Zoluti (Mary Winchester) Chanchin – Ama Ziah


Ka pa, Mr.James Winchester chu Hringchar rama thingpui huan Sap a ni a, kum 12 lai a awm a. Tin, Sap rama ka nu leh pa in lehkha zir turin mi awm tir an tum a. A hawn hmain thingpui Sap dang a thiante kan tlawh a; tin, chumi hriatreng fo na tur ni kan ruat a, kum 1871 January ni 27-ah chuan Alexadrapore-ah kan awm a, chumi huan neitu chu Mr.George Seller a ni a. Sikul an kal lain ka pa thian kawmngeih a ni bawk. Nau awmtu (Ayah) nen huana kan len lain thawkkhata’n huana hnathawktute an lo buai ta a,lehlam lehlamah an tlan a,Sap Seller chu Sakawr chunga chuangin a lim vak vak a, ka hmu reng a. Tin, bangla lama ka pan lai takin kea ka kal laiin mi tawk a, ka pain mi pawm a, kum 6 mi ka ni a, hla lo taka sakawr thlunna lama mi kalpui a; nimahsela a lo tlai lutuk ta.



Mizo ral in mi nang ta a, hnung lam atangin ka pa chu an kap a, a tlu ta a, mi pawm lai takin min la ta a ni. A la thi si lova; mi be thei chang chang a, tawng peih mang lo chungin thu min hrilh a, “Chemte,I khawsak zia tur chu Pathian chauh in a hria,’a ti a,chu chu a tawng hnuhnung ber a ni. Thi turin Mizo ralin an kalsan ta a. Mi awmtute nen, hnathawktu tam tak nen min kaipui ta a.Nimahsela nau awmtu chu a tlanbo thei ta a. Thingpui Sap dangte hnenah a tlan a, chu thu rapthlak tak chu a hril a.Tin, chung saphote chuan sawrkar hnenah humhim an dil thin a, nakin deuhah chuan min hruai chhuak ta a.

Zorama ka chho laiin dik takin chanchin engmah ka hre fel ta mang lova, zantin chuan meipui lianpui, ramsa kawlhte laka min humhim turin an chhem a, khaw tam tak kan tlawh a, chuta chuan vawkte,arte, arpui te tam tak ka hmu a. Tin, lal pakhat inchhunga pitar mi khawngaih thei tak,min hlutsak em em a awm a, tlangval pakhat a awm bawk a,chumi chu ka hlau va, mi tihhlum a tum thin a; mahsela piatr chuan mi pawm pawh a phal lo va. Ka thiante hnenah chu pitar mi khawngaihzia chu ka sawi apiangin,mak an tie m em a, an ring thei lo va.Nimahsela,a dik tih ka lo hria. Chu pitar chu Aizawla in thuhriltu pakhat Vanchhunga pi a ni a. Ka tan puan a tah thin a, pawnfente, puan mawi te min tahsak thin a, chung puante chu ka ro a ni a, ka ngaihlu em em a, Pathian khawngaihnain min tah avangin ka lawm em em a ni a.

Tin, Mizoram a lo buai em em a. Vai an lo lian ta a. Mizovin, ’Nangmah vang a ni,’ mi ti a,min ti hlum dawn ta a. Nimahsela chu pitar mi khawngaih thei tak chuan mi hum thin a nia. Khua an hal ka hmu thin a, Van tawngin meikhu a chho a nia. Lam awmna a chuan an lo buai em em a, tin, vaiin mi lo la a, tin lungngai chungin ka thiante ka kalsan a, (January ni 2 1872 Mizovin min man achin ni 6 chauhvin kum khat a tling lo)rei tak thlengin Mizoram ka kalsan hnuah nuamin ka inhre thin lova. Elgin khua sap rama thlaruk ka thang hnuah ka lo thlamuang ta deuhva, ka pi leh ka pute’n mi khawngaih em em a, tangka leh thildang khawngaihnain an pek theih apiang min pe vek a, an tar laiin anmahni ka thlamuan theih avangin ka lawm e.

He lehkha hi kum 1913 a a ziah a ni a. Kum khat tling lo Mizo zinga awm a ni a. Mizo tawng a thiam hman hle a ni.
Source : Ch. Aikima @ MUP TLANGAU, February 1994. (Pu R. Buchhawna’n kum 1979 aH HE LEHKHA ORIGINAL COPY hi a pe a ni.

