Hnehna Kawnghren Thlirlawkna

- KC Lalthansanga |
March 18, 2023


Zothanmawia (Pu ZoVa) lehkhabu pakhatna Hnehna Kawnghren, In Lehkha Publishing House-ina an tihchhuah hi phek 118-a chhah, cheng 180 man a ni a, hla 59 leh thu 10 dah khawm a ni.


A bu hming Hnehna Kawnghren hi ‘Champion Belt’ sawina a ni a, a bu hming atang mai pawh hian a chhunga thu leh hla awmte hi eng lampang hawi nge a nih ang tih a rin theih a, infuihna lampang, thawhrimna phena hlawhtlinna lampang a kawk ang tih a hriat theih nghal a. A bu chhung kan han keu va, hla 59 zinga 10 leh thu 10 zinga 7 chu infuihna lam hawi a ni a, he lehkhabua thu leh hla 25% vel chu a hring a hrana infuihna niin, infuihna rawngkai dang a la awm nual bawk. A bu hming putu hla Hnehna Kawnghren a phuah chhanah erawh chuan, “...hringnuna harsatna hrim hrim awmte hneh ngei tuma beitute tan hnehna kawnghren hi kan hrên phakah a awm a, hreng zel tura bei zel tur pawh kan ni tih lantir nan he hla hi ka phuah a ni,” a ti a. A phuah chhan leh bu hming atana a hmang nghal hi a inhmeh ren rawn viau mai.

Kan generation hi thlantla lova eizawng, thlan tla lova hnathawk kan ni tawh a, tuna chhuan thar in\an mek ‘Gen Z’ phei chuan chu chu an nunpui tawh dawn. Hei vang hian pawn lam natna aiin chhungril lam natna hi kan hre tam telh telh dawn niin a lang a. Chuvangin infuihna lam thu leh hla, didactic poetry/prose kan tih hi mamawhna a sáng a, kan uar telh telh a tul. He lehkhabua “Beidawnna Tibeidawngtu” hlaah hian, Beidawn i tum nge i bei dawn zawk tih te, A luh lul loh nan luhlul chhuah lul rawh tih te kan hmu a. Thalaite tana thuchah \ha tak keng chungin, \awngkam thiamna thuhla (figurative languages) hmangin fuihna thu a puang a. Zirtirna piah lamah, pun a hman thiamna hian chhiartute-ah hlimna min pe tel thei a, chhiar zawnga nuam veng veng theiin min awmtir a. John Dryden-a’n, “Didactic poetry hi inkaihhruaina atan chauh ni lovin, hlimna atan pawha chhiar fo tur a ni” a tih kha, Pu ZoVa poetry chhiar chungin kan tihlawhtling thei tihna a ni.

