaw hrang hrang a tlawh kual te, khaw ṭhenkhatah phei chuan khawlaia a thusawi lai sairawkherh a an lo perh thu te, Zawlbuka inbuan thu te,a chanchin hi an ni nghe nghe a, Mizo kristian rawngbawltute zingah Pastor Vanchhunga baka chanchin sawi tur nei ngaihnawm leh titi ti tam a hun laiin an vang khawp ang.Chu Rawngbawltu ropui chu Zaithiam Vanlalruati pu, "Th little Chirpers" te pu a ni.

Kum 1966 a MNF hovin independence an puan hma lawk a an policy vuak len nan Aizawl theatre hall a public meeting ropui lutuk an neih hut hut ṭum pawhin khatih laia MNF president Pu Laldenga'n a hranpa taka zai tura a sawm an ni ve hial a ni.

The  Little Chirpers vocalist Vanlalruati chu kum 1969 ah  mizoram governor trophy-" Inter high school singing competition"-ah pakhatna a rawn ni a. All india Radio Aizawl chuan audition test ngai lovin, a mizo ṭawng taka "Aw test" ngai lovin Radio station ,Tuikhuahtlanga hla thun turin a ko nghal a. Hlaphuahthiam hmingthang Vankham fanu Vanlalruati chuan rimawi thlipui tleh tir hum hum tur a a rahbi pawimawh tak chu tuikhuahtlang Radio stationah chuan a rawn rap chho ta a ni.

Radioa a hla han thun te hi an lar ta vek a, a bik takin Pu Lalsawta(Ex-education, Finance minister) hlaphuah "enga'n ka lo tawn che" tih hla chu a lar leh zual niin an sawi.

Vanlalruati te unau hi a pa Vankhama hrin aṭanga chhuak tak chu 14 an ni a, ani hi sawmpakhatna chauh a ni, a nu chu Laldengi d/o pastor Haudala a ni a. Vanlalruati a lo nih chhan pawh hi a lo pian chhuah dan aṭanga lo inṭan daih a ni.

January ni 1, 1955 kum khan Durtlang Hospital Doctor Pi Puii(Dr.Purnell Roberts)chuan thla tling lova hrin tir tumin a bei chiam a, amaherawh chu a hlawhchham ṭhak a. Chumi hnuah Civil Hospitalah drip te khaiin thla kim lo bawka neih tir tumin an bei leh a, an hlawhchham leh ṭhak a.  A nu Laldengi hriselna ṭhatloh vang leh nau chunga  a tawrh mai doctor ten an hlauh vang a ni ber.

Amaherawh chu, Miropui, Zaithiam hmingthang a la nih dawn vang ni fa hmiang.....mibik tur chu a hun teah a pa Vankhama ramvah hlanin a nu chuan a hring leh ta mai bawk si a ni. A mak hle mai. An Unau zinga upa ber Vanhmingthangi(zaithiam Vansangkimi nu)chuan Pathian ruat renga lo piang a ni tiin  " VANLALRUATI" tih hming a lo put tir ta a ni.

Hlaphuahthiam hmingthang Zirsangzela hnamtein " Zoawi Lelte" tia a hla a a lo chawi Vanlalruati pawh hian a irawmin hla a phuah ve nuala, "Hmangaihna vanduai"tih hla a phuah phei hi chu a thluk leh a hla kalphung, a chord rem dan vel a changkang hle.

Vanlalruati hi zirna lamah chuan JB primary sikul, tuikualah pawl thum thleng a kal a. Middle sikul erawh Chhinga Vengah a kal thung. High Sikul chu Govt Higher Secondary and Multipurpose Schoolah pawl 11 thleng a lut a, he high sikul aṭang hian mite hriat hlawh khawpin a talent neih te pho chhuah a ni ṭan ta a ni. zirna lamtluang hi BA IIyrs thleng a zawh a ni.

Vanlalruati hian an hunlaia rampum huap, High sikul zirlaite inelna pakhat-"None-Athletics High School Competition" awm a piangah,  high School a kal chhung zawngin, zai intihsiak bikah pakhatna lawmman a zawnin a la chho char char a ni.

Zai intihsiakna a lawmman pakhatna lak mai a la ni lo cheu, a pianchhuah dan phung reng a vohbik leh mibik chuan recitation sawi(chang mal sawi) intihsiakah lawmman pakhatna a la thei tel leh  zel a ni.a talent a va han ṭha chung chuang tak em.

