ZIRLAITE MAWHPHURHNA

— Centenary C. Lalzahawma

          Mawhphurhna kan neih nî ni lovin mawhphurhna kan nei a ni tih kan inhriat nî chiah hi puitlinna lam pana ke kan pên chhuah nî a ni a, chu kawng chu zirna aṭânga a zawh dân kan hriat nî a ni.

          Lui hnâr aṭânga tui lo chhuak tlêmtê aṭânga tui luang thla zêlin lui pui a siam chhuah ṭhin ang hian zirna hniamtê aṭânga bul ṭana zir chho zêl ṭhin zirlaite aṭâng hian mi ropui tak tak an chhuak ṭhin. School kan luh chiah hian mahni kut leh kea ding thei tur a kan inbuatsaih ṭan ni a ni. Zirna hian mihring atângin engkim a siam chhuak thei a ni.

          Zirlaite mawhphurhna langsar zual te chu:- A hun takah ni tin school ah kalin class a la tur a ni. School-a a mamawh tur thil ṭul zawng zawng a buatsaih lâwk diam ṭhin tur a ni a, School bungruate mahni ta anga ngaiin ṭha takin a enkawl tur a ni. Inah homework leh assignment zawng zawngte a tifel diam ṭhin tur a ni a, hun a insiam rêng rêngin ṭha tak leh buaina awm miah lo turin a insiam thiam tur a ni. Mahni leh mahni inzah thiam tak a ni tur a ni a, midangte zahna pawh a thlachham bik tur a ni hauh lo bawk. Ni tin hun bik insiamin a hun takah zêl lehkha a zir ṭhin tur a ni a, eng thil pawh tise a aia ṭhaa tih theih dân a awm thei tawh lo vang ti thei turin a ṭha thei ang berin a ti ṭhin tur a ni. Englai pawhin a nungchang a uluk tur a ni. "Zirnain a tum ber chu nungchang siam ṭhat a ni," tih a nih kha! Nungchang ṭha hian zahawmna a keng tel tlat a ni tih hi kan theihnghilh a thiang lo bawk.

          Class room chhûngah nangmah leh nangmah mawhphurhna insiamin inzir ṭhin ang che. I hma lam huna i nih tum hre reng chungin. Mi tam tak hlawhchham chhan chu tum bik mumal tak an neih loh vang a ni fo. Tum mumal a awm loh chuan taima taka lehkha zir a har a, tum mumal taka lehkha kan zir loh chuan thiamna tak tak a awm thei ngai lo. Thiamna tak tak kan neih loh chuan mi inzir sâng tak ni siin hman thlak loh kan lo ni ṭhin. Thiam lo hman thlak loh aiin a zahthlak zâwk fo. Inzir sân hi thiamna a ni kher lova, hman thlak a inzir hi thiamna a ni zâwk.

          Mi thusawi phena thil awm hrethiam zêl ṭhintu chu mi fing a ni. Chutiang tho chuan kan zirlai phena thil awm hriatthiam hi zirlaite leiba kan rulh ngei ngei tur a ni. Thingkung pakhatin zâr tam tak a neih ṭhin ang hian zirlaite mamawh thil pawimawh êm êm thil pangnga a awm, chung thil pangngate chu :- Rinawmna, zahawmna, dikna, mawhphurhna leh huaisennate hi a ni. Heng thilte hi dam chhûng hun hman chhoh zêlna tura thil pawimawh êm êm an ni. Boruak tel lovin mihringte kan nun theih loh ang chiah hian heng thil pangngate tel lo hian kan nung thei lo ti ila kan sawi sual awm love. Examna ah Subject hrang hrang kan nei a, subject pakhat kan fail chuan subject dang zawng zawngah Letter Mark hmu pawh ni ila kan fail tho tho dawn. Chuvângin heng thil pangngate zinga pakhatmah hi kan nun aṭânga kan paih bo a thiang lo a ni. Hma lam huna innghahna an ni si a. "In chhawng sâng tak sak i tum chuan a tir atângin a ban tereuhte phun suh, inchhawng lo la awm zêl turte innghahna a ni dawn tih hre rawh."

          Jack Moffit-a chuan, "I ke chelhdingtu chu i kova mawhphurhna vang a ni," a ti a. John Steinbeck-a chuan, "Mite hian mawhphurhna an mamawh a ni. An hnial ṭhin na a, a tello chuan an kal dik thei lo," a lo ti hial bawk. Mawhphurhna hi mahnia insiam theih a ni a, midangten min siamsak thei bawk. Eng mawhphurhna pawh nei ila chung mawhphurhnate chuan a ṭha lamah chhan ṭha tak an nei ṭhin. "Miin mawhphurna an pêk che chuan rangkachak tlukah ngai rawh, nangmaha rinna an neih ngam avângin." Rin ngam loh nih hi khawvêla thil hlauhawm ber a ni a, nung reng chung siin engmah ti thei lovin midangten min siam thei a ni. Tichuan, heng mawhphurhnate kan chunga an nghah ngamna tur chuan zirlai naupang kan nih aṭânga ṭhiante, mipuite rinngam kan nih hmasak a ngai fo ṭhin.

          Kum 1636 khan Havard University din chhuaktu John Havard-a chuan, "Zirlai zawng zawngte hian an hriatna leh zirna bulṭhutah Krista an dah tur a ni," a ti. Hei aia chiang hian hrilhfiah leh chuan tur a awm awm love! Duke of Wellington-a thusawi kha kan hre ṭheuh awm e, "Sakhuana tel lova inzirtirna chu mi fing sual simna mai a ni," a tih kha! Chuvângin, zirlaiten kan zirna kawngah leh miten kan kovah mawhphurhna an nghah ngam hian mahni thiam vang leh rinngam nih avânga in ngai mai lovin Siamtu Pathian vang a ni tih hi kan hriat nawn fo a ṭha awm e.

          Eng pawh nise, "Inzirtirna chu sikulah a tâwp a, zirna erawh nunah a tâwp tih leh inngaihtlâwmna tel lo thiamna hian zahawma a keng tel lo tih hria la, Pathian tel lova mawhphurhna thlen chhuah tum chu boruak awm lohna hmuna nun khaw chhuah tum ang a ni," tih hi i theihnghilh ngai lo vang u.