KAN THINGLIAN KHUA - IV

 
(xi) Rev. Vanlalzuata
Thangzuala pawhin a fapa Vanlalzuata (Zuata) chu B.Th. a pass thlengin a buaipui bawk. Zuata chanchinah hian mi dangte tana zir tlâk a awm avangin han sawi zau deuh ila. Thangzuala te nupa hian a zâwna fanu paruk neia fapa nei thei dawn lo tura an inngaih hnuah kum 1954 khan Zuata hi a lo piang a. A nu, Nuchhungi chu a lâwm êm êm a. “Van Lal chuan min lo zuat a nih hi,” tiin a hmingah Vanlalzuata a sa ta a ni.







An chhungkaw khawsak harsat avangin Zuata hian dan pangngai angin sikul a kal ve thei lo a. A ûte leh chhungkhat laina hnai dang bêlin Thêntlângah te, Chhiahtlângah te leh Lungphoah te a remchân ang angin a kal kual a. A châng chuan private–in a exam ṭhin. Matric pawh kum 1977 khan private–in a pass a ni. Têt tê aṭ anga nungchang ṭha, nu leh pa thu awih leh Pathian ṭih mi a ni a. Tlangvâl kum 24 mi a niha Kohhran Upaa thlan tlin a ni. Tlangvâl dang angin nulât tlangval nun pawh a nei ve ngai lo. Biak ina thu a sawi laia nula pakhat lo lût a hmuh chu Pathianin a nupui atana a ruat nia hriatna a nei a. Chu nula chu Thanzâmi (Zâmi), Khawbêl khuaa mi a ni a. Rei lo tê-ah an innei ta nghe nghe a ni. 
Pathian rawngbawl hna thawh chu a châk ber a nih avangin Aizawl Theological College-a B.Th. zir a tum a. An chhungkaw harsatna chu a hre reng a. Amaherawhchu a nu leh pate leh a nupui leh a unaute pawhin a thiltum chu Pathian kohna ngei nia ngaiin harsatna awm apiang chu paltlang thei tura an huam thu an sawi a. Khawsak harsat pangngai bâkah B.Th. a zir tum kum chu Ṭhingtâm lai a ni a. Chuti chung chuan a nupui Zâmi chuan a hrisel lo viau chungin B.Th. a zir theihna tur a nih phawt chuan bahra laih pawh a huam thu a sawi a ni. Kum 1978 khan Aizawl Theological College chu a zawm ta a. Zâmi pawh chuan bahra chu a laih phah ta tak tak a. Ama sawi dan takah bahra laih kha a châk vak lo nâin hrehawm a ti ngai lo a, mi tam takin bahra laih tur hmu lo-a hlawhchham châng an neih fo ṭhin laiin, vawi khat mah a hlawhchham ve lo a ni.
Zuata Theological College-a a awm tâkah chuan an chhungkaw khawsak harsatna chu tlâng hriat a ni a. Bialtu Pastor Rev. Lalvena, Lungphoa awm chuan Pu Thangzuala te chhungkaw khawsak kalphung en turin pa pakhat a tîr a. Ani chuan Thinglian khuaa kala Pu Thangzuala te chhung khawsak harsatzia chu mit ngeia a hmuh hnuah Aizawlah kal nghalin Theological School-ah Zuata chu a va tlawh a. An chhungkaw harsatna hriaa B.Th. zir aia, ina hawa a nu leh pate a ṭawiâwm chu thil pawimawh zâwk ni-a a ngaih thu a va hrilh a. Zuata chuan tih ngaihna dang vak awm lo nia ngaiin kan khaw lama haw zai a rel nghal ta a.
Hâwnna tur motor zawnga a chhuahna lamah kan nau J. Saplalmawia nen an inhmu a. A hma ni chiah chuan kan û J. Romandinga chu nupui fanau enkawl ngai te kalsanin, “Thih chilh ngamin Catechist hna ka zu zir dawn a ni,” ti-a Imphal pana a kal thu Mawia chuan Zuata chu a hrilh a. Chu thu chuan Zuata thin a dêng nghal zar mai a. Pathian thu chu thih chilh ngama zir tur ni ngeia ngaiin rilru nghet tak puin Theological College chu a pan leh ta a. Chumi ni aṭang chuan a rilru chhungah Pathianin hna a thawk ngei a ni tih loh rual lohin zirtirtute thusawi apiang chu a hriatsa vek tawh ang maiin a rilru-ah a châm nghal ta hmiah hmiah mai a. Exam-na apianga a ti ṭha bera ṭangin kum 1983 khan B.Th. chu a pass ta a ni.