He lehkhabuah hian thuchaih (wordplay) mawi tak tak te, thu lamrik inzul (alliteration) mawi leh remchang tak tak hmuh tur a awm \euh mai a. “Leilunga lengte lawmna leh lungawina lehkhabu” tih hlaah phei chuan, tlar tin hi hawrawp inang leh lam rik inzul (alliteration)-in a rawn hmang chhuak vek thei a. Thuchah (message) \ha tak pai \hulh chuang si lova heti ang thu khirhkhan tak mai a hlen chhuak hi a ropui hle. He hla hian poetry hi art ropui tak a nihzia leh, a phuahtu hi artist \ha a nihzia a tichiang hle a. Mizo tawng thumal kan neihte hi awmze neiin a remkhawm a, a chaih kual a, mawi taka lang chhuak turin silhfen mawi a sintir a ni.
Wallace Stevens-a’n, “Hla phuahtute hi puithiam hmuh theih loh an ni” a lo tih dungthulin, Pu ZoVa pawh hi puithiam hmuh theih loh a ni. Christian poetry tih theih tur hi 11 lai a awm a. Thluk nei lo vek a ni em tih ka hre lo va, A Puan Hmawr tihte phei chu thluk neia siama Biak In chhunga sak tlak a ni. A essay pakhat “Vanram chu a nuam meuh ang maw?” hi vanram seprawtuina (theological reflection) a ni a, thuziak hlimawm (light reading) a ni. “Baptist pain si ban a veng ang a, a chang leh IKK pain a ven chhawk ang a. Tlar hnung laiah te chuan UPC pa’n ball a khalh kual vel ang a, duhsak takin Presbyterian pa a va pass vel thul ang a. Catholic nuhovin an pangpar khawite chu Salvation nuho an va pe vel thul ang a,” tih hi vanram a seprawtuina pakhat chu a ni a, tunlai Zoram kohhran hrang hrang inkara daidanna bang chhah tak a rawn tar lang chiang hle a; a vanram suangtuahna hian kohhran tana a thahnemngaihna a tar lang a, a ngaihnawm ngawt asin. Mi suangtuah bak suangtuahna te, mi ngaihtuah bak ngaihtuahnate hian thu leh hla \ha leh ngaihnawm a hring thin.
Heng a Christian poetry-te hi a hla dang zawng aiin a danglam fal nalh mai a, tlemin han sawi zau nghe nghe ila. Sonnet pahnih — Spencerian sonnet leh Shakespearean sonnet hmangin hmangin “Ni Chhuak Duhawm” leh “Pathiante Pathian” a phuah a. Medieval French hun laia an poetry phuah dan hmang chi hnih — Rondelet leh Virelay hmangin “Siamtu Remruat Dan” leh “|anpuitu Krista” tihte a phuah bawk a; heng hla phuah dan hmang hrang hrangte hi technical tak tak, tlar zat leh lam rik zat awm sa, tlar tawp inzul rhyme scheme mumal tak nei a ni a, ani chuan Pathian fakna atan a hmang thei tlat a ni. Tin, Mizo hla hlui zai pakhat Hlado hmangin “Krismas Hlado” a phuah bawk a, hetianga hla hlui ziarang hmanga fakna hla phuah hi hymnody an ti a, “Amazing Grace” te pawh hi Scottist hla hlui thluk hmanga phuah nia sawi a ni a, Kristian hla \ha tak tak, hla hlui thluk leh ziarang hmanga phuah sawi tur a awm nual. Mizo folksong-te phei chu kohhran hruaitu hmasate’n khawvel thil tia an hnâwl hnu a ni a, chu chu duh lovin Ramthar Zai te pawh a piang a, tun thleng pawh hian ‘Krismas’ tih leh ‘Hlado’ tih chu thil inrem lo anga ngaihna a awm thei ang. Mahse, hla hlui thluk leh ziarang hmangin Pathian a fak theih a ni tih hi Pu Zova hian a rawn nemnghet thar leh a ni.
 
Hnehna Kawnghren chhunga poetry kan hmuh zingah — “Mipa Chu” tih leh “Vote kan thlak” tih te hi intukna (satire) ziarang nei a ni a, “Mipa chu” tih phei chu \henkhat tan lem a har hlek maithei. Social satire hi ram leh khawtlanga harsatna awm (social problem)-in a hrin a ni a, “Vote kan thlak” hlaa Dikna leh rinawmna en kânin vote kan thlak tih tlar hian chu chu a tichiang viau a, heng hla pahnih hi kan tunlai Zoram khawvel darthlalang pawimawh tak a ni. Tin, a essay lamah pawh “A Love Letter to Mizoram” hi vantlang nun siamthatna lam a hawi a, a pui viau mai. A tlar pakhatah chuan, “Ram hmangaihna thu leh hla an han chhak chhuak ve \hin te hi zawng, cotton jeans ai pawhin a da hma si \hin” a ti a, politician-te thu leh hla rintlak lohzia a sawina a ni. Hei hi Mafaa Hauhnar-in, “Ram ka hmangaih’ tia iak iak \hinte hi ‘Rum hmangaihtute’ an ni \hin chawk, an thli sen leh zuai zuai \hin,” a tih nen huang (rank) khatah dah loh theih a ni lo.

