LALTHERI LEH CHALTHANGA

Laltheri hi Lahavunga Fanu ‘i ni a, an nuta upa berchu lalphunga a ni. A pain a thihsan chuan a nuta te chu an indang vek tawh a, tichuan an khua chu a nu nen chauh chuan an awp ta a. An khuaah chuan pathlawi pakhat chalthanga a awm a. Chalthanga chuan thian pakhat hla phuah thiam tak chawnthanga a nei a.Laltheri chuan Chalthanga chu a ngaizawng em em mai thin a, a feh tur te hi a ipte hruiah a kai tlai tlat a an din dun leh reng mai thin a. Mahse Chalthanga chuan lal nula an nih avangin a ngaizawng ve ngam ngai lo a, engtin mah a tih tum ngai lo, laltherin chuti taka a ngaihzawn em avang leh zak hlek lova a duh zia a lantir fo avang chuan nikhua a lo rei deuhah chuan chalthanga pawh chu a lo insum zo bik lova, a tawpah chuan an lo inngai ta a.

  Tichuan, nakin deuhah chuan an inngaih chu a lo tlangthanga ta a, chu chu Laltheri nuta te chuan an lo hriat chuan an haw ta em em mai a. An khua atang chuan chalthanga chu an hnawtchhuak ta a, a nupui leh a fate nen chuan an chhuahtir a. Hnawhchhuah mai pawh chu an duh tawk ta lo a, that an lo duh leh ta a. Chutichuan, mi an um zui tir a, An va umphak chuan an chelh ta a,”Kha, Chaltang i pem dawn ta si a, khawperah hian zu kan zuk rih ang che,” an ti a, an chelh ta a. An rilru leh an tum chu chalthanga chuan a hre deuh a thlaphang tak leh ngaih tha lo tak chung chuan khawperah chuan an lu ta a. Zu chu an han siam ta a, khawn turin an han buatsaih diam a, “Khai le, nang kal turah han khawn hmasa rawh khai” an ti a, an han khawntir ta a. A zu khawn lai chu lal chhiahhlawh, that tura an tirh, Pawi tlangval chuan a tukhumah tlum hmawkin hreipuiin a chek hlum ta a ni.

An sawi dan chuan hetia an umzui tir leh an thatna chhan chu chalthanga hian a kal chhuah dawn khan a lunglen tur leh a ngaih tur zia hla in a phuah a. “chang se lian hman hrualhrui an ban, Lamsai an vel a, tinkim ka dawn, chawngpui ngaih lai ka bang thiam lo ve,” a han ti ta a, chu chu Laltheri nutate khan an hriattin an thinur a zual ta a ni an ti.

An inngaih a lo puan hian chuan Laltheri chuan nau a lo pai tawh a, a tlangvalpa chalthaga an hnawhchhuah atang khan lung lengin awm gnaihna a hre tawh mang lo a, a za a za tan tawh a. Chei pawh a inchei tawh lo a, a sam te pawh a lo thlahhnuang tawh a, Laltheri hian a tirah chuan a tlangval pa an thah hi a lo hre lo va, mahse, rei lo te hnuah chuan chhiahhlawh nula pakhat chuan Lalthen hnenah chuan “Chalthanga chanchin i hre tawh em’” a ti a Laltheri chuan “Hre hleinem” a ti a. Chhiahhlawh nula chuan “Khawperah khuan an that a sin” ti ta mai a.

Chuveleh chuan Laltheri chuan a puan te a pelh a, kawr pawh ha lovin ruak ngat mai chuan khawlaiah chuan a tlan vel ta ruai mai a. Mite chuan chutia Laltheri a awm ta mai chu an hmuh chuan a a ta emaw an ti a, mak an ti em em mai a.  Chu thil rapthlak tak leh khawngaihthlak tak a hriat atang chuan chaw a ei thei ta hek lo va, puan lah a sin duh ta bawk hek lo va, ruak ngat mai chuan a khawsa ta a.

 A nu chuan ‘Chemte, i puan silh rawh khai, a mawi lo em mai” a han ti a, ani chuan  ”Ka nu, ka nemte puan ka chawi lo vang,  Ka di thangdanga zalna mah,  Chhimhlei tual daiah,”  a ti mai a, engmah tih zai a rel thei ta reng reng lo mai a ni. Tichuan khaw chhunga mihring zinga awm pawh chu nuam a ti ta lo va, a tlanbo ta daih mai a, mahse nithum lai hnuah chuan a riltam lutuk chu a chau ta a , chul thum thiam ramah a lo mu reng mai a. Khuaa mite khan a ngaihna an hre lo va, khaw tlangin an zawng ta chiam a, chutia thlam rama a awm chu an zuk hmu a, a lo chau tawh hle mai a, biak pawh a biak theih tawh meuh loh va a zawi reng mai a, tichuan artui te an pe a, an  paw haw ta a.

