INDIA RAMA ANGLICAN MISSION


INDIA RAMA ANGLICAN MISSION
Chhiar tur : Philipi 4 :14-20


Thuhma :
Vawiinah hian Anglican Kohhran Church of England an tih bawk ten India a Mission bul an tan dan leh an thawh dan kan zir dawn a. Anglican pawl hi Roman Catholic Kohhran atanga Protestant chhuah runpuia chhuak a ni ve lova, inkhawm dan leh inrelbawl danah Protestant dangte ai chuan Roman Catholic a hnaih zawk.

1. Thoma phun India Kohhran dinhmun :
Isua zirtir Thoma khan India rama Kristiante kha Orthodox Kohhran kalphung zuia a din a ni a. Kum zabi 16-na atangin  Portuquese hovin Roman Catholic-ah eng emaw zat an hruai luh avangin an dinhmun a tla hniam ve deuh a. Chuti chungin hmun ṭhenkhatah chuan Biak In pakhata inkhawm chhawk thei khawpin an la khawsa ho zel a ni. British hoin India chhim lamah hmun an zauh zel a, kum 1800-ah chuan Travancore leh Cochin-ah hmunpui neiin Colonel Macaulay leh Col. Munro an dah a, an ni hi ringtu ṭha tak an nih avangin Kristian lo awmte dinhmun harsa taka an awm chu en liam har an ti hle a. British thuneitu hnenah an thlen a. Madras a British thuneitute chuan enfiah turin  Richard Kerr-a a tir a. A ni report dan chuan Kohhran member 70,000-80,000 vel an ni a. Lo neih leh kutthemthiama eizawng nun mawi leh dikna ngaina an nih avangin lal leh mi liante zah an kai hle. A hnuah  Culcutta aṭanga zir chiangtu Claudius Buchanan-a chuan Kohhran 55 lai awmin a sawi. A ni chuan an hotu Mar Dionysios I _(Kohhran hotu, Bishop ang)_ chu a kawm a, Kerala mi chengte ṭawng Malayalee a Bible letling turin a fuih a, a buin a chhuah sak nghe nghe. Kohhran chu an chak vak loh avangin Anglican Kohhrana seng luh a duh hial nghe nghe.

*2. Anglican Kohhran Mission :*
Mar Dionysios I chuan India rama English missionary lo luh chu Kohhran tan a him lovang tih a hlau a, mahse Buchanan-a chuan hei hi British nena inṭhian ṭhat nan leh ro an rel zel nan a ṭangkai a, Kohhran chu vawnhim sak an nih tur thu hrilhin a thlem lungawi thei ta a. Col. Munro chuan Kottayama Pathian thu zirna in sak chu suma ṭanpuiin thuneihna pawh sawrkar chuan a luhchilh ve tial tial a.

Col. Munro chuan  England a Church Missionary Society (CMS)-ah Theological School a zirtir hna thawk tur Missionary rawn tir turin a chah a CMS chuan Ceylon a kal mek Thomas Norton chu India ramah a luh tir ta zawk a. Alleppey atanga Kottayam-ah zirtir hna pui ṭhin turin an ruat. _(Alleppey hi East India Company ten lawng chawlh hmuna an hman an inbenbelna a ni)._ Benjamin Bailey, Joseph Fenn leh Hen Bakera te an lo kal ve leh a, Joseph Fenn-a chu Principalah an ruat. A hnuah missionary dangte pawh an lo chhuah belh zel a ni. Anglican ho hian India ram Kohhran lo enkawl tute chu Pope hnuaia kunte ang tluk deuhthaw a kal dik lova an hmuh avangin India kristiante chu Anglican Kohhranah in leh tir kher lo tur te, kohhran ten an ngen a nih pawhin hotute rawn lo chuan ti mai lo turin ngun taka chah an ni a. Mar Dionysios III leh IV te nen pawh an thawk ho ṭha hle zel a ni.

