RAM LEH HNAM HMASAWNNA KAWNGA MIPUITE MAWHPHURHNA

- K. Sapdanga


Thuhmahruai:
Ram leh hnam hmasawn na  kawngah mipuite hian mawh kan phurh em? Hmasawnna hnaa mawhphurtu chu sorkar a ni em?  Ram tihmasawn turin mipui te hian tih theih tam tak chu kan nei meuh mai. Ram hmasawn na lang chhuak tam tak pawh mipuite  sulhn u a ni. Ni mahsela sorkarin a zir loh chua n hmasawn na hmel hmuh tu r a awm ngai lo. Khawi ramah pawh mipuite chu a pangngai deuh reng an ni a, thunei hna chelhtu sorkar erawh an  inthlak zung zung thin. Roreltu azirin ram dinhm un a inthlak thu t th u t thei. H ma nni Jawka ram hausa leh ram nuam pawl tak ni th in Burma ram chu rorel tu an inthlak atangin hmuh theihi n a tlah niam rawk rawk a, kar loah khawvela  ram  hrehawm  pawl  berah  a  chang. A  ram  mi  maktaduai  tam  takin  an tla nch huahsan a ni. Chu tihlaiin an ram thenawm lawka awm  Singapore-ah ve thung  chuan rorel tu an inthlak fuh a, bawlhhlawh bawm thliarkar an tih mai thin kha, chhuan khat lek chhungin ram fai ber, ram ha usa leh changkang, khualzi n hip nasa pawl berah a chang thei.
Heng ram pahnihte chanchin atang hian, ram leh hnam hmasawnna kawnga mawhph u rtu chu roreltute an ni tih a chiang viau. Chuti chung chung chuan, ram leh hnam hmasawnna kawngah mipuite sawi ban theih a ni chua ng lo a, ram hmasawn dan lanchhuahnaah mipui sulhnu a tam em em. Zalen taka mipui in hna an thawh theihna, roreltu dikin ro an relna hmunah mipui ten hrnasawnna sulhnu an ngah lehzual. Tih theih an ngah vang chuan mawh an ph ur em? Tih erawh inhnial theih tak a ni awm e.
Ram leh hnam hmasawn na atana mipuiten tih theih an neih dan tlangpu i, mitthlaa Mizoram thlir chungin heti zawng hian zirho ila:


Ram leh hnam hmasawnna - Rahbi hmasa.
Mizorarnin UT-a kan neih atangin kum 43 lai a liarri ta. Hemi chhung hian UT/State sorkar siam tu rin tum 11lai mipuiten vote kan thlak tawh. Kum 40 zet chhunga tun dinhmun min thlentute chu ram roreltute an ni a, chung rorel tute thlang chhuaktu chu mipui te kan ni.

Tun hma deuh kha n political philosopher thenkhatin mipui naran dinhmun sawina atan "mass fool" tih tawngkam hi hman an ching thin. Mipui tam zawk hi chuan thil tha leh tha lo te, dik leh dik Jote an zir chiang thia m lo a, an thliar thiam hek lo. Zirtirna leh kaihh ruaina an dawn that leh an tangkai a, an dawn that loh chuan a buaithlak thin niin an ngai. Chung mass fool-ho chu voter-te tho an ni a, vote hmanga sorkar siamtute kha an ni.

Chuvangin - "Ram leh hnam hmasawnna kawnga mipuite tih theih hmasa ber leh pa wimawh ber chu, hmasawnna hna dik tak leh chak taka thawk thei tur sorkar thlan chhuah a ni. Mahse mi nawlpui tan mi dik tur hriat lawk a harsat vangin, thlan theih tura chhawp chhuahte kha mi dik leh rintlak an nih a ngai," tih h i political philosoper-te ngaihdan a ni.


Hmasawn na dik chu chhung lamah a intan thin.
Hmasawnna reng reng pawnla m atanga inbarh ai chuan chhunglam atanga lo chawr chhuak a dik zawk a, a tlo zawk zel bawk Sarkar apiang hian hei hi an hre fuh thei lo. Mipuite hmakhaw ngai takin hmasawnna tur ruah man na tha pui pui an siam a, a kalkawng inzirtir hmasa loin hmasawnn a rah chu an zuar ta thin a, ruahmanna tha tak tak pawh a hlawhchham leh mai thin.