A tlangvalpa thianpa Darhmingtuala (Chhawnthanga an tih tak) inah chuan an paw lut ta a, tichuan zawi zawiin a lo harh chhuak leh ta a, mahse puan chu a la silh duh ta chuang lo va, ruak chuana la khawsa ta fo mai a ni.  A lungleng chuan engmah tih zai a rel tieh lo va, chaw pawh a ei duh lo va, zu ngawt mai hi chawah a ring ti a. Chalthanga ringawt hi a sawi a sawi mai thin a.

A thinte pawh a lo chhe ta zawk a, engmahin a tihlungawi theih hlek lo va, a kawmngaih theih bawk hek loh, ‘Chalthanga ringawt hian a rilru a tih-nawm theih a ni. Chhawnthanga pawh hna a thawh tir hlei thei lo va, nileng lengin a kiangah a awmtir a, miin a huat zawng an sawi palhte pawh ani chauh hian a tih-lungawi dan a thiam a ni.

 Chhawnthanga hian hla te a phuah sak a, hetiang hian a phuah sak a, —  “Kei ka zuapa lung a mawl e, dorala nei lo,  Chhaktiang ral hman tiandar ang chhai lovin ,  Ka lungdi aw chawnsai ang sat e,’ tiin  Tin, heti te hian a ti bawk a,—  “An hril Rih li kamah zuk ngir ila,  Thangdang rauthla’n ralan min au ve,”  te a ti a, tin, a tlangvalpa chu lo tho leh thei se a ti khawp a, heti hian a ti bawk a  “Chalthang tho la, hmarah lenbuang a par va tlan u,  Chhim thli lengin a rawn chhem e, a tang vawr siauvin.  Tap tap tang e, Saikhaw nihliap, Ruallung zo daiah, ’  Tin — ‘Hmaran lenbuang va tinrengin a par a tlan  Chalthang rauthla’n run in hlam sawm a vel ngam lo ve,  A hraite chawi awih lai nuam ve maw,’’  a ti a. Hetih hian chuan a naupai chu a lo hring tawh a, mipa tak a ni a.

 Chalthanga khan hmu se a tih thu leh a thlarau pawh chuan kan in chu a rawn tlawh ngam tawh awm si lo va, a tihna a ni. A fa chu a han en hian a khawngaih em em mai a, a lung tichhe zualtu chu a lo ni a, a tahpui a tahpui mai thin a, –  “A ngur hraichawi tinkim in dawn lo ve,  Chhuahtlang mawia Thangdang thlunglu,  Hawihten in ban e,’’  ti tein a tap a tap thin a ni.

A fa a neih chinah hian chuar hna te pawh a thawk duh ta a, puante a sinin kawrte pawh a lo ha duh ta a. Nakicah chuan thing phur turin a va chhuak a tlangvalpa lu an tarna Sasaw thingah chuan Thereng hi a lo hram vang vang mai a, a kal lai chu a ding chawt a, a lungleng chu a tap leh ta a,  ‘Suanglung hmingthang thing Sasua leltepan,  Chhunrawl lovin Thangdang rauthla,  Daiten a awi e a ti a, a tap haawng leh ta ngawt mai a.  Tin, Chalthanga kha a nutapa Lalphunga te thua thah kha a ni a.

Tichuan Lalphunga pawh chu rei dam lovin a thi ve ta thuai a. A thih dawn chuan Lalphunga chuan Laltheri chu a chah a, an farnu neih chhun a nih avangin a ngai deuh a ni awm a, “Laitheri kha lo zin teh se, ka thi dawn e, a ti a laltheri chuan ‘Enga mahni makpa te that nge a ni teh reng thian pawh a thiang reng lo vang, kal pawh ka kal hek lo vang” a ti a.

Chu thu chu an va hrilh leh a, chu mi a lo hriat chuan Lalphunga chuan thil tisual tih a inhria a, a inchhir em em mai a, mahse engmah a tih theih tawh si loh va, a chhungteho chu thuro a chhiah ta hial a, ‘Kha thilah khan thil dik lo tak kan lo ti ta a ni a, ka thi dawn ta a ni, tun hnu zawng kan faten emaw, kan farnuten emaw tlangval ngaiin lo sual mah se khatiang kha chuan rawn ti ngai suh ang che u,’ a ti a, a thi ta a ni an ti. Chuta chin chu Sailo lalte pawhin chu ti em em a tih chu an sim deuh ni awma sawi a ni. 

Tin, Laltheri hian a fapa chu lian thuai thuai se a ti em em mai a, chu chu a pa thattute chunga phuba la atan a duh vang a ni an ti a. A lo len deuhva khawlai leng thei a nih tan vel laite chuan Laltheri chuan, ‘ Taite, lo kal teh, i pa thattute lu i zo Ve dawn tawh em” a ti a, maite hi a chawitir a chawitir thin an ti. A pa thattu tak kha Chhiahhlawh tlangval Pawi a ni a, chuvangin, an khuaa Pawi-ho chu Laltheri fa a lo len tak tak hmain an khua ata chu an pem zo ta vek a ni an ti.

(A tawp ta)

by Dahrawka, P.s.