Zuata hi Mizoram pum hriat tham khawpa Pathian rawngbawltu ṭha leh fel a ni zui ta a. Pastor zînga Pathian thu hria leh sawi thiam ber pâwla ngaih a ni. Kum sawm hnih chuang zet chu a awmna hmuna Pathianni hmang hman mang lo khawpin Kohhran hrang hrangin rawngbâwl tura an sâwmna chhângin Inrinni leh Pathianni a hmang ṭhin. Khati taka Kohhran mite ngaihsn a hlawhna lamah khan a thawhpui ṭhenkhatte elrel a hlawh phah châng a awm bawk ṭhin. A lehkhabu ziak, I Inah Hawng Rawh tih chuan tun thlengin chhiar a la hlawh zel a, a hlaphuah pakhat, Emau Dai Reh pawhin sak a la hlawh hle zel a ni.
Pastor senior pâwl a lo nihin Senior Executive Secretary-a thlan a ni a. Hemi thu a lo hriata Rev. Thansiama’n, “Zuata chu office-ah an ṭhuttîr ve ta mai mai dawn maw?” a tih awmzia chu ka hre mai lo a. “Pastor chu berampu a ni a. Berampu chu beram enkawltu a ni a. ‘Berampu ṭha chuan a beramte a hria, a beramte pawhin a âw an hria’ tih a ni a. Beram enkawl lo-a, beramte pawhin a aw an hriat phâk loha office-a ṭhu mai mai atan chuan Zuata kher chu ka’n ui deuh maw le!” a’n tih chuan a thusawi awmzia chu fiah takin ka hrethiam ta thung a ni.
A ni taka kan Kohhran hruaitute hian sâwma pakhat pêk an sawi mawi thiama “hmangaihna” ai pawha ngaih pawimawh taka an neih hnu hi chuan an lo hausain an khawsak te hi a sâng ta êm a. Zavai deuhthawa Kohhran member nihna khawtlangah ngaihsan an hlawh êm êm a. Anmahni pawh an inngaisângin hetiang nihnate hi hnar phal mai chi a ni lo hle a ni ang, Moderator pakhat phei chuan Moderator chu Chief Minister ai pawha ropui zawka a ngaih thu pulpit aṭang meuhin a au chhuahpui a ni. Hetiang khawvel thila ropuina leh chapona lipuia zuang lût ve atan chuan Rev. Thansiama hian Rev. Vanlalzuata, a taka Pathian rawngbawl tlâk ni-a a ngaih chu a uiin pawi a ti tak zet tihna a lo ni.
Berampu ṭha chuan a beramte a enkawl mai bâkah bo an awm pawhin a zawng ṭhin. Tunlai kan berampute hi chu mipuite chhiahhlawh Minister-te lal awma an awm ta daih ang deuh hian lal awmin an awm a. Beram bote zâwkin an zawn châng a awm ta fo a nih hi. 
 Zuata hian ama sawi danin thih theihna turah Pathianin vawi thum a humhim tawha, chungte chu – 
1) Pathian thu a zir zawh hnuin Theological College-ah a thiante tlawh turin zanah a leng a. Electric current a awm loh avangin College chu a lo thim khup mai a. Varandaa a phei zel chu corridor emaw tii vei lam hawia a ke a han pen chu choka chhukna step a lo ni si a.Khawimu hem thlak ang hian a tla thla ta a, amah chuan,"Ka thlawk thla ni berin ka hria" tiin a sawi. A tawpah choka bang chu a zu deng thum ta dup mai a.A ri chu hriain zirlaite chu an lo tlan khawm a, a thih loh reng an ring lo. A tirah chuan a biak theih loh va, a lo harh hnu chuan room-ah an zawm lut a.A thenin tui an lum a, a thenin artui half boil an buatsaih a."I eng lai nge na ber?" tiin an zawt sek a.Ani chuan a han indap vela a na lai reng reng a hre si lo.A thiante chuan, "Zep suh, damdawi inah kan hruai dawn che," tiin zawm chhuah an tum a.Ani chu a tho va, dam pangngai ang chiahin a awm a,chu mi zan la la chuan a hawsan ta a ni.