Kum 1918-ah Col Munro a chawlh hnu chuan India Kristian ten sawrkar duhsakna an dawn ṭhin chu an dawng zui ta lova. Joseph Fenn-an India a chhuahsana a ṭhiante pahnih in chawlh an la bawk a, chumi chhung chuan Missionary naupang zawk an lo chhuak a Protentan rilru puin chutiang anga kaihhruai an tum avang chuan an mahni thawhpui ṭha taktu Mar Dionysios IV chu a lungawi lova an mahni dotu a ni zui ta a.

Chutianga harsatna a awm zui takah chuan Isua Krista la hre lote hnenah chuah Chanchin Ṭha hril turin CMS chuan kum 1838 khan thutlukna a siam ta a. An ṭanpui ṭhin Kohhran eng emaw zat chuan Anglican Kohhran an din ve ta a, kum 1879-ah Anglican Kohhran Bishop bial a lo piang ve ta a ni.

*CMS Mission thlirletna :*
Pathianin mi zawng zawng chhandama awmah leh thutak hriaah a duh a, chuvangin Chanchin Ṭha hril hna hi Pathian mission a ni tih kan zir tawh a. CMS in India rama Kristian Kohhrante tichak tura a tanpui pawh hi ringtu inunauna leh inhmangaihna lan chhuah tirna a ni a. Chutih lai chuan a ṭanpuitute rilru leh chet dan hi Pathian duhzawng a ni ang em? Col. Munro hi East India Company-a officer a ni a sawrkar chakna nen chein Hindu lal ho lakah Kristiante thlavang a hauhin a hum ṭhin a. Chu chuan India ram Kohhranah thuneihna chan duhna a hringin Kohhranho chu sipai rual ang leh missionaryte pawh an hnuaia officer ang chauhin a hmuh tir. Pathian mission ni lovin Munro mission ang maia ngaih theih a nihna laite a awm.

Missionaryte kha mahni in lum leh chhungte kal sanin ram hreawm zawk an rawn panin rawngbawl turin an rawn inhlan a chutihlai chuan mahni thurin lam leh Anglican Kohhrana inrelbawl dan kalhmang zui duhna chuan Kohhran a tithen a, inpumkhatna a tichhe bawk.

*Tlangkawmna :*
Hun puma rawngbawl tur inpek tawh hnu pawh hian min kotu Pathian duh zawng ngaihchan kawngah inthlahdah theih a ni fimkhur a tul hle. Chanchin Ṭha hrilna kawngah hian mahni duh dan leh mahni Kohhran tih dan dah len lutuk a awl hle. Chu chuan Pathian ram zau zelna a dip thei tih hriat reng a pawimawh.

*Sawiho tur :*
1. Anglican mission atang hian Chanchin Ṭha hril kawnga zir chhuah tur nia kan hriatte han sawi teh u.

2. Chanchin Ṭha hril chungchanga ringtute sawh ngheh pawimawhna sawi ni se.



*Thu belh :*
1. Anglican Kohhran hi a intanna pawh a dang hle. Hmun dangah chuan sakhaw thuin a intana a hnuah politics nen a inchawhpawlh a. Englandah erawh chuan politic thil angin a intana a hnuah sakhua nen a inchawhpawlh thung a ni. Ram dang ang bawka a chhan bulpui then khat chu Kohhran a hausa em em a, nungchang lamah a tlachhe nasa a, Bishop leh puithiamte an duhamin an nun a khawvel em em a. Mupuiin siamthat an nghak hlel. Chumi piah lamah chuan hetih laia England lal Henry VIII-na in nupui thlak a duh leh Pope-in a dan avangin ram chhungah Pope thuneih theih lohna Kohhran  Anglican Kohhran chu 1534-ah a lo ding ta a ni pawh a tih theih.

2. CMS :  Church Mission Society hi Anglican leh a sangawizawnpui leh Protestant thenkhat tena April 12th 1799 a an din a ni a. A tirah chuan Africa ram leh khawchhak lam tinzawnin ‘The Society for Mission in Africa and the East’ tih a ni. A hnuah The Church Mission Society tia thlak a ni.

