- R Sangkawia, President, ZORO
1. Ram neitu kan ni:
Zoram hi Zofate ta a ni a, kan tana Pathian min pek a ni, a neitu dik tak kan ni a, khawvel hmun dangah ram dang kan nei lo. Chuvangin kan vawng him ngei ngei tur a ni.
Zo Re-unification Organisation(ZORO) chuan Zoram hi a tir te aṭanga kan ram, kan luah a ni tih kan pawm a, tuma awm hmaa kan luah, khawvel awm chhung atana kan luah tur kan ram a ni. A pawn lam leh a chhunga hausakna zawng zawng hi kan ta a ni a, chu chu khawvel sorkar inzawmkhawm(UNO) pawhin UN Declaration on the Rights of Indigenous Peoples, 2007 Article 2, 3, 4, & 26 (1) (2) -na angin min pawmpui bawk.
2. Kan ram luah hun:
ZORO chuan kan ram leh kan luah hunte chhui chian ṭulin a hria a, Committee on Zo History dinin theih ang tawkin a chhui chiang a.
Kan history ziaktute’n Zoram kan luah hun an ziak dante kan zir tel bawk. Zofate’n ziaka record kan neih ṭhat loh avangin kan hriatna pawh a tawngchham deuh niin a lang a. Keini aia hnam fing hmasate’n an ziak aṭangin kan chanchin kan hre thei a, a lawmawm hle.
Committee on Zo History Chairman Pu Michael Lalthanmawia zir chiannaah chuan Zofate hian Manipur tlangram hi AD 33 velah kan luah tawh.
Meitei Historian Pu L.Boongohlal Singh-an a ziak “Manipur” tih lehkhabuah chuan Meiteite hian tuna Manipur phai hi AD 33 an an luah ṭan niin a ziak a, chutih lai chuan tlang ramah tlangmi(Kuki-Zofate) an chen tawh thu leh inlaichina ṭha tak an neih thu a ziak.
Kan member Historian Pu Laldova, History on Chittagong Hill Traacts ziaktu chuan British-in India a awp laia sorkar Officer lian tak Alexander Mackenzie -an Tripura lal hmasa ber Raja Trilochand lal laiin Kuki ho a hnuaiah an thawk ṭhin tih leh Kuki an tam thu a ziak a, mahse he Raja lal hun hi a ziak tel lova.
Historian Shri Rama Prasad Dutt chuan Tripura lal inthlah zel Raja Ratnafaha chuan Tripura lalthuthleng hi AD 1279-ah a luah tih leh lal 101-na a nih thu a ziak a.
Chuti a nih chuan lal pakhatin a tlem berah kum 12 rorel turin chhut ta ila, lal 101 rorel hun chhung chu 101x12= kum 1212 zet tih na a ni a. Lal hnuhnung ber lal kum 1279 atanga 1212 paih chuan Trilochand lal kum hi 67 AD tihna a ni. Lalte hi kum 12 aia tam lal an awm ṭeuhin a rinawm.
Chuti a nih chuan Manipur tlangrama Kuki-Zofate an awm rual hian Tripura-ah pawh Kuki-Zofate hi an lo awm ṭeuh tawh tihna a ni.
Shri A.Rahman, Bengali(Muslim) ziaktu chuan “Kuki-Zofate hi Bengali tlem te nen Chittagong leilung fate(aborigin) an ni, Chakma, Mogh leh Tripura ho chu Refugee chamrei an ni” tiin a lehkhabuah a ziak bawk tiin Pu Laldova chuan a ziak a ni.
Chittagong Hill Tracts, Tripura, Manipur te Kuki-Zofate’n kan luah hi a inrual tlang a, AD 40 velah chuan kan inbengbel ṭha hle tihna ani.
Chuvangin tuna Mizoram, Chin Hills leh Sagaing Division, Arakan hmar lam ramahte pawh Zofate hi heng hun lai aṭang hian tuma luah hmain kan cheng a, chuvangin kan ram, kan ta, kumkhuaa kan chenna tura Pathian min pek a ni.
3. Indigenous People kan ni:
Khawvelah hian hnam lian zawkin hnam té zawk a awpbeh maktaduai 400 chuang kan awm a, a zawng zawng hi UNO chuan Indigenous People-ah a pawm lo. UNO-in Indigenous People-a a pawm chinte chuan heng tehfung te hi an nei tur a ni:-
(1) Hnam an nei tur a ni.
