INDIA HI CHINA DO THEI DINHMUNAH A DING CHIAH EM?

Aizawl | June 22, 2020: Kar hmasa June 15 zana China leh India sipaite Galwan Valley, Eastern Ladakh a tha rum hmanga an inphek sualna kal zelah India ram chuan India sipai 20 zet China kuta thihna chu a la na hle a, phuba lakna chi khat atan China  thil siam chi hrang hrangte hnawl leh do a puang nghal rup rup mai a. China do letna tur hian -- sumdawnna, China ațanga bungraw lak luha chhiah tihsan, order cancelled, China thil lei lo tura beihpui thlak hmangin țan a la nghal a.



Hetianga hma lak nghal rum rum hi a fuh em, ' a vawtuin ek cheh' tih dinhmunah India a din theih zawkna lai te, hrem tuma inngai zawk hi hremna nasa tak tuar thei zawk leh a hremtu dinhmun chhiat theih dan zawk te tlem i han thlir thuak thuak teh ang.


HMALAKNA HMASA
Indian Railways chuan rel kawng siam etc a Beijing firm pakhat hnena hnathawh tur Rs. 471 crore a pek fel tawh chu a sut nghal a. He mi bakah hian Central Sorkarin hmasawnna hna thawk tura Chinese Company te Government contract pek khap a tum mek bawk a ni.


BSNL LAM PAWH
India Sorkar ta  telecom chuan private company te cho phak turin network ti changtlung turin hma a la mek a, hemi atan hian China company Huawei bungrua hmang lo tura thu neitu sang lam ațanga hriattir a ni a, hei hian an network hmasawnna kawng daltu lian tak a ni ang, BSNL leh private company te hian an hmanraw pawimawh tam zawk chu China siam an hmang mek a ni.


INREMNA ENNAWN 
Central Sorkar chuan China ram thil siam thil chi hrang hrang lak luh tih tlemna turin inremna awm tawh sa *free trade agreement* chu khirh zawka ennawn a tum mek a ni.


UNION MINISTER AN ȚAWNG NGHAL
India ram thil siam chhuaktu Company zawng zawng hi engemaw ti tala an thil siam chhuahah China bungruaa innghahna nei deuh vek an ni. India Sorkarin Electric vehicle siam chhuah lama nasa taka țan a lak mek lai hian Union Minister Nitin Gadkari chuan " ram dang bungrua aiawh tur siam chhuak hmasa turin ka ngen duh che u a ni, tun hun hi remchangah hmang turin ka hrilh duh che u a ni, China thilah kan innghat tur a ni lo" a ti. State Chief Minister zingah pawh China laka țawng rum fe fe an awm fur bawk. 


BOYCOTT CHINA
Union Minister Ram Vilas Paswan, Ramdas Athawale te chuan China thil siam hnawl a, India ram thil siam thlang zawk turin beihpui an thlak a, tlangau theihna hmanraw  hrang hrang ; Hastags etc ah te #BoycottChina# Boycott Tik Tok te an tlangau pui nghal a ni. Vivo in IPL cricket Rs. 2,199 crore hmanga an bul tum sak pawh en țha leh tur leh Bollywood leh infiammi lar te chu China thil siam chawi lar sak lo turin Confederation of All Indian Traders te chuan an ngen tawh bawk a ni.


CHINA FLAG HAL
China sipai kuta India sipai 20 in thih avang leh 10 zet an lo man reng avanga thinrim chuan khawpui hrang hrangah China flag leh President Xi Jinping lem te hal a ni a. Chinese handset siamtu Oppo company in handset thar tlangzarh an tum mek pawh țhulh nghal niin, a sarhu lai na na na chuan Chinese company leh an thil siam te chuan lawm an hlawh lo ngei mai. Private TV channel țhenkhata China thil siam hnawl leh malmak tura sawiho mek lai taka TV hmaia China siam Vivo, Xiaomi fakna lo lang chhen mai te chu mi tam takin an ngai thei lo hle nghal a ni. Chinese company siam video tawi siamna Tik Tok chu India ram hi  hman nasat berna a la ni lehnghal a ni.