3. Mar Dionysios hi Kohhran hruaitu lu sawina a ni a, Bishop tih ang vel a ni. Mar chu thianghlim tihna a ni.

4. Alleppey hi tunah chuan Alapuzha tih a ni tawh Kerala State a awm a ni. Hmalai chuan East India Comany khan lawng chawlh nana hmangin an inkulhna an hmunpui pawimawh takah an nei. Chuvang chuan Missionary Thomas Norton pawh kha Alleppey atangin Kottayam-ah zirtirna hna a va pui thin. Allepey leh Kottayam inkar hi tunlai hian Bus in 0.46 mins vel kal a ni.

5. Lord William Bentick hunlaiin Travancore enfiah turin Rev. R.H. Kerr leh Rev. Dr. Buchanan a tirh an ni.

6. Rev. Thomas Norton chu CMS missionary lo lut hmasa ber an ni a a hnu a mi pathum  Bejamin Bailey, Joseph Fenn leh Henry Baker te chu ‘Kottayam Trio’ tih an ni. He mite pathum hnua missionary lo kal te chu Joseph Peet  leh W.J. Wood Cook te an ni.


tlabung chawnpui ah chuan, Synod Compound hi a a hmun nuam leh theng thaw ber a ni kan synod compound hi a zau hle, leimin leh lei chetna ang chi hi kan tawng khat hle mai.

Tlabung bazar lam erawh tuipui kam an ni a, Baptist Thalai Inkhawmpui lian Pandal sakna MTKP pandal sakna field pawh kha tui lian hian a chim vek tawh a, a ral leh lam, Serhuan a chak ma in eng emaw zat in 100 an tling ngem aw ka chiang lo awmna lam hi chu an veng/ khua hi a chim zo chu a ni tawh ber e. in luah zui ngam awm a awm tawh lo.

tin, vawin chawhma dar 11 vel a tang khan ruah a sur tawh lo a, tupui lian lutuk pawh a kam mai beisei a nih mek lai in zanin dar 7 vel atang khan ruah pangngai taknin tun thleng hian ala, sur mek a,

he tiang a zanin kan tluan leh a nih chuan, nikum leh nikum hmasa tlabung tuipui len vak tum ai khan, tuilian hi a nasa zawk thei dawn a nih hmel.

Tin, kan veng chhak chakma hlang awmna veng ah hian nizan khan lei minin in pakhat a hnawl a, vawiin lam ah, in a hnawl seng hawi hi khawtlang hnatlamgin kan zo fel thei a, luah zui ngam loh in tam tak a awm mek bawk.

He chakma veng a, Baptiat mission compound a Qtrs thenkhat pawh a chhak lam ko a, lei minnhnu ah, zanin tlai ruah surin, lei a tlal deuh reng avangin luah ngam zui chi a nilo a, an in thiar chhuak kim tawh niin ka hria.

Kei ni Synpd compound lam erawh ngaihtuah awm kan nilo e.

tin Kan veng bik ah, Tlabung chawnpui ah hian, mahni in a riak ngam lo, chhungkaw eng emaw zat an awm a, tawngtaina ah minnhan hre reng dawn nia.

Tih theih a vang si a.

Tawngkam ringawt chuan veng mipui te kan thlamuan zo lo e.
[12/07 11:31 pm] +91 70052 42874: *INDIA RAMA ANGLICAN (CMS)  RAWNGBAWLNA*

Zabi 18 tawp lam, 1793 hnu a William Carey leh a țhiante (Baptist Missionary Society)  Serampore a an thawh lai khan India rama Anglican kohhran pawhin sapram harhna vangin ze thar a chhuah ve mek a. India rama English sipaite enkawl turin Chaplain atan Pastor țha tak tak India ramah an rawn tir lut a.

An zinga langsar ber chu kum 1806 a Calcutta lo thlenga, kum 7 chhung leka Urdu țawnga Thuthlung Thar letling zo a, kum 1813 a haw leh ta, a haw kawnga Persia a thi ta mai Henry Martin kha a ni awme.

