HIDDEN GEMS OF MIZORAM - MAWMRANG TLANG - 3

(Mawmrang tlang chheh vel)


BUANKAWN: Hmun zawl thing lian tak takin a hual vel alo awm a, helai hmun hi Buankawn an ti a. He Buankawn hi kan nu leh pa, pi leh pute hunlaia damlo emaw mitthi ruang emaw khua leh khuain an in hlanna hmun a ni. Buan kawn an tihna chhan chu damlo emaw mitthi emaw an khaw thenawmin an zawn chu helai hmun aṭang hian lo chhawk tumin an lo nghak a, an nin tlawmngaih chhuahin an khaw thleng raka zawn an tum bawk a. An mi zawn an han in chuh tak tak dawn chuan hmun rem laiah hlang chu an dah a, khua leh khua te chu an in buan ta ṭhin a, chak zawk lam awm awma an hriat hunah Valupa ten duh tawk tawh turin an ti a, an tawp ve mai ṭhin a ni. Helai hmun vei lam/ khaw thlang lam hi Siakzapaua puk panna a ni a.

SIAKZAPAUA PUK: 
Kum 2018 Nov. ni 16 khan Pawlrang YMA in Siakzapaua puk hi an hmuchhuak thar leh a. He mi ṭuma kalte hi 2018 kuma YMA hruaitu pali an ni a, chungte chu Pu R. Laltlanmawia President, Pu H. Laldingngheta Vice President, Pu Samuel Lalhmuakliana Secretary, leh Pu Rosangkima Asst. Secretary- te an ni a, an ni hian puk luh chhuah nan leh a kawng zawn nan hian zan 3 riakin hun an hmang a, tuna an kawng zawn hi ring zelin kan kal a, an zawn hunlaia an riahna an laih zawlah te pawh kan kal a ni. 

Siakzapaua puk hmuh chuah a, luh tum hi Adventure club anlo awm nual tawh a. Kum 2003 khan Chhinga veng YAC ten hmuh chhuah tumin an bei a, kar khat an cham hnuah ruahpui leh thli karah hrui hmangin an ui thla a. He mi ṭum hian Pawlrang YMA hruaitu zing a mi Pu Ruata leh VC lam atangin Pu Sena 2003 VC Secretary te an tel a ni.


HUN HMAN REI DAN: 
Mawmrang tlang sanglai kan chhuah chiah khan dar 11:50 vel a ni a, Siakzapaua puk kham ko, kan innghahna hi  dar 12:50  velah kan thlenga. Tlang sanglai aṭanga Puk ko thlen nan hian darkar 1 vel kan hmang a. Thla la pah kan ni bawk a, kan kal rei phah deuh ngei ang.  Puk luh thlakna hi hmun khatah chiah a awm a, hruizen a uai thlak tawp dawn chuan hrui a ngaih sei dawn bakah a hnim em avangin anlo luh thlak ṭhinna zawh thlak a ni.

Puk lut turin kan team Leader Tv. Rka leh Tv.Patea an kal hmasa a, a hnu hretah Tv. Vena leh Nl. Mawii-ten an zui ve nghal a.  Min hruaitupa Pawlrang YMA hruaitu Pu Sanga a kal hmasa a, keini Tv. Hmuna nen kan zui a, kham hmun thum aṭhena hmun hnih vel chhukin puk tak erawh kan thleng ve ta lo a ni. Kan hmanraw ken ten min daih loh avangin kan lut kim thei ta lo a. Puk hi chawhnu dar 1:30 –ah kan innghahna aṭanga chhuk ṭanin tlai dar 3:50 ah kan thleng chho leh a. Puk luh leh chhuah nan hian Darkar 2:20 mins hun kan hmang a ni. Puk hi hmaraw tello pawhin a luh theih tho na a, fimkhur in zirtir leh hmanraw hman dan in zirtir hi kan tum pakhat a nih avangin  kan hmang hram hram a ni.


VANAPA HOTEN SIAKZAPAUVA HOTE AN LUH CHILH:
Hmanlai chuan Mawmrang kham karah hian Thado pasaltha Siakzapauva leh a hote an in kulh a. An tawmna hi ṭha tawk leh him tawk an ti nge ni “Vana arsi khi tuin nge hawlh thla thei ang” tiin a ṭawng uang ṭhin a. Siakzapauva hi pasalṭha mi 40 vel nen Thado lal ten Sailo lal ho ep turin an ti a, fai hawtin an chawm a. Rawlralin Sailo khua an bei ṭhin a, Lalsavunga chuan chhak nawrna dalin a hria a, hnawk a tiin a ngaimawh hle a “ka mit note hawlh ang a ni" a ti a. A Pasalṭhate  Vanapa (Thangzachhinga) hovin Siakzapauva chu bei turin a tir chhuak ta a.
Siakzapauva te tawmna puk hi Arlei dawh lo chuan a luh theih loh a, Vawi tam tak an enthla a, zankhat  chu an arlei dawh chu an pheh theihnghilh a, chu mi zan chuan lut theiin, an zan mut laiin an luh chilh a, an in bei ta vak mai a. Siakzapauva ṭhuihhruaite hi an that deuh vek a. Thado ho chuan, hmelma-in an luh khung thut pawha relh chhuahna tur kawng ruk anlo siam a, Siakzapauva leh mi tlemte an tlan chhuak hman a. He mi hnu hi chuan Thado ho hian Sailo lalte chu an tibuai zui talo a ni. Lalsavunga hian Darlawng tlang thlengin a nawr a, a thi ta a. Kum 1840 bawr vel khan aiah a fapa Vanhnuailian’an lalna a chhawm zuita a ni. Tun thlengin Siakzapauva leh a hote sulhnu hmuh tur la awm chu he puk hi a ni. Siakzapaua Puk kawngah hian puk lian lutuklo a awm nual bawk a, a ṭhente chu an  hmuhnawm hle mai.


