ZORAMIN THALAITE MIN AU


Ram nitla seng lo, British sawrkar hotu lu ber pawh lo ni tawh thin, Bristish Prime Minister hlui Benjamin  Disraeli chuan, “The youth of the nation are the trustees of the posterity” tiin thalaite pawimawhzia thu a lo auchhuahpui chiam tawh a. A ni taka thalaite khawvel kan lo tih fo thin pawh hi a lo dik nameuh mai. Thalaite hi ram leh hnam hmelhmang sawi danglam theitu, ram leh hnam nghahfak tak meuh meuh mai kan ni a. Kan pawimawhzia hi kan inhriatchian pawh a tul hle.


Kan ram, Zoram hian kiltin kil tang atangin beihna a tawk chho mek a. Kan hriat loh karah thuam chitin reng hmangin min chuk rawn a. Hnamdang sumdawng hausa ten, kan panna lai ber, kan retheihna denchhenin sum leh pain min run a. Bangaldesh raltlan thenkhat ten min run chhen bawk nen. Tin, kan hriat reng tur chu kan thenawm vaite hian kan rama sumdawnna lo bun hi an chak zek zekin, Bengal East Frontier Act 1873 in hnam hnufual kan nihna anga min hungbikna “Inner Line Regulation” hi hnawk an tiin, hlip thuai thuai tawh se an ti tak meuh meuh a. Chutiang tur pawhin a ruk takin hma an la a. Chumai bakah kan hmalawka rawn inchhawp tur “Look East Policy” vangin kan ram chu sawinghinin a la awm dawn bawk a. Hetiang karah hian kan ram hian humhumtu leh chhantu tur thlalai mi thiamte hi a au tak meuh meuh a ni. 

Chanchinbu leh media chi hrang hrang hmangtein kan ram mamawh ni-a kan rin te kan tarlang thin a. Amaherawhchu, heng kan sawi zawng zawng hi kan mamawhlo e tihna ni chuang lovin heng zawng zawng aia mamawh ngawih ngawih kan ram hian a nei a. Chu chu thalai lehkhazir sang satliah ringawt ni lo, kan ram aiawha ding theitu tur mi fing, mi ril leh mi thuk, sap hovin philosopher an tih ang tak tak mite hi an ni. Tin, chu lo lehah pawh ram leh hnam hmangaih tak tak mi, mahni channa tur ni mah se, ka ram leh hnamin a thatpui phawt chuan ti ila ram leh hnam tana inpe ral thak ngam mi, he khawvel ropuina thlahlel thin mite laka a ngam mite kan ram hian a mamawh hle bawk. 

Tuna kan ram hmasawnna tura thanmawh bawk ber ni-a lang chu mahni tawkah kan fing lutuk hi niin a lang. British Parliament member hlui John Pymad anga, “Ka ngawih avanga thudikin a tuar ai chuan, thudik sawi avangin keima`n ka tuar zawk mai ta`nge” ti ngam khawpa huaisen leh a ngam mite hi kan ram leh hnam hian a mamawhin a au tak zet zet a ni. Mi tam tak chuan ngawih hi finna emaw tiin an veizawng leh duhzawng pawh chhak chhuak hlei thei lo khawpin an fing a. Ram tana tha nia an hriat ngei ngei thilah pawh fing takin an inthup leh tlat thin a. A chhan chu a sawhkhawk tur an hriat lawk tlat avangin. Chutiang mite chu ngaihnep a hnekin a hun leh hmun hria tiin chawimawina kan hlan letin ‘mi fing’ tiin kan chhal let leh hlauh thung thin si a.

Amaherawhchu he kan Zoram hi chhan tlak a la awmin, siamthat theih tawh rual lova chhe lailet der a ni awzawng lo va. Chutihlai erawh chuan, Zoram hi a thla a phang tanin, he kan saltanna khurpui atanga chhanchhuak theitu tur hi a au tak meuh meuh a. Ka thalaipuite u, a kohna chhangtu kan ni thei dawn em? He Zoram hian, mi pangngai satliah ni lo, mi pangngai aia danglam, mi bik – mi fing, mi ril leh mi thuk hi a mamawh tak zet zet a. Greek mite chuan Plato, Socrates leh Aristotle te an nei a. Tin, hnam ropui English te pawhin John Locke, Thomas Hobbes te an neiin, French hnamte pawhin Voltaire, Jean Jacques Rousseau an nei a. Tin, hnam huaisen German hnamte pawhin Imanuel Kant an nei bawk. Kan Zoram hian heng ka rawn tarchhuah mi hrangte khum zo tur leh el phak tur mi fing, mi ril leh mi thukte hi kan nei ve reng em?

A chhanna chu, Zofate hla kungpui Pu Rokunga`n, “Mizo kan ni kan hmel a tha, kan tum a sang bawk si” a lo tih angin Zofate hi  tribal satliah mai mai ni lo, hnam ropui leh huaisen tak kan ni a. Chuvangin, Zoram chhan nana ke pen ngam – mi fing, mi ril leh mi thuk, he kan ram retheihna ata khaichhuak theitu tur leh aiawhzo tur hi tam tak an la awm ang tih ka ring tlat a ni. Zam tur kan ni lo. Chutihlai erawh chuan, ka thalaipuite u, he kan ram neih chhun, Zoram hian chhantu leh humhalhtu zawngin a vai ruai e tih erawh chu ka hrilh hre nawn leh duh hram che u a. A kohna chhangtu kan ni thei dawn em le?

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post