Hmasawnna hi a peka inpek chi a ni lo a, a thawha thawh chhuah tul a ni. A hlawh tlinna pawh thawhrim danah a innghat thin. Ruahmantu chu sorkar a ni ngei mai, a  hlawhtlinnaah mipul ten thui tak kawngro an su, hmasawnna thawh chhan kha mipui te an ni a mi inring lo lai a tihhmasawn thut theih ngai loh. Eng anga ruahmanna tha pawh ni se, ti hlawhtllingtu turte thinlungah a kalkawng kha zirtir an nih loh chuan, a hlawhtling ngai lo.

Chuvangin - "Hma sawnna dik chu tihpalh thila dawn a ni ngai lo a, a dawngtuln a hriat chian hnua a sual chhuah a nilo thin. Hmasawnna dik a thlen theihna turin, hmasawnna dawngtu tur leh tihlawhtlingtu tur mipuite hian, ziktluak  taka zirtirna an dawn phawt a ngai thin.

Hmasawnna chu thawhrimna rah chhuah a ni.
Thawkri m apiangin hma an sawn vek kher lo. Hmasawn na d i k tawngba w tu r erawh chua n thawhri m fe a ngai. Thawh rimnai n rah a chhua h theihna tu r chua n rua hma nna mu ma l a nga i a, chu ruah ma nna hre chiang hmasaa thawhri mna kha n rah a chhua h th in. H masawn na hi hlawhtli nna nen a inzawm a, hmasawnna chu a ka lkawng a ni a, hlawh tl i nna chu a rahch h ua h a ni awm e. Sakhaw mite chua n hlawh tli nna hi lungphu m path u m nei angin an sawi thin, chung lungphum pathum te chu -
Rinawmna, Thawh rimna leh Pathian tihna

Mi rinawm tak, taima lem lo a awm theih. Chutiang mite tan chuan hmasawnna kawng a kaw lem lo.

Mi taima tak, thawh hreh nei lo, mahse rinawmna tlachham a awm theih tho. Chutiang m ite tan pawh chuan hmasawnna ziktl uak a awm duh lo viau.
Sakhaw mi tak, Pathia n tih em em, tawngtai mi tak, thawh rimna lama sitawm ve tak a awm theih.Chutiang mi chuan malsawmna an tawng baw ngawt lem lo.
Mi rinawm, rim taka hna thawk thinte hian malsawmna an tawngbaw fo thin. Rinawmna leh taimakna rah chhuah 'hlawhtlinna' chuan veng himtu a ma mawh a, malsawmna petu tho kha venghimtu atan a rintlak ber thin. Mihringpuite  laka rinawm, taimakna kawnga sawisel  bo, sakhua a bosal tlat si a awm theih. Chutiang mite tan chuan ngelngheh a harsa fo a, malsawmna tling khawmsa kha hriat loh hlanin a put ral duh viau. Sakhaw dang bia  mi hlawhtlingte nen erawh inkhaikhin chi a ni lem lo.

Chuvangin - "Ram leh hnam hmasawnna hi mi hrang hrang hmasawnna inbelhkhawmin a siam a ni a, hmasawnna leh hlawhtlinna hi rinawm taka thawkrimte chungah malsawmtuin a leihbaw thin a, lawm nachang hriate chu a venhimsak zui thin."


Hmasawn turin dawhtheih a ngai:
Mizorama mi hlawh tling ngel nghet chinte hi ha n chhui chet ila, hlawhtli n tuma rinawm leh taima taka kum  15 aia  tlem  lo ta l  lo bei  tang tang tawhte an  ni  deuh zel. Hlawhtlina  kalkawnga pal tlang ngei ngei ngai harsatna na menlo tak tak paltlang tawh an ni deuh zel bawk. Tun hnaiah hian tihpawtawka hlawk thutna maksak tak  tak, chiahpuam te, kheh pua m te a awm. Hengho hausa kna hi hlawh tli nnaa chhiarsak chi an ni lo. Anni chua n a ruk thei ang bera tiah an inngai mai thei a, mahse tuma hin kan hai si lo. An in sak ropui tak takte hi a kal pel apiangin kan chhiatkhum deuh zel a nih hi. Sum ngah hi hlawh tlinna tehfung dik a ni lem lo. Ngaihsan hlawh lo hausakna chu manhla lo tak a ni. A bul atanga tan that leh theih ni ta se, hengho zingah hian an hausakna kawng zawh nawn leh duh hi an tlem khawp ang. Car changkang tak lo tawlh zel zel te, in chhawng ropu i leh mawi tak lo ding luahte hi hmasawnna puangtu a ni ngawt lo, engtia lo awm nge tih kan inzawt a, a lo awm dan azirin kan ngaisangin kan hmusit thin.