(2) Ram hlawm an nei tur a ni.
(3) Chu ram chu khawvel Map-ah chiang taka lan tir theih a ni tur a ni.
(4) Ṭobul an nei tur a ni.
UNO chuan Indigenous People-ah Tualṭo hnam 53 a pawm a, chung zingah chuan Zo Re-unification Organisation(ZORO) hi a tel. Chung IPs te chuan UN Declaration on the Rights of Indigenous Peoples 2007-in hamṭhatna a siam chu an chang thei dawn a, chung zingah chuan ZORO a tel.
UN DRIP-ah hian Article 46 lai a awm a, Article 3-naah chuan “Indigenous Peoples have the right to self-determination.By virtue of that right they freely determine their political status and freely pursue their economics,social and cultural development” tiin a ziak. Hamṭhatna tam tak a awm a, chumi dawng thei chu kan ni a, dawng turin kan pen zel.
4. Tute nge Zofate chu?:
Zofate hi kan chenna a hrang angin hnam dangin min koh dan pawh a dang a. Chin Hills-ah chuan “Chin” tiin min kova, Manipur, Tripura leh Bangladesh-ah chuan “Kuki” tiin min kova, Mizoramah chuan “Mizo” tiin min ko. Chi peng leh chitepeng kan awm teuh a, chung zawng zawng chu Zofa kan ni. Matupui-a Matu nula chu Zo nula a ni a, Sadar Hills a kuki tlangval pawh Zo tlangval a ni. Tripura-a Ranglong tawng chu Zo ṭawng a ni a, Tedim hla chu Zo hla a ni. Kan vaiin thisena in zawm, chhulkhat kual kan ni a, unau, inthen thei lo kan ni.
5. Zofate ram:
Zofate hi India, Burma leh Bangladesh Sorkar awp hnuaiah te kan awm a, kan ram luah chin chu hetiang a ni:-
Sawi ṭanna atan Chindwin leh Run lui infinna hi hmang ta ila.
Run lui chhuah aṭangin Run lui a rawn zawh chho a, Kalemyo bul Run leh Myttha(Mithra) lui infinna aṭangin Mithra lui a zawh ngar ngar a, Chuta ṭangin Chin Hills rama chin zel a huam a, Matupui huam vekin Bay of Bengal Tegnaf litengsawl a su a.
Bay of Bengal vaukam Km 50 a hrut a, chuta ṭangin Mire ram huamin Badarban a rawn pawh a, hmar thlang hawiin Rangmati a pawh a. Rangmati aṭangin Chingri lui zawh chho ngar ngarin Tripura State a thleng a, Tripura tlangram chin huamin Cachar District-a Thangram huamin, Inner-line hmar lam ram chin zelah Tuiruang a su a, Tuiruang dung zawh thlain North Cachar Hills a huam a.
Khawchhak hawiin Tamenglong district chanve huamin Sadar hills pumpui a huam a, Tuibangpui bula Moirangah, khawchhak hawiin a chho a, Tengnoupal District huamin Komjaang District thenkhat la hêkin Burma ramri a thleng a, Tamanthi bulah Chindwin lui finin lui mawng lam hawiin Run leh Chindwin infinna thlengin.
A rama zau zawng hi Sq.km 91000 zet a ni a, mihring pawh nuai 45-50(2011 chhiarpui tlawhchhanin) kan awm.
Khawvel politics inlumlet hi chak takin a tlan a, dawnthleng siam thiamte tan zalenna kawl a eng thuai ang. Chu zalenna dawng tur chuan Zoram mipui hian Insuihkhawm leha rorelna pakhat hnuaia kan awm hi kan hnam tundinna tur a nih hria a duhthlanna dik hmang turin kan in sawm e.
• • • • • •
Scan Here to Donate!
Share it with your friends!
[Subscribe telegram channel for updates- https://t.me/exploremizoramchannel ]
[For Ads - Contact +919402125273 ]
EXPLORE MIZORAM
email: admin@exploremizoram.com
Telegram channel:
Twitter: https://twitter.com/exploremizoram
Instagram: https://www.instagram.com/explore.mizoram
Youtube Channel: https://www.youtube.com/channel/UCyNrX06aSZ26HkIB25eo1YQ
Post a Comment
He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh: