NGAIHZÂWNGTE KHAWVÊL


                 — Centenary C. Lalzahawma

          “Khaw tam tak kal pêl tawh Motor fai tak a awm theih loh ang hian ngaihzâwng tam tak nei tawh mi thianghlim tak a awm theih loh.”


          Hringnun khawvêl te, buaina ram khawvêl te, ngaihzâwngte khawvêl leh khawvêl dang tam tak te he khawvêl-ah hian a awm. Chûng khawvêl tia sawi theih zawng zawngte zînga ropui ber; hmân ata tawh vawiin nî thlenga sawi hlawh ber leh mite ngaihven ber chu  'ngaihzâwngte khawvêl' hi a ni.

             'Ngaihzâwngte khawvêl' hian mihring nun a tinuamin a tihreawm ber âwm e! Ṭhenkhat tâna mi pakhat ve mai hi ṭhenkhat tân khawvêl a ni thei a! Thil mak sawi fiah sên loh ngaihzâwngte inkârah hian a inphûm rû a ni. Thurûk sawi sên loh te nên! Sawi fiah thiam chi a ni lova; ngawih bopui atâna uiawm êm êm leh lawi si a ni! Khawvêl mi thiam chungchuangte pawhina an hrilh fiah thiam loh thil mak, ni tina thleng, a awmzia hre tawhte pawhina a nihna tak tak an hriat thiam theih loh, la hre ve ngai lote pawhina an hriat châk leh a taka tawn an châk êm êm chu a ni. Hringnun pianken, leilung dân kalhmang (nature) thlak theih loh, keimahniina zira zir ngai, hringnun tihlimtu leh tibuaitu thil mak chu a ni. Chu thil mak chuan thihna leh nunna a keng tel a, atom bomb leh paradise a chhawm tel bawk. Chu thil mak chu thu mal pakhat lek 'hmangaihna' hi a ni.


           “Hêng thil pangnga, dawhtheihnate, inrin tawnnate, inhriat thiam tawnnate, inzah tawnnate leh inngaihsak tawnnate a awm loh chuan hmangaihna hi hmangaihna a tling lo,” tih hi inngaizâwng mêkten an hriat a ngai. Kum hnih tling tur chuan kum khat tlin hmasak a ngaih ang hian; ngaihzâwng nei tur chuan hmangaih neih hmasak a ngai! Hmangaihna hi kawng hrang hrangin a sawi theih a; mi fing a ti â in, mi â a tifing a! Chatuana hriat thiam theih loh tur, ni tina kan nuna hmun pawimawh changtu tûr ni si a ni.

          Carolyn Gold Heilbrun-i chuan, “Khawlai vaivut narân rangkachaka chantir theitu chu inngaihzâwnna khawvêl hi a ni,” tiin ngaihzâwngte hmangaihna ropuizia hi khawvêl mi zawng zawngte hriatah a sawi chhuak a nih kha! Hmangaihna tel lovin inngaihzâwnna a awm thei lo tih kan hre ṭheuh âwm e. Chutih rual chuan hei hi hre reng rawh, “I hringnun khawvêl hremhmuna chantir i duh chuan ngaihzâwng nei la, i hringnun khawvêl vânrama chantir i duh chuan ngaihzâwng nei rawh,” tih hi! Rosum ûm a, hlimna ringawt beiseia ngaihzâwng i nei a nih chuan i lu chungah meiling i chhêk khâwl tihna a ni. Fimkhur ang che. Nupa inṭhen an tam chhante, fahrah an tam chhante, chhûngkua, kohhran leh khawtlânga buaina lo awm chhan zawng zawngte hi inngaihzâwn lai aṭânga thil dik lo, inngaihzâwn laia a dik lohna hriat theih si loh, nupa nih hnua hriat chhuah chauh theih thurûk tam tak inphumru a awm ṭhin avânga thleng a ni. Chuvângin, an dinhmun leh an nungchang, an rilru puthmang leh an thil ngaihnat zâwng, an chhûngkaw dinhmun leh thil hriat ngai zawng zawng chiang taka i hriat hmasak phawt loh chuan ka hmangaih che ti ve ngawt suh. Rose pangpâr mawina phênah hian a hlîng zum tak a awm tih theihnghilh ngai suh.

          “Kan hmangaihte tâna hun kan insiam tam loh avâng hian inṭhenna a thleng fo ṭhin. Ngaihzâwng i neih chuan a tân hun insiam tam la, nupui pasal i nei a nih chuan a bulah awm tam rawh. Rei tak ngaihzâwng nei a, dam chhûng nupaa insiam i duh chuan chu chu i tihtûr a ni.” Hei hi hre reng rawh, “I thisen zawmpui ngei hmun dang daiha awm a, ni tin a hmêl hmu lova awm a, kum tam awm ai chuan, thisena inlaichînna nei miah lo, i hmêlhriat satliah pawh, i bulah ni tin a hmêl hmu a kum tam a awm chuan i hmangaih zâwk ngei ang,” tih hi! Chiang taka lang ta chu hei hi a ni, “Awm dun tam hi inhmangaihte inkâra thil ṭha ber a ni a, a aia ṭha thil dang a awm thei lo,” tih hi. A chhan chu rinawm lohna hun remchâng hmuh loh avânga rinawm anga lang mi tam tak an awm tlat hi a ni.