2) Bunglawn Biala ka awm laiin 2008 kum khan Kohhran kan hntlang a. Biak In chunga tuizem (sintex) chu hruizenin an rawn thlak thla a, "Lo dawng rawh u," tiin an rawn au lauh lauh a.
Kei chu a dawng hmasa berah ka va tang a.Ka dawn veleh tuizem khaina hrui chu a chat a, tui a la tling bawk si a, kal chhipchhuan zo lo chu cement kotlangah ka tukkhum tauhin ka tlu ta a. Ka ral riai riai hian ka hria a."Hei hi a ni maw thihna an tih chu" tiin ka ngaihtuah a, engmah hre lovin ka awm zui ta a. Ka han harh chuan Civil Hospital ICU chhungah ka lo awm reng mai a, a ngaihna ka hre lo tak zet a ni. Nurse Pakhat a lo kal a, ka lo bia a, ani chuan, "Pu Zuat tawng suh, doctorin an phal lo" min ti a, men pawh a phal lo va. Min lo thlung tuk mai a, ka lung phut zawnga ri turin computer an dah a, thlaa Armstronga te lawn tur ang mai khan ka hnawk rup mai a. Room pawn lamah ka nupui fanauten min vil a, damdawi in kawtah Mission veng thalai leh Bunglawn thalai an lo pung khawm a lo ni a. 
A tuk Sunday chuan tlemin ka lo harh deuh va, ka rilru chuan thih hnu piah lam ka suangtuah ta a. ICU atangin ka kal ta a nih pawhin Pathian khawngaihna chauh avangin vanram chu ka thleng ve ngei dawn a. Ka suangtuahna chuan van kawtthler ka fang a.Hetianga hmun ropui chang tur chuan ka phu ve ngang lova ka inhriat avangin Pathian hnenah chuan, "Lalpa, he hmun ropui hi kei chuan ka phu ve rih lo.Min tidam leh la, I rawng hi lak lawh nei hauh lova bawl zui ka duh e," tiin ka tawngtai a. Mak takin ka han Amen chuan kei leh Kohhran hrang hrangte min tawngtaisakna chu Pathianin a chhang tih ka hre thei ta tlat mai. Doctor hnenah chhuah ka dil ta a, a tir chuan ka tawngvai emaw a ti niin ka hria, min ngaithla vak lo. Ka dil nawn leh a, mak a ti hle. A tawi zawngin sawi ila. An remti vak lo chunga ka chhuak tur chu min ngaihtuah hle a, thla khat chhing vel chu khuma mu turin min chah a.Ka chhuak ta chu kar khat hnuah chuan pangngai takin bial ka fang leh thei ta a ni. Ka damna chu Pathian hnathawh a ni tih hi hai rual a ni lo.
3). Kum 2023 kum tawp ni khan kan kawt zawngtah kung atangin ka tla a. Hei hi chu thihna khawp ni lo deuh mah sela kohhranho min tawngtaisakna avanga Pathian thil mak tih hi sawi hmaih chi niin ka hre lo.Ka nak ruh pathum a tliak a, ka awm ruh a tliak bawk a, ka hnungzang ruh a khi an ti bawk a. Durtlang damdawi in kan panna kawngah ka thaw hlei thei lo va, ka khua a sik zui bawk a.Ka rilru chuan ka kal a hun ve tawh dawn a nih hi, ka ti a, mahse thlaphanga lan ka tum lo. Damdawi inah kumthar kan hmang a, "Kan kohhranin I tan kan tawngtai a nia," tih hi message ka dawng reng a.Chu chu dam chak phah nan ka hmang leh ta a ni. Ni tin hma ka sawn a, doctor leh nurse ho hnenah pawh ka dam chak thu ka hrilh a, mak an ti ve khawp mai a, zep ṭhen neiah min ngai hial a ni. Ni sawm chauh damdawi inah ka awm a, ina kan hawnin Pu C.Malsawma (Er) Manipur atanga lo haw chuan min rawn kan a, ka ruh tliakte chu a rawn hmet rem a, indim zui chu ngai mahse nunphung pangngaiin ka awm zui nghal ta a ni. 
