PI PUTE RO THIL HLU

 - ✍🏻 Vidpuia Hrahsel

Pipu te ro thil hlu chu enge? Pu Liandala chuan Aia Upa te zah hi pipu te ro thil hlu a ni, aia upa te zah thiam rawh tiin hla a lo phuah a. Mizo nun ze mawi tak ti lang tu leh mizo hnam ti hmingtha thintu chu aia upa te zahthiam hi a ni. Aia Upa zah na hi tun ah erawh chuan a hniam tial tial a, a dai tial tial tih chu kan hmu in aia upa zah tura infuih thar kan mamawh hle. Kan pi pu te khan mahni aia upa te an zah in, an aia upa te kha thurawn leh thu an tih tluk dawn a, an rawn ber te an ni thin. Mizo nun zemawi tak aia upa zah hi ngatinge tun dinhmun ah hian a tlakhniam em em chhan hi tiin i lo ngaihtuah ve fo tawh em?

Kan pi leh pu te khan an tu leh fate entawn tlak turin an nung bik tihna em ni ang le? Tunlai khawvel changkang tak ah hian ngati bik nge kan pi leh pute nun ze mawi tak kha kan chin ve theih loh? Khawvel changkanna in min hliahkhuh zo nge ni anga, mahni inhmuh len emaw indah sanna rilru pu kan tam tawh vang zawk ni ang le? Kan pi pu te khan aia upa zah hi an tih makmawh ah an ngai a, tin, upa zawk te pawhin aia naupang zawk te zahtlak turin an nung ṭhin.

Aia Upa zahna kan sawi vulchuk a, aia upa te pawh hian kan aia naupang te tan a zahtlak ni turin leh an tan a mi zahawm ni tur hian kan nung em tih hi kan in enfiah ve a ngai bawk. Aia naupang zawk te aia upa zah tur tih avanga an inthlahrun phah nan a, in lak upat viau te, an ngaihdan pawh an sawi ngam loh khawpa upat vanga nangni chu naupang in nia, lo ngawi ru tih mai ching te, duh duh hun a tirhkah ang mai a, aia naupang zawk te tih ching hi te hian inenfiah nan hmang ila, aia nau te laka kan awm dan hian miin min teh dawn a ni tih i hre ṭhin ang u.

Khawvel changkanna in a ken tel  thalaite inkawm hlimna ber Facebook leh Whatsapp vang hian aia upa zah hi a tlahniam in, facebook a thu post emaw comments atang hian aia upa zahna hi a bo tih a hriat theih. Aia Upa zahna hi mizo kan nih chuan khawiah pawh kan ti lang tel thin tur a ni. Tawngkam mawilo tak tak  a, in chirthehna leh inkahna a tam ta hle, heng vang hian kan mizo nun zemawi tak aia upa zah hi a tlahniam a, kan hnam rohlu tak hi an ti bawrhbang tih an inhre silo.

Pu Liandala (L) chuan hetiang hian aia upa zah chu hla in a lo phuah a :

Aia upate zah thiamin

Phuahtu: Liandala

Aia upate zah thiamin,

An thute awihin zawm fo rawh;

Pi pute ro thil hlu a ni,

Aia upate zah thiam rawh.

An hnial ngia lo aia ute,

Lungaitlawmin zawldawh fo rawh;

An sual ngai lo aia ute,

I thangtha ang duapkai fo rawh,

Khawilo niha vahchhuah te hian,

Tar leh upate awl tum rawh;

Tanpui ngai awma an awm chuan,

Tlawmngai langin, tanpui zel rawh.

Ruaitheha chaw kilhote hian,

Bar hamsatu an ni ngai lo;

Upa berin a bar hma chuan,

Naupangin an bar khalh ngia lo,

Pianpui u zawkte an zah ngai,

Chun leh Zua dawl saisen teta;

U zawkin naute an dawm ngai,

Chu chu vanhnuai hringmi leng dan.