MARY WINCHESTER ( ZOLUTI ) hi 1865 ah a piang a, 1955 ah kum 90 mi niin a boral.

Bengkhuaia -( A hming tak Lalsahulha (Rulora thlah Siallam Lal) pasaltha te chuan kum 1871 khan Alexandrapur an zuk run a. Chumi tum chuan an zu beih te hi Indo mi pawh an nih lem loh avangin engmah lo bei let tur an awm lova, an hlawhtling hle a. Thingpui huan enkawltu James Winchester kaphlum in a fanu kum 5 leka upa Mary Winchester chu salah an rawn man a. An haw chu hlawhtling an inti a, an haw kawnga an tlawh khua te pawhin an hmu ropuiin an chung en phah hle.

Mahse Bengkhuaia hnen an thlen a, mingo naupang a hmuh chuan Thil an tisual tih hriain a hlimpui ta reng reng lo mai a. A pasaltha te hnen ah chuan , “E khai ! Heng mingo Lal chi in that a, a fanu kum 5 mi lek salah in rawn man hi, naute u, in tihpalh hlauh a ni. Khua leh vangin zah a ngai ang a, eng em kan ti lovang chu” a lo ti ta mai a. A pasaltha te pawh an awm a nuam lo hle a ni.

Bengkhuaia hlauh lawk ang ngei in Mary Winchester chhanchhuak tur chuan British hnuaia sipai hrang hrang te chuan Mizoram an rawn lut ta a. Bengkhuaia khua Sailam thlen hma chuan khaw tam tak a awm si a. Han indo tak tak chuan training nei tha leh ralthuam nei tha zawk chu an lo chak nasa mai a. An khaw hmuh apiang chu an hneh a, an hal ta hem hem mai a. Mizoram a buai ta rum rum mai a. Khaw hrang hrang inpun khawm in an han beih chang pawhin hneh chuang hek lo ; Lal tam tak chu an tlawm ta zung zung mai a. Mizoram chu British hnuaiah a tluk phah ta a ni.

Bengkhuaia hi a vannei a, inbiakna a neih pui thei hlauh mai a. A khua pawh hal a ni lo a. Sailam bul vel khua erawh an hal nual thung.

Zoluti hian an lak let dawn hian a lo tlangnel tawh avang leh a latu tur te hi a hmelhriat an nih loh avangin a hlau a, an tihder nghe nghe a ni.

Bengkhuaia khua ber an hal loh avang hian Calcutta Larsap chu a lungawi lo hle nghe nghe a. Tin, Bengkhuaia hrem lova an hawsan mai pawh chu a thinrim nasa mai a. A sipai te chungah action a la lo chauh mai a. Mahse Bengkhuaia ten an duat dan leh an man tirh a a tawngkam te an han hrilh a, Zoluti dam taka a hmuh chuan a thinur pawh a dai ve leh ta a ni. Tlema tlem ah Bengkhuaia hrem turin an thawk nawn lo chauh chu a ni.

Zoluti an lak hnu hian Bengkhuaia chuan Sap hote remna a siampui thei chu ropui hi a han inti vet vet khawp a. “Van hnuai chinah Chuti’n Khati’n ka tih hi ‘Ni lovang’ lo ti thei awm tak ang maw” a ti leng leng mai a ni.

A khua pawh an pung nasa a. A kum leh ah chuan In sang khua an inchhal hial a. Chapchar Kut an han hmang ta a. Lal mual ah an han Chai tak tak mai a. Ani Bengkhuaia chuan a lo lem hnem deuh ni ngei tur a ni ; an han chai dup dup mai chu Lal mual chu a kur niin a hre ta tlat mai pek a !

“Mual a kur e, Mual a kur e, Sailam Mual a kur e,
A tliak tak ngial dawn, do rawh u”
a ti ta chul mai a. A upa te chu an tlan kual ruai mai a. La zar ban 2 chu an phawi a, tuihawk luankawr ah chuan an zu kham kawkalh ta ngawt a. A lungawi ve em em mai a ni.


Author: Maruata

- Mizo Archive

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post