“Damna Diary Duhawm” leh “Ding leh Vei” hi tunlaia poetry phuah dan hmang (trend) thar, \henkhat phei chuan poetry genre thar ang hiala an ngaih Instapoetry ziarang nei a ni a; tlar tlemtê tawi tê tê a ni a, instagram leh social media dang \henkhat platform a\anga an puan chhuah ang chi hi a ni. “Ding leh Vei” hi han chhiar chhuak hram ila:
Ding meuhva ding taka ka ngaihtuahnaah chuan, I ding lamah ka lo ding a;
Mahse, ka vei che tih hre lovin, I vei lam i hawi tlat thung a.
Pu ZoVa hian thumal thuhmun hi a hmang daihzai thiam viau mai a, ‘ding’ tih thumal hmangin awmze hrang hrang pathum a rawn phawrh a, ‘vei’ tih thumal hmangin thumal awmze nei pahnih a rawn sawi bawk a. Hetiang hi pun kan tih chu a ni a, wordplay mawi tak a ni. Thil inkalh, mahse, inkawp tlat si ‘ding leh vei’ hmanga a hla phuah hi tlar li chauhva thui leh thûk mah ni se, a hranpa liau liauva sawi zau tham leh khel tham a ni ang.
Double acrostic verse kan hmuh hi sawi tel loh theih loh khawpa thiamna chhinchhiahtlak a ni. Double acrostic kan tih chu hla tlar tin in\anna leh tawpna hawrawp \heuhte dahkhawma thumal awmze nei lo chhuak hi a ni. “Lunglenna” hla hi chutiang chu a ni a, tlar tin hawrawp in\anna leh tawpna rem khawmin a hla hming “Lunglenna” tih a lo chhuak ve ve a ni. Hetiang hi Mizo poetry-ah hmuh tur a vang a, kei phei chuan pahnih khat bak ka la hmu lo; thil harsa chungchuang tak, hnam dang pawhin an ngah loh pawl tak a ni awm e.
He lehkhabu pum mai hi thumal chaih kual leh chei mawi (wordplay)-in a khat emaw tih mai tur a ni a, hei hian a lehkhabu hlutna (quality) a tisang a tih loh theih loh. Thu leh hla lama chawimawina sang, criticism huanga kum 1993-a Pulitzer Prize hial lo dawng tawh, American critic Michael Dirda phei chuan wordplay hi a dah sáng khawp a, “Wordplay hi literature dam reina atan oxygen \angkai a ni,” a ti hial. Khawvela William Shakespeare-a thu leh hla a lar em em chhan pakhat chu a wordplay, pun, metaphor a hman thiam vang nia sawi a ni a, Mafaa Hauhnar thu leh hlate \halaiin an ngainat chhan pakhat pawh chu tho chu a ni. Chhiartu a hîp a, chhiartu hlimna a thlen a, chu ngei chu Hnehna Kawnghren chakna thuruk tur pawh a ni ngei ang.
Nostalgic poetry an tih mai \hin, hun kal tawh leh hmun kal tawh ngaihna hla hi hmuh tur a awm nual. Chung zingah chuan “Siang Hlui” hi Dylan Thomas-a “Fern Hill” pawl pha khawpin ka dah sáng. A thu luang a \ha a, mistiri thiam tak kutchhuak ang maiin a mam nalh hle. Khuarel thil (nature) te, aiding leh tehkhinna hrang hrang (symbol, metaphor, simile) te, suangtuahna mitthla (imagery) \ha tak takte hmuh tur a awm. A chang tawpnaa “Aw siang hlui, ni chhun zana min zemtu/Van in nuam thlen hmaa ka in mawi ber” tih te phei chuan Kaphleia “Inte Thawveng” min hriat chhuahtir thei hial. He hla ringawt pawh hi a phuahtu vawrh dawrh thei tur niin ka hria.

Hnehna Kawnghren-ah hian poetry thuang (genry) hrang hrang a kat nuk a. Christian poetry hmuh tur tam tak a awm laiin inthlahrun hmel takin chuanhnuai hla, erotic poetry (eg. Kan Lai) kan tih te, love poem leh life poem te, hun bik leh thil bik phuahna (occasional poetry) te, hrileng hla tih theih tur, pandemic poetry (eg. Covid-19) te, nu hmangaihna lampang te, psychological poetry tih theih tur te, ecopoetry te a ni hlawm a, “Mi panga ka ni miau si lo” tih te phei chu materialism culture nena inzawmna nei, consumerist poetry tih theih tur a ni a, tunlai mi tam tak nun min puan chhuahsak a ni. Tui zawng leh duh zawng hrang hrang nei tan, he lehkhabu hi nu ber pawnfen ang maia fun kim a ni a, a zen fuh fuh nihlawh a ni mai.

A ziaktu Pu ZoVa hla tlar \henkhat han hawh ila: Pu ZoVa hi a “hul lai ber pawha vul” zel tur leh, “hnim loh pawha tluk loh rim nam” zel turin duhsakna ka hlan e.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post