Aia upa i biak dawnin,

Koh dan awmin kamtha hmang rawh;

“Ka pi, ka pu, ka u,” tiin,

“Ka nu, ka pa, ka ni,” emaw.

Luang zel ang che Zoramah hian,

Rangkachak aiin i hlu zawk;

Cham reng ang che kan thinlungah,

Thangthar nun dan zel timawi rawh.

Khawvel thiamna te a lo thang a, kan pi leh pute chin thin zawng zawng te hi a ngial a ngan in kan ti thei tawh lo tih chu a hriat a, mahse he kan pi pute ro thil hlu hi kan chhawm nun a, khawi lo kan kal na apiang ah kan chin uar deuh deuh hi a va ngai em. Hla in a tarlan ang khian, kan pi pu te chuan aia upa te an hnial ngai lo, tiin a sawi a, keini erawh chu kan thiamloh na pawh ni lo, kan tel ve miahloh na ah pawh kan inrawlh a, ṭhiante buaina ah kan inrawlh a, aia u te thu pawh ngaichang lovin, kan hnial a, kan va ṭawngthei tak!

Kum khat chhuak, a thla lek a upa pawh hi in 'u' hi zirtir kan ngai a, tin a mawi bawk hle. Keini aiin an sang emaw, an lian emaw, an thang duh pawh ni rawh sek sek, kan aia an nau chuan in 'u' tir hi zahthlak ah i ngai lovang u. Kan in 'u' zel hian kan pi pu te ro thil hlu kan zawm a ni reng mai. Tin, keini pawhin kan nau zawk te nen thian ah kan insiam a, min 'u' pawhin  a zahthlak reng reng loh. Mahni aia nau ten min 'u' hi anih dan tur reng a ni. Tunlai thalai tam tak mamawh ber chu aia u te 'u' tia koh hi kan bat a ni tih hi kan hre duh tlat lo. Kan indah sang ve tlat thin hi kan thiamloh a ni. I aia u zawk kha ngatinge 'u' tia i koh zah tlat mai le, in enfiah kan va ngai em.

Aia Upa zahna tlakhniam chhan em em hi ziah tur a awm nual, khawvel lo changkang zel ah hian, upa te hlutna hi kan hretawk tawh lo va, chhungkua ah aia upa te zah turin kan infuih tawk loh vang te, aia upa te aiin khawvel changkan vangin an ni aia hnasang kan chelh vang a, aia hna hniam thawk te hmuh hniam vang te, kan nitin nunphung hman dan a dang tawh a, western culture in min rûn a, film tam tak kan hmu in, an tihdan kan entawn a, pawn a infiam aiin, youtube ah emaw online in kan in ti tlei thei tawh vang te hian a khaikhawm ber ang. Mahse he kan mizo nun ze mawi hi khawvel changkanna hian a herliam pui mai loh na turin keini hi kan va pawimawh em. Inzirtirna leh inhrilhriat tam kan mamawh a, zirna in leh chhungkaw tin ah he kan pi pu te rothil hlu hi kan inzirtir zel hi a ṭul hle.

Pi pute rothil hlu aia upa zah hi

Ngai teh, he'ng kan nau, kan fate hian, nakinah fate an la nei ve chék ang a; Mizo an la inti ve reng àwm si. Kan hnam rohlu, 'Aia upate zahthiamna' hi engtin chhawm zêl ang maw le? Aia ú-te zahthiam nachang hre lo, bàwl phawn ching, la zak chuang miah lo fate chuan Mizo rohlu hi an rawn chhawm nun zêl inbeisei suh se. Hawh u, vawiina nu leh pate hian, kan fate hnenah hian, tun hma aia thahnemngai leh uar zawkin, Pi pute ro thil hlu, kan màwina ni thin- AIA UPATE ZAHTHIAM hi, i zirtir ṭha leh ang u.