CHALTHANGA PUK:
Mawmrang tlang hi kan hmuh ang hian ngaw pharh duai mai a ni a. A chhuah lam bulṭhutah Tuivai lui a luang a, hmar lam tlangdung hmun rem laiah Luangpawn khua a awm a, chhim chhak lam tlang bulṭhutah Pawlrang khua a awm a, tlak lam hla vak lovah Phullen khua a awm bawk. Kham chheng chhe tak tak leh ramngaw chhah pui puiin a hual vel a. Lal fanu Laltheri nen an inngaihzawn avanga lal hlauva tlanchhia hnamchawm tlangval Chalthanga pawh he laiah hian a biru a, mahse Lal mi leh sa te kut tuarin a thi ta tho a, a ruang an zalhna “Chalthanga Puk” pawh Mawmrang kham kalzelah Luangpawn khaw ramah awmin tun thlengin hmuh tur a la awm a ni.


CHHINCHHIAHNA TAR:
Mawmrang tlang mawi zia leh Mizoram tana a hlutna-te tarlanna leh kan tlawh hun hriatrengna tur signboard kan ken kan tar bawk.


SIPAI MUAL:
Mawmrang tlang kan riahna thlen hma tlang zawl rai nuam deuhah kum 1940 aṭanga kum 1945 Khawvel indopui 2na lai khan Britist ho khan camp an lo nei tawh a. An sialai kah zirna -chan kahna hmun leh an target thing piangsual-te, an trentch khur laih te, an picnic-na hmun zawl te hmuh tur ala awm a. Kum 5 zet lo awm ta chu a khaw mite nen pawh an in pawh viauin an sawi a. Sipai pakhat poem ziah The Gold Necklace / Rangkachak ṭhi, tih chu kum 2011 pawl 10 zirlaiah a awm a, chutah chuan Pawlrang khaw chanchin-te, Bak puk chanchin-te leh a ṭhi pek chanchin-te a in ziak a ni.


BAK PUK:
Helai Bak Puk hi kaw li a awm a, Bak puk-te hi lui in a luan pawh vek a, Mawmrang tlang ngaw hnuai a lui rawn luang zel kha a nih avangin, a tui a thianghlima, a vawt raih mai a ni. kan luhna puk hmasa ber hi tui rawn luan luhna lam ah thui vaklo chu a kal theih a, chutah let lehin puk lehlama tui a luan luhna pawh a hmuh tlang theih a, kurung awmin a chepin tui a thuk deuh avangin tui a liluh loh chuan kaltlang a rem lo a ni.

Puk aṭangin kan luhlohna kaw dangah kan chhuak leh a. Puk dawt lehah kan lut a, kan luhna hmasa aṭanga tui rawn luang chhuakin puk chhung zawngah a luang tlang a, helai puk a tui luang hi kawngpui chhakah a luang chhuak a ni. Puk chhung hi a fai em em mai a, Bak ek te hi tui hian a len fai zel ni tur a ni.

Tunhma rambuai lai chuan kan Mizo sipai ten tawm nan anlo hmang ṭhin a. Bak lui tui hmang hian tunhma chuan Tui Buhdeng siamin a kawr thla hian tui tha chakna hmangin buh an deng suau suau mai a, tui chenna tur li kurung awmin naupangin tui thiam nan an hmang  ṭangkai hle a, Pawlrang naupang chu tuiah an tla ve theilo anti hian a ni.


KHAW HMUN HLUI:
Kan sawi tawh angin Pawlrang khua hi khaw upa tawh tak niin kum 1902 khan din a ni a. Helai hmun aṭang hian Mizoram buai avangin 1968 ah sawikhawm anni a, chumi hunlai, rambuai avanga chhungkaw inṭhen-te chhungkaw hotu ber hming ziahna lung lian tak mai an phun a. A thlang chiahah a hunlaia lalin awmna zawlah lal lung an phun bawk a. He lal lung hi an phun uluk a, a mawiin a ropui hle a, hmai li neiin lal chanchin an ziak a ni. Khaw hmun hlui a an awmlai hian in 97 an awm tawh a ni. 