Chang mal sawi "recitation" intihsiaka a sawi " The Charge of the light brigade" tih a sawi phei chu  mizoram hmun hrang hrang aṭanga he intihsiaknaa rawn tel zirlai ten hmuhnawm an ti a,ngaihnawm an ti a.an khuaah ṭheuh Vanlalruati chanchin an sawi darh ta sup sup a.zaithiam leh recitation sawi thiam tia a chanchin high sikul zirlaite put darh leh hlaphuahthiam hmingthang fanu a lo ni leh zel te chuan ram pumah a tilar ṭan ta,High sikul a kal lai aṭang hian milar ni tur a a zinkawng bul chu a ṭan tiin a sawi ngam awm e.

Vanlalruati rimawi khawvel zinkawng hi hetiang zawng hian i han ṭhen hrang ang hming, The Little Chirpers hunlai, High Sikul  kal hun lai leh Radio Artist nih chhoh vel lai, Ram pum a zathiam lar dinhmun nih chhoh tak tak hnu, Musical band anga rimawi liluh chhoh tak tak hun, The Van band hun lai,  Sweet Combination baand hun lai, A u zaithiam Vanhlupuii nen a America a audio-album "Zoawi Lelte" an zuk buatsaih lai leh an  tlangzarh lai hun te, America aṭanga rawn let leh hnu a    anmahni recording studio aṭanga "Tuai duh lawm lai valte"(1986) tih album lar tak te,  kum 1993 a  a u Vanhlupuii nena "VANKHAMA HLATE" tih album hlu tak an buatsaih lai, krismas audio album(1995), a pasal Ngb-a nen an buatsaih lai. "Lalpa chak lo mah ila" tih album, a album buatsaih hnuhnung ber erawh chu a damlai a tlangzarh hman a ni ta lo a ni. A boral hnu, may ni 7, 2011 ah Vanapa hall-ah, CD a tlangzarh a ni ta a ni.

Vanlalruati hi a hun lai na na na chuan Zorimawi Lalram a Lalnu(queen) a chhal ngam hi a ni ve chiang khawp a,  Thlang sappui ṭawngkam takin el rual loh/el phak loh(unrival) dinhmunah a han dik phak ve a ni.

Tin a zai dan kalphung leh a hlasak lar te reng reng ho hi, rimawi khawvela zofate ti masawn thei hla, leikapui zai, chord thum leka rem theih hlathluk nilo, hlathluk changkang, khawvel tukverh a dah pui ngam, artistic value sang tak, Chord progression leh improvision ṭha tak, a hunlai zaithiam zinga chungtian lam tehfunga teh a chungnung larh kha a ni ve hrim hrim a.

Rimawi huanga lawmman chi hrang hrang, a hunlai a mite ngaihsan leh ngaihhlut ang chi te dawn loh a hleih pawh a nei lo a ni.Zo rimawi-Lalnu a ni miau a.

Lelte weekly magazine-in award(lawmman) hriathlawh taka a sem hma a bul lo ṭan tu chu "Ainawn Magazine" a ni. Vanlalruati te lar chhoh lai vel hian "Ainawn pick your pop",  Ainawn Teenager weekly magazine award, a hunlaia mite ngaihsan rawn chu a zawnin ṭum thum hmeichhe zaithiam ber lawmman, best female artist award a dawng a ni.

Kum 1984 aṭanga kum 1992 thleng Lelte best female artist award a dawng leh a, kum 1992-ah vote hmuh tam lama amah han hnaih bertu Zosangliani chu Vanlalruati hian a lawmman dawn a hlan ta zawk a ni.a fakawm khawp mai.

Millenium kum sang bi tharah khan Lelte weekly magazine chuan Vanlalruati hi " Singer of the Century" ah thlangin chawimawina citation/thuziak mawi tak a hlan a ni.Kum 2008 khan Lelte Award Nomination Committee chuan " Lifetime Achievement award" a lo hlan bawk a ni.

Mizo hla, Vaihla,  Saphla te a hun leh hmun a zira sa thiam em em vek leh sa thei em em vek a nih avangin hnam dang, a bik takin Vai milian khual ṭha neih changa mizoram sawrkar pawhin   zai tura a hmatheh leh a hawlhlawr ber a nih fo vang te pawh ni fa hmiang, UNIVERSAL HINDI COMMUNICATION CENTRE-NATIONAL AWARD chu September 2010 khan mizoram governor M.M.Lakhera kaltlangin Raj Bhavan, Durbar Hall-ah a thih hnuin trophy ropui tak(Posthumas Award) hlan a ni leh ta bawk a ni. He award hi "Pride of India Award" tih a ni nghe nghe.