Rawngbawlin Mizoram Kohhran hi zasarih zet a tlawh tawh a, kal nawnna a nei tam viau bawk. Mizoram pawn lamah Kolkota, Delhi, Malaysia, Singapore, Yangon, Tahan-ah te pawh rawngbawlin a feh chhuak a. Ama insawi dan erawh chuan, “Keini ang thingtlanga sei lian, thiamna bîk nei si lo chung pawha Pathian a rawngbawla min ko ve hi, Pathian khawngaihna liau liau a ni,” a ti a ni. A rawngbawl ṭan tirh aṭanga nghet taka a vawn pawh eng dang ni lovin Pathian khawngaihna a ni.
(xiv) A. Denghmingthanga
A. Denghmingthanga hi, ni 6,November 1944 khan Pu Benedict Thankhuma leh Hannah Râlbûki te fa sawm zinga a pali-na ni turin Thinglian khuaah a lo piang a. 
Primary school chu Thinglianah lut tanin, pawl li leh pawl nga  chu Lungtan khuaah a zo a. Pawl ruk chu Lungpho ah zirin Pawl sarih hi St, Peter's school, Chhingchhipa a zir laiin ram buaiin a nang chho a.Sikul kal zawm thei loin a chawl ta rih a ni. 
Kum 1968-ah Pu Chuauhnuna  chuan  St, Thomas school, Chawngtlaia zirtirtu hna thawk turin a sawm a. Thahnemngaitaka thawkin school pawhin hma a sawn hle. Tichuan,kum 1970 , November thlaah Chawngtlai nula, Mary Tuahkungi nen Catholic kohhran danin an innei a. Kum li an inneih hnuah Pu A. Denga chu Fr. Mathew Thirumala chuan Catechist training tura tirin Pastoral Training Centre, Imphal Manipur-ah kum 1974 chuan training chu a tan ta a ni. A ni, Catechist a training dawn tak avangin Father chuan Pu A. Denga nupui Pi Kungi chu, sikul lo enkawl tur hian a ruat ta nghal a, a ni lah chu zirtirnaah a lo tui êm êm a. Amah chauhin 'A Pawl thiam lo' pawl atanga Pawl thum thleng enkawlin, an school bul maia Government primary school , zirtirtu pangain an enkawl aiin  pawlthum board exam-ah St, Thomas sikul chu result tha zawk a neih pui thei tlat mai nia! 
Pu A. Denga chuan Catechist training pawh theihtawp chhuaha bei a ni bawk a, Additional subject-ah Medical Science thlangin a tui chilh hle bawk a. Mit êk thi thawt thawt khawpa zir a ni bawk a, an training kuma a thiam lo pawl ni si kha an training zawh kumah chuan  thiam ber nihna a hauh  thung ta a ni. 
Kum 1976-ah a training rawn zoin, June 9, kum 1977-ah Catechist hna thawk turin Chhingchhipah dah a ni a. Bishop Denzil D'Souza, Silchar chuan , Vankeukawnah In lei sakin an chhungkuain an cheng ta a ni. Kum 1980-ah In chu sa tha-in, Catechist a training laia a chunga hotute an lawm êm vangin Bishop chuan Pu Denga kokhrana zau zawk leh theihtawpa a thawh theih nan tiin a nupui, Pi Kungi eizawnna  atan eichawp dawr siamna tur bul a tan sak leh a. A kum leh, kum 1981 chuan an dawr chu damdawi dawrin an thlak thung a ni. 