Anglican ho hian Calcutta ah kum 1814 ațangin Bishop an dah țana, Bishop ho hian Calcutta a Kristiante zirtir nan Bishop's College an din a, an zinga Bishop pakhat Bishop Reginald  Heber-a phei chu English hla phuah  thiam ber zing ami a ni. _("Thianghlim, thianghlim, thianghlim"_  tih leh _"Grinland vur ram ațang hian"_  tih te hi a phuah a ni).

Hetih hunlaia India ram chhim lama Mission hna hlawhtlinna atana thawktu ber chu Church Missionary Society (CMS)  hi a ni. CMS Missionary 4 te chu kum 1816 ah India chhima Syrian Kohhran țanpui turin an lokal a.  Kottayam ah College te din in, Malayalam (Kerela hnam țawng)  țawngin Bible an letling bawk.

Mahse heng mite hi Syrian kohhran ho nen an inrem tak tak theihloh avangin an ințhena. Syrian kohhrana lo awmsa, CMS Missionary ngainatu ten Anglican kohhran an zawm phah ta a. Syrian kohhran chu a phel ta ani.

Hemi hnu hian Syrian kohhrana la awm, CMS zirtirna in an rilru a lo hnehte chuan an kohhran siamțhat tumin an beia, mahse kohhran ațanga hnawhchhuah an tawh phah ta hlauh zawk ani.

Heng hnawhchhuah ho hian Mar Thoma kohhran an din ta a, kum 1500 vela Portuguese Roman kohhran hun ațang tawh khan India rama Syrian kohhrante hi ramdang mi ten an tiluhai ngun hle mai. Hemi țumah pawh hian  phel 5 lai ah an phel  ani. (Romo-Syrian Church, Jakobite Church, Mar Thoma Syrian Church, Nestorian church leh Anglican Kohhran te)

Hetih lai hian hun hmasa lama India chhim tawp khawchhak lama a nawlpuia Kristiana inlet, mumal lo taka awmte enkawl turin CMS chuan German mi missionary  a tir lut a. Mithiam tak niin Tamil țawng zirna grammer leh Thuthlung Thar lehlin hna a thawh sak bawk.

He German mi missionary hian kohhran leh sikul engemaw zat a din hmana, kum 15 zet a thawh hnu ah missionary țangkai tak TE. Rhenius chu 1838 khan Tinnevelly ah a thi ani.

Hetih hun lai vel bawk hian India chhim tawpah Mission dang London Missionary Society (LMS)  an lut bawka, ringthar pawh an pung nasa hle.




*THOMA HI INDIA RAMAH A LO KAL NGEI EM*?

Indian Kristian Historian tam zawk hian Thoma lo kal hi an pawm a ni mai thei... 'Proof-na awm lo' tih hi written records/documents kher lo hi Subaltern history ah chuan oral tradition hi reliable source ah an ngai.Thoma a lo kal nia rinna ṭan chhan kawng hrang hrang mithiamte sawi dan chu..

1.  Thoma lo kal thu hi Acts of Thomas bu Edessa khua-a 250 AD a ziak-ah te a lang.

2.  Ramban Thoma Pattu hla te, Margam Kali Pattu hla-ah te Thomas Kristian ten tun hma atangin an lo inhlan chhawng ve tawh a. Hindu ho pawhin Veeradyan Pattu hla- Thoma India lo kal thu tho an lo nei bawk.

3.  Later Church Fathers ho thuziak/lehkhathawn thenkhat- Didascalia Apostollorum, St. Ephraim's hymn (On Thomas the Apostle), St. Gregory of Nazianzus, St. Ambrose of Milan, the Anglo Saxon Chronicle ah te an lo tarlang ve nual bawk.

4.  Tin, khualzin thenkhat Mar Solomon, Marco Polo, John of Monte Corvino, Odoric of Pordenone, John de Marignoli, Nicolo de Conti, etc thuziak ah pawh Thoma lo kal thu hi hmuh tur a awm ve tlat.