Kum 1990 kum tir lamah khan Sabbath niin Biakinah a zai a. " When I Survey the wonderous Cross" tih hla chu rilru leh tih takzetin a sa a. A ngaithlatute zawng zawng rilru a hneh hle a ni. A awrawl aṭangin a hlathu-ah a cheng tih a hriat ngawih ngawih a, thlarau thianghlimin a chenchilh tih hai rual a ni lo. 

Hei hi Biakina a zai hnuhnun ber chu a lo ni ta a ni. A zai zo chu ka pum a nuam lo tiin a u Vanhlupuii fanu Vanzaipuii inlama zuk dah turin a sawm a. A ni chuan a zuk thlah ta nghe nghe a, ṭha leh mai tura ngaih a nih laiin a pumna a reh ta lawk lo chu damdawiinah doctor a inentir a,full check up nei tura an lo ti chu an han tih zawh chuan cancer a nih thu hmuh chhuah a lo ni ta a ni. Bombay Cancer Institute chuan 4th stage a lo ni hman tawh a nemnghet leh ta zel a,  a chhungte leh ṭhenrual hnai, a thisen zawmpui hnaite tan a beidawnthlak ta hle mai.

Vanlalruati  cancer chuan zoram dung leh vang kar lohah a deng chhuak nghal a, Zo rimawi khawvel a nghawrnghing nghal a.Zaimi lungleng zofate an indawm kun a ni.

Doctor thiam ten zai chi a nih tawh loh thu te an hrilh ta hial a.Ama lamah erawh chuan Pathian lamah lawmna thar chhar belh ta hlauhin Telivision interview-ah te a testimony ropui tak a sawi zawk ta hial a. A hma aiin a nun a hlim ta zawk mah emaw tih turin hmel hlim a put lai a tam ta zawk hle mai a.mite mak tih pawh a hlawh hle a ni."Thawhlehna ni-ah Lal Isuan min kai tho leh ang' tih chu a thupui ber a lo ni ta.

In aṭanga chemo te a lak hnu-in,  New Life Hospitalah dah a ni a, A dinhmun chuan hniam lam pan zelin, Zaia a chawi ṭhin a awih ṭhin mizoram mawi tak mai chu a mangṭha a lo ṭul ta.

Kha chen mizo mipuite beng titlai ṭhintu, tihlim ṭhintu, rimawi lma hmasawnna siamtu, chuan rei tak chhung a sual, a sual hneh loh natna nunrawng cancer natna avangin may ni 7 tlai dar 7:24,2010-ah a chhungte leh a fans te zawng zawng chu natna awm tawh lohna pialral khawpui mawi kawtthler a laitual leng turin min lo liam san ta a ni.

May Ni 8  chawhnu dar 1 a Vanlalruati vuinaah hian zaimi zaithiam lar mai ni lo, politician lar tak tak te,Chanchinbumi senior hriat hlawh tak tak  te, infiammi lar tak tak te  lehkhabu ziaktu lar tak tak te, kohhran hruaitu leh rawngbawltu rampum hriat hlawh te thlengin a kim hle a ni.

Hlaphuahthiam hmingthang Zirsangzela Hnamte-in  Vanlalruati pual liau liau a a hla phuah/siam-" Zoawi Lelte" tih hla chu lungchim tak leh mittui tla chunga sain MZI general headquarter zaipawl chuan zaithiam hmingthang Pi Vanlalruati chu an thlahliam ta a ni a va lunglenthlak em.

Thihna tur hi tuman kan paltlang thei silo, Hnam rohlu Vanlalruati te dam rei lo leh Zamual an liam hma hi chu Zorimawi khawvel tan channa nasa tak a va ni chiang tak em.

.
(Bematuale)

1 Comments

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

  1. 1990 kuma biakin a zai zo pumna avanga haw a, a cancer zui ta tih khi,a kum khi chhut sual a ni ang.90 kum a ni lovang. 2010 kum tir lam a ni lo maw? A boral hun (2010,May) nen chhutin 2010 kum tir a nih hmel. 90 kumah te chuan Minister ṭawiawmin a la zai kual fo,Minister Pu Siamliana zuiin Cultural meet-ah a pasalte nen Live music in kan khuaah pawh an lo zai.

    ReplyDelete

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post