Pu Denga hian zirna a ngaipawimawh hle a, Dâka a chanchinbu lak atanga advertisement a hmuh atangin Pawl sawm chu  correspondence-a zir turin admission a la a. Exam turin Gauhati-ah a chhuk thla a. A tui chho tawlh tawlh a, BA pawh Madurai Kamraj University-ah a in- admit leh a, ral chhân mah nise, theihtawp chhuahin a zir a, exam hnaih tawh takah an zirna University chu dân phalna hnuaia din a nih loh avangin an khâr tih thuthang chu chanchinbu atangin a lo hria a, BA chu exam ngam lo in a hlen chhuak thei ta lo a ni. Amaherawhchu, nasa taka zira inchhiar zau na na na chu thiamna a lo chhêkkhawl nasa hman hle tih a sawi thin a, a thiamna lai tak kha a ngai hlu êm êmin inrintawkna leh huaisenna a pe nasa hle a ni. 
Hetiang taka zirna ngaipawimawh mi a nih avangin an fa pakua te pawh harsa tak chungin a theihpatawpin zirna tha an neih theih nan a nupui nen an thawkrim hle thin a. An fate pawh an hlawhtling thawkhat viau a ni. 
Sawi tak ang khan catechist a training laia Medical Science zir sil a ni bawk a, a tuichilhin damdawi dawr a lo nei bawk nen, mi tam tak rin a kai a. Damlo a enkawl nasa hle thin a, thingtlang kilkhawr, doctor thlen phak lohna hmun thlengin dam lote tlawh kualin theihtawpin tihdam hna a thawk thin a ni. 
Pu Andrew Denghmingthanga hi lemchan thawhthu ziah te, hla phuah te, sap hla lehlin leh article ziahte a tui êm êm a, Catholic kohhran hla bu-ah pawh sap hla a lehlin pakhat chu dah a ni a. Tin, Pathian thu hrilhfiahna lam hawi lehkhabu pawh a ziak nghe nghe a ni. Music, lâm leh drama-ah te thalaite a kaihruai nasa hle thin bawk. Thu sawi thiam tak niin, program hrang hranga thusawi tura sawm a hlawh hle thin a. Pathian thu a ngaih ven hle a, Catechist hna a chawlh san hnuah pawh kum 1985  khan Khawvel ram hrang hranga kohhran hruaitute intawhkhawmna Seminar pawh New Delhi ah a chhim ve a, Mizoram atanga kal awm chhun a ni. Hetih lai hian MNF leh India sorkar-in inremna kawng zawnga an inbiak lai vel kha a ni a. Delhi-ah hian Pu Laldenga Founder President, MNF pawh tlawh chhuakin thla te la dunin zanriah an kil dun a, thu bengvarthlak tak tak sawi chhâwn tur a hriat hnem phah hle. 
Hetiang taka zirna ngaipawimawh mi a nih avangin a fa pakua te pawh harsa tak chungin a theihpatawpin zirna tha an neih theih nan a nupui nen an thawkrim hle thin a. An fate pawh an hlawhtling thawkhat viau a ni. Fa pakua an neih zinga pasarih te chu Govt High School leh Adhoc Aided Middle School ah zirtirtu hna an thawk  a, an fapa upa ber Francis Lallawmkima chuan Government High school, Zohmun-a English Teacher hna a thawh laiin  MPS ah tlingin teacher hna chu a bân san a, a pa A. Denga hian a fapa hi Police officer hna la thawk ve thei se a ti hle ni tur a ni. Kum li mi a nihin Police Officer uniform ang thuisakin a dar bel te pawh a thui bet nasa hle. A suangtuahna leh duhthusam chu a fapa chuan a lo tipuitling ta a ni.