CHINA THILA INNGHAT
India ram thil siam chhuaktu company China ram thila innghat nasa zual te :
Damdawi siamtu - 68%
Electronics            - 43%
Kawr lam thil         - 27%
Motor siamna       - 27%


 SUMDAWNNA LAMAH
India leh China ram insumdawn tawnna hi en ila, thawk leh khata China hi thlauh thlak a rem em tih chu a chiang mai awm e. India ramin China thil siam a lak luh zat hlutna leh China rama a thawn luh hlutna a ni.

*import & export, billion*
2014-15
Export    $ 11.93 
Import    $ 60.41

2015-16
Export    $   9.01
Import   $ 61.07

2916-17
Export   $  10.17
Import   $  61.28

2017-18
Export   $  13.33
Import   $  78.38

2018-19
Export   $  16.75
Import   $  70.31

2019-20
Export   $  15.34
Import   $  62.37


INDIA LEH CHINA GDP
US dawta khawvela GDP sang China ram GDP $14 trillion anih laiin khawvela  GDP 5na dinhmun hauhtu India ram GDP chu $ 3 trillion chauh a ni thung. 


CHINESE COMPANY TE
Chinese Company tam tak te India ramah hian sector hrang hrangah bu an khuar a, mobile phone siamna ațanga *Indian startup* company tin deuh thaw-ah an tel a, sector lang sar zual te chu power, telecom, railway, mobile phone, social media etc te an ni. 

India ram mobile phone 75% zet bakah telecom bungrua 75% an supply anih bakah telecom network bungrua 75% hi China ram ațanga lak luh a ni. Damdawi siamna bawlhlo 68% pawh China ațanga cháwk luh a ni bawk. China motor siamtu company lian Great Wall Motors chu India rama car, SUV etc siam turin $ 1 billion hmanna tur MoU pawh hun rei vak lo kal taah khan ziahpui a ni.


HUAWEI 5G
US leh Europe ramte thu rawn pawh pawm thei loin India chuan China Company lian Huawei chu India rama 5G en chhin phalna a pe a, hei hia kar hmasa lam khan sutna thu pek a ti chhuak leh tawh a ni. Amit Bhandari, Gateway House chuan Chinese investor ten India ram Company hrang hranga sum an peipun (invest) mek hi $ 4 billion a nih tur thu leh *Startup* company ah te tun hnai mai pawh khan an invest a, heng company 30 zinga 18 te phei chuan China sum hi an hmang nasa hle niin a sawi.


MOBILE HANDSET
Kum 2014 khan handset lak luh hi 3% chiah a la ni a, 2019 ah chuan 78% ah a ni chho ta dawrh a. A hlutna pawh 2015 lama sawi tham vak loh chu 2019 ah chuan Rs. 26,500 crore a tling chho ta a, kum 2025 ah phei chuan Rs. 7.7 lakh crore thlen phak an tum a ni tih M. Pankaj, Chairman Indian Cellular and Electronics Association chuan a sawi. 

India ram mobile phone dinhmun :
Xiaomi    -   30%
Vivo         -   17%
Realm     -   14%
Oppo       -   12%

Samsung - 16%
Others      - 11%


INDIA IN ȚAN A LA
National policy on Electronics 2019 chuan electronics bungrua siam chhuahna hma thar lakna tur duangin kum 2025 ah chuan sum hmuh Rs. 26 lakh crore tling hman turin beisei a ni.


Mobile phone a hma lakna ang hian sector hrang hrangah pawh a tahtawla hma chhawp siam hi a țul hle a ni. Damdawi, Television, in chhung bungrua etc siam chhuah kawnga ram dang hmanrua pur lo a mahni intodelhna kawng hawi dan tur duan hi a pawimawh tak zet a ni.


INDIA RAMIN HARHNA A MAMAWH
June 15, 2020 a China sipai kut tuar avang ringawt a, kawng tinreng a phuba la thei lo zawk dinhmuna ding zawkin tuna phuba lak chuk chuk chak tlat hi a awm lo tak zet a. Chu ai chuan hmasawnna leh thiamna chi hrang hranga țan la zawnga harh tharna hi India ram mamawh zawk a ni. China ram hi sum leh pai, lei sipai, van boruak, lawng lam ralthuam chi tinrengah India ram hian a ne pawh a ek lo hle a, kum 1962 a Nehru tih sual ang kha tih sual nawna, tlawm pa eksen tlawm nawn leh kher hi a țul lo tak zet a ni.