          Oscar Wilde-a chuan ti hian a sawi, “Mipa chuan hmeichhe hmangaih hmasak ber nih an tum a, hmeichhia chuan mipa hmangaih hnuhnun ber nih an tum thung a!” tiin! A sawi sual ka ring hauh lo. Tin, inngaihzawn lai chuan tu pawh mai hi khuanu ruat nia ngaiin kan nupui pasal turah kan dah tlângpui a. Mahse, hun a lo inher liam zêl a, an aia ṭha zâwk emaw, chhe zâwk emaw, kan hmangaih leh ngei ngei ṭhin. A zawng zawngah chuan a ni hauh lo. Mak deuh mai chu, rei tak inngaizâwng tawh, innei mai tura an ngaihte hi an inṭhen thut chuan reilo te an ngaihzâwn an bialnu bialpate hi nupui pasalah awlsam takin an nei mai zêl hi a ni. Chuvângin, inngaihzâwn rei lutuk hian a dâwn ṭepah inṭhenna a thlen ṭhin tih hriat la, a âwm chin tâwka inngaihzâwn a ṭha fo! Tichuan, ngaihzâwngte zawng zawngin an ngaihzâwngte laka an beisei chu lainat deuh hlek, fak deuh hlek leh ngaihsân deuh hlek hi a ni. Sawisêl aiin fak hi a har fova, mahse hmangaihte tâna hriat nuam zâwk chu fakna rî hi a ni fo.

          Tin, i hmangaih mêka kha ngaihzâwng i neih zawng zawng zinga i hmangaih ber a ni tih hria ang che. I hmangaih tak nêna in inbiakna hnuhnung ber kha 'dam takin mangṭha le' tihna a ni thei tih hria la; i inchhîrna tûrin eng thil mah ti suh. Ngaihdamna leh khawngaihna tel lo hmangaihna chu hmangaihna a tling lo tih hria la. Thinlung taka i ngaihdam theih loh mihring chu i hmangaih tak tak lo tih nên hian. A chhan chu nunhlui nei lo mihring ngaihzâwng nei rualah kan awm lo, dik bik tlata inngaihna hian inhmangaihte inkâr a tichhe fo bawk. Tin, “Khawngaihna aṭânga hmangaihna a lo pian hian hmangaihna zawng zawnga hmangaihna thûk ber ngaihdam theih loh ngaihdam theihna a piang chhuak ṭhin,” tih hi hriat reng a ṭha âwm e.

          Inngaihzâwn laia hriat tûr thil pawimawhte chu hêngte hi an ni. Lehlam lehlama chhûngte hriatpuina nêna inngaihzâwn hi a ṭha fo. Nupa kan ni lo, englai pawha inṭhen thei kan ni, social media lamah a âwm chin tâwka inngaihzâwn thiam a ṭha, khawiah pawh chhuak ila, khawiah pawh awm ila midangte mitmei vên a ṭha. Kan hlim châng nîte a lo thlenin hlim dân tâwk kan thiam a ngai a, buaina kan neihin mi zawng zawng hriata social media lama ṭan lo lâk vak hi a ṭha lo hle. Kan hmangaihte kan hmangaihzia mi zawng zawng hriata pho chhuah hi kan tihtûr a ni a; a âwm chin tâwka pho chhuah thiam erawh duhthusâm a ni. I hmangaih takin a hmangaihzia che i hriatah chauh sawia, a rûk thei ang bera a hmangaih che a nih chuan a rûk vêkin hmangaih dang a nei thei tih hre tel bawk ang che. Kawp lâwr deuh ho hian an bialnu bialpate hi midangte hriatah an pho lang ngai meuh lo a ni. Ṭhenkhat erawh midangte rilru hliam an hlauh avângin an hmangaihte mite hriata tilang duh lo an awm bawk. Chutiang mi chu mi tlêmte chauh an ni.

          En teh, “Bawihte i bula awm nawm dân hi vânram nawmna an sawi ṭhin aia a nawm loh bîkna a awm dâwn chuang em ni? Tihian awm dûn reng ila, khawvêl hi tâwp thei lo bawk se la, tar thei lo bawk ila, vânram hi awm kher lo mahse a pawina rêng rêng a awm lo vang,” tiin duhthusâm sâm châng nei ṭhin mah la, chung lam rêl dân leh ruat dân a nih loh chuan mumang ram, tak ram chang ngai lo tur a ni. A awmzia takah chuan Ani engkim Siamtu hriatpuina nêna ngaihzâwng neih hi a sual ngai lo tihna a ni. Engpawh ni se, nang mipa “Hmeichhe lal zâwkna chhûngkuaah kristian chhûngkaw dik tak a din theih loh,” tih hria la. I ngaihzâwng kha hmangaih chin tâwk hria ang che. I nupui a nih hunah chhûngkuaa lalna inchuh lo tûrin châwm thei ngei bawk ang che. Tin, nang hmeichhia, i pasal a nih hunah inrem taka in awm theih nân i lei leh i ka vêng fimkhur ang che. Inpui tawn tura siam in ni. Ngaihzâwng neite leh la nei zêl tûrten hei hi i hre tel teh ang u. Inṭhen hnu hian mahni ngaihzâwngte midang ngaihzâwn duh lo tûr khawpin an chanchin i sawi chhe lo vang u. Tin, “Kan ngaihzâwngte kan hmangaih tak tak leh kan hmangaih tak tak loh chu kan inṭhen hnua an chanchin kan sawi zui duh dânah a hriat.”

          Tin, i vânglai hian i siamtu hre reng rawh - Ni tha lote a lo thlen hmâ leh “Lawmna rêng rêng ka nei lo ve,” I tihna tûr kumte a lo hnaih hmâ hian.
— (Thuhriltu 12:1)

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post