 Pathian thu leh Zirna chungchang chu chhungkaw titi pui ber a nih avangin an fate thisenah a bet nghetin an than len pui a, a fa upa ber Jacinta Vanlalengzami pawhin hun hasa tam tak paltlangin, zirtir hna a tuina leh thiamna chuan a vawrh sâng zel a, India rama Pawl hrang hrang atanga  Award tam tak a dawn hnuah, kum 2021 khan India ram pum huapa zirtirtu chawimawina sang ber National Teacher Award dawng tura thlan a ni a. Zofa te zinga sorkar sikul ni lo atanga he award dawng hmasa ber leh awmchhun hi a ni. Hei bakah hian Centre for Cultural Resources and Training (CCRT), Ministry of Culture, Govt of India chuan kum 2016 khan kum 7 cultural education lam a buaipui hnuah District Resource Person (DRP) atan ruat lehin phur takin a thawk a. CCRT chuan   mawhphurhna pek belh lehin Dt 19, February 2025 khan Master Trainer and National Cultural Ambassador atan a rawn ruat a, he hna pawh hi Mizo zirtirtute zinga thawk hmasa ber leh la awmchhun a ni. Jacinta hi a pa ang maiin leadership nei tha a ni a, India rama NGO lian leh thangduang ber, National Integrated Forum of Artists & Activists(NIFAA) ah Mizoram Chapter President leh National Executive nihna a chelh mek bawk.
A. Denga Ram leh hnam vei mi tak a ni bawk a. Thanbanglova hova Kut Hnathawk Pawl-ah pawh khan Executive Member niin ṭhahnem ngai pawl tak a ni ṭhin bawk.  
Hun leh nite a ral zel a, chhungkaw tana tha zawk nia hria-in New Serchhipah kum 1996-ah an pêm phei a. Sikul te dinin zirna lama a tuina chu a hlawk thei ang bera kalpui a tum a. Amaherawhchu, a hriselna dinhmun a that tak loh avangin a chhunzawm zel thei ta lo a, mi dang kutah a hlan ta a ni. Damdawi thiamna lama a tuina erawh a chak loh hnu thleng pawhin mi rin a kai êm avangin dam lo ten amahah beiseina neiin an râwn nasa hle thin. Kum a lo liam zel a, a taksa a lo chaklo ve telh telh a, BP Sang, zunthlum leh Asthma ten a ti buai ta hle a, Greenwood hospital-ah leh Serchhip hospital-ah te pawh admit a ni thin a. Ṭha nia inhriain beiseina nen damdawiin a chhuahsan  ve leh mai zel a. Ṭha ve zel nia a lan  laiin November 10,2023 khan a dinhmun a hniam thut a, thawhah vangin Serchhip damdawiinah phurh luh a ni a, damna beisei a doctor te leh nurse ten theihtawp an chhuah laiin he mi ni zing dar 1 pelh hretah a nupui fanau, tu leh fa, chhungkhat laina leh thenrual tha te chu chatuan ram a lo pan san ta a ni.
(xv) Lalchungnunga
Kum 1957 March thla-ah alo piang a, a pa Thangliana, a nu Lalchhawni a ni. Lungpho khawm phei hma hi class-I thleng Catholic primary school-ah a kal a. Lungpho-ah class II ,III  chu Catholic primary school-ah bawk a zir chhuak leh a ni. Class IV, VI hi Lungpho middle school ah a zirchhuak bawk.
Class VI hi hetih hunlai hian Mizoram Board hnuaiah exam a ni thin a, Lungpho middle school pawh hi board exam centre Khawhai-ah an han exam a ni. 
Naupang harhvang tak, thian ngaina tak a ni a. Khua leh khua inkhelh pui-ah Lungpho mipa naupangte an sawm thin a. Vawi tam tak inkhelin Thinglian naupangte hian hnehna an chang ngun zawk a ni. 
Kum 1973 hian Lungpho-ah chhungkua in kristmas an hmang a, kumthar 1974-ah Thinglian mahni khua-ah chhungkua in an phei ta a ni.1974 leh 1975 chu ram hnathawk in a awm a, 1976 March thla 'Lo 'hal hma-in a thianpa Biakhmingthanga (Block Horticulture Officer Group -A) pension ta nen khan Mizoram khaw hrang hrang ah duty in an awm a ni. 
  ARAKAN AN KAL :-
MNF chhungkua-ah politic-a ngaihdan in ang lo hotu lamah a awm a, Mizoram(UT)-a hnam sipai awm zawng zawng te chu Arakan ah kal tur a Order an hmuh angin, a huhova kal lovin section te te-a inthenin, anni hi hemi tum hian 'S' Battalion ah chuan Arakan thleng hmasa an ni. An section commander chu Hmingdailova a ni. Hnam sipai battalion hrang hrang te chu inhmuh khawmna tur siam a ni a, 'S' Battalion te chu Sunsawng Camp ah an in hmukhawm a ni. 
