REVD CHUAUṰHUAMA LEH MAFAA

                                            -  M. Lalmanzuala

Zirtawpni kalta khan U Denghnuna nen Mafaa te inah kan va lệng ve a, kan thiam ang anga Mafaa nu khawhar hnem dan kan va zawng ve a  ni.

Mafaa nen khan kan inkawmhnai lutuk lo va, ka hriat ve chinah chuan mi nelawm tak leh kawm nuam tak a ni. Amah rechiangtute hmuh dan aṭang hi chuan kan tunlai Mizoram khawvela ziaktu ngaihsan hlawh ber a niin ka hria.

 Pu R. Zuala thuziak a lakhawmna bu, ‘Khawithlar’ kha kan inhmelhriat ṭanna chu a ni a. Kha lehkhabu-a thu chuang, ‘Mizo Nunphung leh Zu’ kha ṭha ka ti a. Khatiang tluka kan pi leh puten zu an hman thiam dan sawifiah leh chuan ngaihna awm lo  niin ka hria a. Missionary hmasate leh Kristian hmasate ngaihdan leh zirtirna dik loh avanga heti taka zu kan buaipui tâk chhan leh kan buaipui zel dan pawh a sawifiah chiang hle a. Tun  hnu-a zu chungchang ka ziaka ka thulâkna ber a nizui ta a, Pu R. Zuala leh Mafaa chungah ka lawm em em a ni.

Heng a thuziak aṭangte hian Pu R. Zuala ngaihtuahna rilzia leh thuziak a thiamzia a lang a. Mizote hian a phû anga chawimawina kan pe lo ni-a ka hriatthu te pawh ka sawi ṭhin a. Mafaan hetiang mi a rawn pho chhuak hi a fakawm ka tih thu ka sawi bawk ṭhin a ni.

Tunhnaia Revd Chuauṭhuaman Mafaa chungchang thu a ziak an dawnsawn dan Mafaa nu ka zawh chu, nâ an tihzia thuin min chhâng a, chu chuan ngaihtuahna min neihzuitir ta a ni.

Mi tam ber ngaihdan chuan Pu Chuauva thuziak hi Mafaa tham lohna leh diriamna niin a lang a. Amah ngaisangtute leh amah Pu Chuauva ngei pawhina an insawi fiahna hi mi dangte hi chuan an pawm lo a ni. Hetiang thuziak hi mi pangngai tih atan pawha mawi lova ngaih a ni a, Pathian rawngbawl mite tih atan phei chuan a inhmeh lo zual a ni.

Pu Chuauva hi thluak ṭha leh mi thiamthei chungchuang a ni a. A thiamna te, a tawnhriat te leh a zirchhuahna hmunten an zir bawk avangin mi tam tak ngaihsan a hlawh a, an chungen a ni. Hetiang mite tan hian mahni pawh inngaihsana mi dangte hnuaien pawh thil awm thei tak a ni.

Lal Isua zirtirna aṭang khan chapo ṭhat lohzia leh inngaihtlawm a ṭulzia kan hria a. Ringtute bâkah Pathian rawngbawltute nunah chuan inngaihtlawmna chu a lang ngei tur tihna a  ni. Hemi kawngah hian Pu Chuauva hi kan duhkhawp lo tlâng deuh chu niin a lang.

Kan Pathian thu chuan, “I thinrimna chu nîin tlâkpui suh se” a ti a. Mi dang tu nen pawh innghirnghona nei ila, ni tlâk hmain kan inrem ngei tur tihna a ni.  Pu Chuauva hian Mafaa a hriatthiam lohna hi a lo pâi reng a, hun rei tak hnu-ah a rawn lanchhuahtir ta a ni a, chu chu Pathian thu nen a inmil lo va. Chu bâkah a thil pâi a rawn khawrh chhuah hun hi a fuh lo hlệ bawk a ni.