5.  Tin, hmanlai ata- Syria, etc atanga Kristian raltlan te leh Portuguese ho thlen hmaa Thomas Christian community lo awm ve tlat hian a tichiang ah an ngai deuh bawk.
6.  Alexis de Menezes-a Latinization process ah khan Syrian/Thomas Christian te lehkhabu/lehkhaziak tam tak a hal raltir a, India ram Kristian te chanchin kan hriatna tur tam tak a bo phah nasa a ni tih hi Church Historian te sawi dan pakhat langsar tak chu a ni.


*ORTHODOX KOHHRAN RIN DAN(FAITH)*

Orthodox Kohhran hian nemngheh rawngbawlna- Bishop leh Puithiamte dinhmun an zah hle; mahse midang(layman) te zingah Kohhran rawngbawltu Theologian leh thuhriltute chu thlarau lama Kohhran châwmtuah an dah langsar hle bawk. Roman Catholic ang deuhin Sakramen pasarih(7) an nei a; mahse, Catholic angin a nambar-ah an buai ve lo. Laloa Zanriah leh Baptisma leh Dan chhunga mi lawm luhah paeh tih dan bik an nei ve tho. Baptisma chu hnim phumin an chantir a, chumi zawhah dan chhungah an laemlut nghal mai țhin. Lalpa Zanriaha chhang leh Uain chu Puithiamin a serh (consecrate) hnu chuan Krista taksa leh thisena lo chang tak takah an ngai bawk.

Orthodox Kohhran hian milem an dah pawimawh hle a. An biakna(liturgy) ah Mari leh mithianghlim țawngțaina a langsat viau. Mari Vanlawn thu an pawm a, sual nei lova pai (virgin birth) a nih an pawm lo. Mitthi an țawngțai a, pulgatory erawh an ring lo. An kohhran Puithiamte nupui neih an khap lo va, nupui sûnte tan a dang neih leh chu an phal lo thung.

Hoti indawt chhawng an nei a. Patriarch chu a lû ber a ni a. A hnuaiah Bishop an awm a, Bishop hnuaiah Puithiam an awm a, Puithiam dawtah Deacon-ho an awm leh bawk. Heng an hotu indawt chhawngte hian thuneihna chin nei țheuhvin Kohhran an enkawl a ni.
[12/07 11:32 pm] +91 70052 42874: Syrian Ortjodox Kohhran hi Khawchhak kohhran (Orthodox) zing ațanga inrelbawlna hran neia inla hrang, AD 518 a Severus of Antioch in Antikei khua a a din ani.

An inchhui dan chuan an kohhran hi Tirhkoh Petera leh Paula  ten DD 37 vela Antiokei khua a rawng an bawl kha a bul intanna ah an ngai.

Mahse AD 37 velah hian hming hran nei kohhran a la pianglo hrim hrim in a lang. India rama a entirna kan hmuh hnaih theih ber Surian Orthodox kohhran nen hian Thoma kohhran kha an kalphung a inang deuh ber a tihna ah a ngaih theih mai em.
[12/07 11:32 pm] +91 70052 42874: India ram Orthodox kohhran hi Syrian Orthodox Kohhran an tih kha niin a lang a. Anni hi kum tam tak kal taah khan pawl 2-ah an inthen a, court-ah te pawh an inlan zak zak a ni awm e, thil inchuhin.

Tun dinhmunah hian India ramah Orthodox kohhran 4 an awm a, chungte chu:
1. Malankara Jacobite Syrian Orthodox (Jacobite church an ti)

2. Malankara Orthodox Syrian church (Orthodox church an ti)

3. Chaldean Church of the East

4. Thoziyur Independent church

Heng kohhrante hi N.C.C.I-ah pawh member an ni a, Church of the East hian member ngah berin an insawi.

Mar Thoma kohhran khuan an inrelbawl dan leh lan danah Orthodox kohhran an ang hle a, mahse Protestant an ni tlat a. Reformed Orthodox tih mai awm an ni a. Theology-ah Church of England nen an inzul hle bawk niin an sawi. Mathai Zakariah chuan Marthoma Kohhran hian reform kawr an ha a ni deuh ber e, a ti.




*** I Hun awlah website a fakna hi lo click ve rawh le. ***

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post