China hian tun hnai hian a duh loh zawnga awm a țhenawm hnaivai ramte leh ramdangte hi dimna leh lainatna tel hauh loin a theih dan ang angin a hrek hmak hmak bawk a ni. A langsar deuh te chu :


FRANCE A HREK
Kum 2008 khan France ram hian Tibet independence duhna kha thlawp nia an hriat avangin France company Carrefour chu an boycott hmiah tawh a ni.


PHILIPPINES A HREK
Kum 2012 khan ram ri chungchangah Philippines nen an buai a, Philippines balhla China ramah hralh a khap a, balhla chingtu tam takin chhiatna an tawk nasa hle a ni.


S. KOREA A ENSAN
Kum 2017 khan S. Korea chuan US siam anti-misile system an bun avangin S. Korea mite China rama zin a khap bakah an Company Lotte chu an boycott a, S. Korea ram economy in $ 6.8 billion in a tuar a ni.


JAPAN PAWHIN A TUAR
Japan ram thliarkar Senkaku Islands chu China in a chuhpui reng a, heng avang hian Toyota, Honda showroom te nasa taka sawisak a tawk bawk.


AUSTRALIA CHUNGAH
Wuhan ațanga Coronavirus lo chhuah dan chungchang chhui chiang tura awka chhuah nasa ber zingah Australia ram chu a tel a, hemi ngai thei lo hian Australia ramin China rama buh sanghar (barley) a thawn luhah chhiah 80.5% in a ti sang a, vawiin (22/6/20) hian China rama bawng sa an thawn luh țhin pawh tih tawp tura ngaihtuah a ni a, Australia hian thla tin bawng sa ton 20,000 China ah hian an thawn lut țhin a, bawng vulhtu ten an tuar hle ang.


INDIA CHUNGAH PAWH
Australia ram ang tho hian India ram hi Coronavirus lo chhuah dan chhui chian duh zingah a tel a, hei hi China hian ngai thei lo hle mahse Coronavirus hian a ram a bawh buai avangin hma a la nghal mai thei bik lo a, COVID-19 in a kiansan deuh hnu May thla bul lam ațangin India ram ri-ah a rawn che țan ta a ni.


Heng lo pawh hi South China Sea lamah a huam hap em em a, helai chhehvel ram te a rum țhaih deuh reng bawk a, a chetna zawng zawng chu chhui zui zel tawh lo mai ang.


Hetiang anih avang hian India ram hi nuclear power ram pawh ni mahse tha rum leh sumdawnna hmang hian China do hneh chi niin a lang lo, nuclear a hmang hmasa anih loh chuan . Khawthlang ram tam tak company lian ten China ram hlawhfa chhawrna man tlawm umin thil siamna lian pui pui an han din a, US, UK, Germany etc company te siam chhuah vek pawh ni mahse, China ram chhunga siam anih miau avangin "Made in China"  tih awrh vek an ni a, ram danga thawn chhuahna kawngah China Sorkar thu hnuaiah thui tak an kun lo thei si lo a, Chuvangin India hian pawng do mai lo a, rul anga fing a, dawh thei taka nghakin heng Khawthlang ram company lianhote hi India rama insuan lut tura tih lungawi  leh ram chhung thiamna chak taka chher hriam chu a mamawh hmasa zawk a ni ngei ang. 


India ramin China rama thil a thawn luh hi kum 20 chhungin 30% in pung mahse China ram thil a lak luh hi 47% laiin a pung zawk a ni.


India ramin ram dang ațanga a lak luh ațanga chhutin China ațanga lak luh hi 18% anih laiin China tan chuan India rama thawn luh hi 2 - 3% chauh a tling phak a ni. 

Source :

Economic Times
June 21, 2020

EXPRESS 
( Express.co.uk)
June 22, 2020

REUTERS
May 18, 2020

===22==06==20=
- Huna Kawlvawm

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post