A thuziak hian nghawng duhawm lo tak pahnih a nei bawk a. Pakhatna chu, Mafaa chanchin ngaihsanawm tam tak sawi chhuah phahna a nih rualin a tlin loh vena te ṭul lo taka sawi chhuahna hun a rawn hawng a ni. Pahnihna chu mi tam takina  Pu Chuava nihna duhawm lo lam ni-a an hriat an ngawihpui mai ṭhin kha amah hian a rawn lanchhuahtir a, chu chu ama tan tak hian a ṭha lo a ni.

Hei hi ‘Chawngkhum dan tlâng  huat loh’ a tih chhan nena inkungkaih a nih thu lanchianna a ni. He ṭawngkam  hi kan thusawi dik tak a nihna ang ang leh a ruh lang râta sawia kan thusawiina min rawn vuaklệt leh theih tur vện nana indelhkilhna ni berin a lang a. Kan sawi tâk ang khian Pu Chuauva hian tun hma lama Mafaa nena thu inchuh an neihnaa mi ngaiha chak lo zâwk a nihna kha, Mafaa dam laia sawi chhuak leh si lova, chhânglệt tur a awm tawh loh hnu-a a rawn ti chhuak leh hian a sawi huna a sawi ngam loh sawi chhuahna remchangah a rawn hmang ni berin a lang a ni.

‘Chawngkhum dan tlâng huat loh’ tih ṭawngkam lo chhuah dan hi Lalzama Sailo leh Brig. Ngurliana Sailo lehkhabu, “Kan Ram”-ah hian chiang takin a lang a, a bu-a a awm ang angin ka han chhuah e:

LALHLEIA : Vanpuilala thih chuan a fapa Lalhleia hi a la têt em avangin a upate zinga mi, an bawi lalte ni bawk Chawngkhuma leh Khawthangvunga te hian khawtlang rorelna lam chu an kaihruai ber a ni. Chawngkhuma hi a fingin a fel a, a huaisen bawk a, Lalhleia puitlin hma zawnga lal aiawha roreltu ber a ni. Chawngkhuma finzia leh khawtlang a hmangaihzia kan hriat theih nan kawng khat chauh han sawi ila. Vawikhat chu lal ina zu chhim tura lo kal nu pakhat hi, upa zu rui, fiamthu duh deuh mai hian, “E! a mal a var mang e” tiin a pawnfen a lo hlîmsak a. Chu nu chu a thinur ta a, lal leh upa hnenah chuan a khing ta a. Chawngkhuma chuan, chutia upa zu rui, fiamthu thawh mai mai han chawitir chu țha a ti si lo va, ama țhian (Chawngkhuma țhianpa) pa hnenah chuan heti hian a hrilhru ta a. Nakinah kan nu hi zu chhimin a lo kal ve ngei ang a, a pawnfen lo hlimsak ve la, kan nu thinur chuan lal leh upa hnenah a sawi ve ngei ang a, chumi hun-ah chuan tuna mi nen hian kan la ngaihtuah rual dawn nia a ti a.

         Chawngkhuma nupui chu lal inah zu chhim tur chuan a lo kal ve ta ngei mai a. Mahse, mahni phawk vang maia țhiante nupui pawnfen han hlimsak kha a hreh hle a ni ang chu, a țhianpa Chawngkhuma thurawn rûk dan te kha a hre reng a ni ang, “Chawngkhum dan tlang huat loh” tiin a hlîmsak ta a ni.

         Chawngkhuma nupui thinur chuan thu buaiah a la ta ngei a, a hmasa nen khan an ngaihtuah rual ta a. “Upa zu rui fiamthu mai a ni e, inngaidam tlang ang u” an ti ta a ni. “Chawngkhum dan tlang huat loh” tih hian Mizoram a deng chhuak hle a ni.

A thuziak hi ama ngaihdan chuan eng pawh ni se, mi tam tak ngaihdanin Mafaa diriamna lam a kâwk a, Mafaa nu leh a chhungte thin a tinâ a ni. Hei vang hian Pu Chuauva hi Mafaa nu leh a chhungte hnena thupha châwi turin thurâwn ka pe a ni. Tlâwm a huna tlâwm ngam leh tlâwm dan thiam hi huaisenna a ni si a.