MNF chhungkaw boruak chuan that loh lam pan zelin (helai boruak hi sawithui lo ila, a tawi zawngin), mi eng-emaw zat chu  Mizoram (UT) ah hawn tir an ni. Chutiang boruak a ni chung chuan Hnam Sipai ah la awm chhunzawm zelin, an Battalion hian Arakan-a anCapital chu an guard a, he tih lai  hian Section Commander ah ‘appointed’ a ni. MNF chhungkaw boruak chu a rit zel a(a tawi zawng zel in), Civil lama hotu lawk leh Army lama hotu engemaw zat chu Mizoram (UT) ah hawn tir an ni ta. Hun engemaw chen chu Arakan ah hian la awm zelin, a thianpa K. Chhuanliana (Champhai) nen thil awmzia sawi dun in 'hotu te hian Indian Constitution hnuaiah remna siam tum an ni tho a, tuna ban nen hian a danglam chuang lo, ban dil ila,i bang mai ang' tiin ban dilna commander  hnenah ziakin an theh lut a. An commanding officer chuan 'bang lo ula, sergeant ah kan promotion ang che u' a ti a. Anni chuan 'a zahawm hle mai, mahse ban kan dil ang hian min release zawk mai rawh' tiin banna order chu pek an ni a, Pu Malsawma Colney ho in Mizoram (UT) ah an hawng a ni.
ZIRNA LAM:- Chutianga tualchhung mi ni leh tura an let/haw hnu chuan private in Lungpho H/S ah matric pass in Serchhip college ah BA a zo a, Thinglian private M/S ah thawk chhunzawm in, sawrkhar sikul a nih hnu ah pawh Headmaster ah ‘appoint’ a ni. 1994 ah B.Ed  ‘trained’ zo in, a pension 1.9.2024 thlengin Govt. M/S ah hian a thawk a ni. 
 RAWNGBAWLNA :-
Khawtlang leh Kohhran tan a inhmang ṭha hle ṭhin. YMA ah president te leh secretary te-in a thawk ve ṭhin a, kum sawm(10) chuang OB ah hian thiante a tawiawm ve bawk. 2004 kumin kohhran Upa atan thlan a ni a, he mi kum vek hian Ṭawi Presbytery Inkhawmpui, Tlungvel Vengthar kohhran-ah Thinglian kohhran upa atan, presbetery moderator Upa Tawnluaia'n a nemnghet a ni. Ṭawi Presbytery atang hian Tuivawlral Presbytery ah awm leh in 2013 - 2016 chhung Synod Finance Committee-ah a ṭhu a, presbytery ah hian 2022 - 2024 treasurer a ni bawk a, hemi hun chhung hian Synod Finance Committee ah a ṭhu leh bawk a ni.
Nungcha humhalh-ah hian a tui hle a, nungchate tlan atan tiin school compound-ah chawmzil leh phuanberh, zirlaite leh zirtirtuten an phun nasa hle a, tunah hian chung rahte chu sava in an tlan thin a ni. Pu Ȇl-a dîl hi sangha dila siam atan VC te a dil a. An phalsak angin a siam a, patta a ni a. Dîil tui chu khawtlangin tanky-a stock turin pawh an dil a. Phal takin a dil tui chu khawtlang tan a pe a, an ṭâwm ta a (engmah phutlet lovin a thlawn a tui hi lak/tawm a ni).A dil hi tha takin a enkawl a, nungcha humhalh ah hian a tui a, helam ah hian mipui ten rilru an pek tak tak hun hi a nghakhlel hle a ni. Sava hliam a hmuh te hi chawm damin ram lamah a chhuah leh thin a, chung zingah chuan Vakul pawh a tel nghe nghe. 
Thinglian atang hian pem chhuah a tum lova, a hna atanga pension-a a chhuah pawh hian 'kan kum a upa tawh a, mikhua ah thian leh rual kan siam peih tawh lo e' ti in, a In pawh hi a theih ang ang in a chei ṭha mek a ni. 