Lal thlan leh khaw hmun hlui hi YMA ten samin an lo hnatlang a. Vawiin hi June 14. 2025 Inrinni a ni a, naktuk Pathianni khi YMA day a nih avangin vawiinah YMA day lawmna anlo nei a ni. Hnatlang thawk chhuak pawh an ṭhahnem hle a. An hnatlan zawh hian YMA day lawmna ruai kan kilho nghal a ni.

Pawlrang YMA hi kum 1972 khan din a ni a. Mawmrang tlang venhimna kawngah an entawn tlak hle mai. YMA day leh an hman remchan hunah Mawmrang tlang ngaw hi tifaiin an ṭhawlh  ṭhin a. Mawmrang tlanga thing-te hi ṭum 3 ngawt khaw mite hriat lohin zai a, lak tum anlo awm tawh a. Ṭum khat phei chu thingzaitur leh a thiartu tur mihring 30 vellai riak lutin anlo zai ṭeuh hman a, khawtlangin an hriat hnu chuan lak an phal ta lova, hun engemaw chen an buai nghe nghe a ni awm e. Tunah chuan khang boruakte avang leh khawtlang an ṭanrual em avangin khawih ngam an awm ta lo a, ngaw chhung a thlai ei theih lam chi te erawh chu hralh sum nilo, mahni ei khawp lak erawh chu an phal a ni. 

Khawtlang leh YMA in Mawmrang tlang an enkawlna chungchang ah chawimawina citation DDK in a siam hlanna leh Hnatlang kal ṭha section tana lawmman a buatsaih hlan an ni a. YMA Day ruai kan ṭheh zui nghal a, kan puarin kan tlai hle mai.


ZIAKNA PUK:
YMA te nen hun kan hman zawh hian Ziakna puk lam kan pan leh a, Ziakna puk hi kawng aṭangin ke a kal ngai a ni a, ava hla ve deuh hlek a. Tlai deuh tawh mahse, Pawlrang khua in tunhma a lehkha zirna atan an lo hman ṭangkai ṭhin em avangin kan ngaipawimawh a, kan kal hram a. Ziakna puk hi Mawmrang tlang aṭanga luang thla, Bak lui a awm a ni a, lengkir sang lutuk lo, a laiah tui khawhthla a awm a, chumi leh lam leh lamah chuan puk lian lutuk lo a awm a, chumi puk a lung no chu lunglehkha a ziah nana hman theihin an suih mum a, an hmang nasa hle a ni.


LUNG BANGLA LEH FANG FAR PUK:
Khua te alo tlai deuh tawh a, Pawlrang khaw hnuaia mi, tlawh kan chak em em Lung Bangla leh Fangfar puk kan tlawh hman ta lo a, kan ui hle a ni. Lung Bangla hi lung in chher chhuan a laia kaw tlang a ni a, a hmuhnawm ve hle a ni. Hei hi engtik hun a mi nge tih hriat a ni lova, mihring siam chawp nge, a mah a lo awm tih pawh a khaw mite pawn an hre lo a ni. Fangfar puk a awm bawk a, puk kotlang velah tui rawn far thla hi a khang ṭhin a, tun hma chuan damdawi atan te an hmang ṭhin a ni.


INTHLAHNA:
Kan haw hmain Pawlrang YMA Runah kan chawl leh a, kan hun hman zawng zawng chhunga Pathian min hruainaah lawmthu te sawiin kan ṭawngṭai a. Pawlrang YMA hruaitu ten a tawp thlenga min ṭawiawmin min thlah a, an chungah kan lawm takzet a ni. 

“Hidden Gems of Mizoram” Mizoram Rohlu thuhruk  zing a mi ‘Mawmrang tlang thuruk’ fan chu kan zo ta der a, a khamawmloh hle mai. 

Pathian thil siam mawi tak tak Mizoram chhung a mi ngei fang turin ruahmanna thar nen kan thawk chhuak leh dawn a, min lo ngaichang leh ṭheuh turin kan ngen che u a, tlawh chak leh hmuh chak deuh nei kan awm a nih chuan, a hmun hming leh awmna te sawiin, Mizo-te tana a pawimawhna-te  sawi bawk nise, kan lo ngaichang reng dawn a ni.

Hun remchanga in hmu leh turin Pawlrang YMA te nen June ni 14. 2025 tlai dar 4 leh min 20 velah kan inthlah ta a ni.


Thulakna leh min puitute:
Pawlrang YMA document, Mizo thawnthu inhlanchhawn. Pu Rosangkima YMA Secretary, Pu H.Lalrinmawia Ex. VCP, Ex. YMA OB & YMA Adviser, Pi Ngurṭhuampuii Sailo- MHIP Block A. S & Br. Treasurer, Tv. Lalhmunsanga- YMA Vice President.
























































Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post