Chuvangin -"Hmasawnna dikin hmuhsit a hlawh ngai lo. Chu hmasawnna chu thawk leh khatah a thIeng thut ngai lo a, dawhtheihnaina hrin chhuah a ni fo."






5.        Hmasawnna mipuiin a khalh dik theih.

Sorkar programme hnuiah hmsawnna chu thawh a ni _thin. Mahse sorkar hna thawktu chu
mihring tho annih vangin, kut tling taka thawk tu rin ven puitu awm a ngai fo. Venpui hna thawk
the1 bertu chu mipu!te kan m. .Mi pui zingah pawh pawl lungrualte hi hmasawnna hna khalhngil tur chuan an tangka1 lehzual th in.

Hmasawn na hna (eg:- collge buildi ng sak etc) thawk tu rin sorkar kan han ngen ngar ngar a, harsa tak ka rah cheng nuai 200 senga sak tu rin sorkarin a remti a. Thawk turin contractor a ruai a. Cheng nuai 200 senna tur ni na na na, cheng nuai 90 vela sak zawh tumin contractor-in chhe takin a ha n thawk a. Thuneitu lamah invenpui tur chuang an awm lo a nih pawhin, a chhawrtu turte kha n kut tli ng taka thawk tura lo ven pui kha kan mawhph u rh a ni. Building sa tura kan nawr chhung a rei vang leh, duhsakna chi khat a nih vang khan, a dik lo tih kan hmuh reng pawh sawisel kan inthlah ru ng thin. Chu chu ngaihdan tha lo tak a ni. Napoleon-a chuan, 'Khawvel hian nasa taki n a tuar a, heng tawrh na te hi mi dik lote avang ni lovin, mi thate ngawih reng vang zawk a ni,' a ti a ni. Mi tha fal, sakhaw mi nih kan tum dan hi thil dik lo zeppui zawngin a ni fo mai a, a mawl ma ng thei khawp mai. Thil dik lo ngawih pui chin hi mi tha zia a ni lo a, mi mawl zia, mi dawihzep zia zawk a ni.

Chuvangin -"Hmasawnna hna sorkarin a thawh hian, dik tak /eh kut tling taka thawk  tura mipuiten venpui nachang kan hriat leh kan nihlawh a ni mai a, venpui tul kan tih loh chuan kan tuar duh zawk a ni mai."


A tlang kawmna:

Khawi hmunah pawh kal ila, "Hma an sawn nasa hle mai," kan han tih chhan tam zawk mah hi sorkar sulhnu ni loin, mmal/mipui kutthlak a lo ni thin. Mahse mimalin hmasawnna atana kawngro a sut theihna tur chuan, sorkar kalphung a dik hmasak a ngai thin. Sorkar kalphung a dik chuan, mimal/mipuiin hma an sawn chak em em a ni.

Tun hnaiah hian khaw thenkhatin natlangin mahni ram chhunga kawng siam hna thawhte kan ching a, a chhuanawm thin khawp mai. Mawhphurtu ber sorkar hotute lah  chuan  zahthlak zawngin an ngai lem lo a, thingpui lumna atan thawhlawm tlem azawng an han thawh a, titha via uin an inhre mai a. Sorkar rate-a chhuta cheng nuai tam tak sensona tu r, mahni chaw infuna hnatlanga ka n ha n thawk a, sorkar huang kan han dai bawrh bawrh thinte hi, kuang lo nawr dan zahawm tak a ni ang. Ching ve thin hnam an awm ve lo a nih pawhi n, ching chhunzawm zel ila, khawvel hriat thami n ching ila, tou rist hipna atan hial a chantir theih awm e.

Ram leh hna m hmasawnna kawngah hian, mipuite hian mawh an phur hranpa lo. Mahse dik leh fel zawka hmasawn na hna thawh a nih theihna turin mipuite hi an tangkai thei a, an thawhhlawk thei hle a ni.



(ZORAM NI Dt. 5 - 3 - 2015)
(MZP hruaitute remtihnaa dah a ni.)

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post