CANCER IN A TLAK BUAK VE :-
2023 kuma Synod Inkhawmpui a hmang zo chu doctor a rawn a, test hrang hrang te neiin, a pumpui biopsy neih a ni a. A fanu Lalawmpuii result rawn ngaihven tura a tih chuan  hrehtak chungin chutiang cancer a nih thu a hrilh chu, ani chuan, 'Ekhai, chutia ka cancer anih chuan, mi pawh an cancer a, an khua a sik a, hei Apple tiak ka chah a lo thleng a, dilah i han phun ang, an rawn thawn na a hla a, naktuk Pathianni a ni a, phun ngei a ngai 'tiin a fanu upa pahnih hruai in an dil ram ah an han phun a, an khawthim a. Inrinni a ni a, a hawng chu a inbual a, zanriah pawh ei hman lovin a inkhawm nghal a ni."Cancer tih min hrilh khan han hlauhthawnna ka nei miah lo, ka nunphung a tibuai lo a, Pathianin min tanpui a ni.Hlauh thawnna ka neilo reng reng a ni "a ti, 'hei hi min an awilo ang,' tiin 'a sawi pawh ka sawi zen duh lo a ti " a ni. 2024 January ni 10 atangin Mizoram State Cancer Institute, Zemabawk ah chemotherapy a la a, zan hnih leh ni thum chawl lo in chemo cycle 3 (tum thum) a khai a, chumi hnu ah zai a ni a, doctor te chuan khawih tur ber a hriat loh e tiin an chhin leh mai a. A hnu ah chemo bawk chu cycle khat zel ni ruk leh zan nga chhung zel khai chu ,vawi (cycle) ruk a khai leh a.. Kolkotta ah PET scan te zuk neiin result tha tak nen a rawn haw a. Pathian zarah insawiselna hranpa neilo in tun hun thleng hian a la awm a ni.
Pathian leh mite tawngtaisakna avanga a taksa a harsatna leh na hrehawm neilo in, tunah hian chemotherapy a ei chi eiin..tunah hian cycle thumna a ei mek a, Pathian khawngaihna changin tha takin a hun hmang chho zel turin kan beisei a ni.
Hetiang hi a mizia leh kohhran leh khawtlang tana a inhman dan chu a ni a. Amah hrechiangtuten, “Thinglian Pa” ti-a an kohna hi a phû hle a ni.  
Thangmawia te,  Dardâwna te, Lianhrima te,  Thangzuala te leh  Saingura te khan thi leh thau pawlh tak meuhin an fate’n  lehkha an thiam nan ṭan an la a. Lo lam hna an ṭul zual châng tea kaichhan lâk an tum ṭum te chuan mi dangte’n, “Fate hnathawk thei neia hna thawhtir duh tlat lo chuan harsatna chu an tâwk tur alâwm,” an ti ṭhin a. Anni thung chuan, “Kan thingtlâng lo neih hna hi a hahthlak lu lai êm a, keini tan eng dang tih theih a ni si lo a, kan fate tal hi chuan hetiang lo deuha eizawnna an hmuh hi kan duhpui si alâwm,” tiin an chhng ṭhin a ni. Thangmawia phei chu hetiang ti-a a hah luatna lamah hrisêl lohnain a tlakbuak a, kum 50 mi chauhin kum 1951 khan a thi a ni.  Thangmawia te, Dardâwna te, Lianhrima te, Thangzuala te leh Saingura te fate hi chuan nu leh pate hmangaihna thûkzia leh an inpumpêkna ropuizia leh hlutzia chu an hre chiang hle a ni. An tana an inpumpekna leh thawhrimna te hi an dam chhungin an theihnghilh ngai dawn lo a ni. 
Heng zawng zawng hi Kaichhuman lehkhathiam pawimawhzia hriaa a fate tana theihtâwp chhuaha ṭan a lo lâk ṭhinna rah ṭha a ni tih loh rual a ni lo.





• • • • • • 


[Subscribe telegram channel for updates- https://t.me/exploremizoramchannel ]

(Feedback at: admin@exploremizoram.com )

[For Ads - Contact +919402125273 ]


Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post