BIRSA MUNDA (1875-1900)

British sawrkar awpna hnuai atanga India in zalenna a sualchhuah chanchin hi khawvel chanchin (history) ah chuan thil langsar leh chhinchhiah ber pawl ani awm e. India ram zalenna sualchhuah kawng ah hian mi langsar tak tak sawi tur tamtak an awm a, lehkhabu ah pawh heng ho chanchin hi tam tak chhiar tur a awm. Chutih rualin, an tel lova zalenna sual kha hlawhtling theih bik hauhlo, zalenna sualtu midang an chanchin rei tak thailan ngai loh tam tam an awm a ni. Heng zingah hian hnam hnuaihnung kan tih te leh mi langsar lemlo, pawimawh em em si, hmeichhia te, loneitu te, tlangmi(tribal) te chanchin hi sawi leh ziah lan a ni lo fo. Chung ho zing a mi pawimawh tak pakhat chu Birsa Munda hi a ni awm e.




Birsa Munda hi tuna Jharkhand state ah kum 1875 khan a piang a, kum 25 mi lek anih in a thi a, India ram zalenna sual chhuahna kawng a bung thar pawimawh tak luahtu ani kan ti thei awm e.  Birsa Munda hi a naupan lai atangin sakhuana lam thil hian nasa takin a nun a luah nghet a. Kristian missionary te zinga seilian niin German Mission School ah lehkha a zir a. Hemi hnu hian Hindu sakhua lamah hawi leh in Hindu sakhaw zirtirna leh Ramayana leh Mahabharata te pawh in a nun a thui takin nghawng a nei a ni. Tribal te dinhmun chawikan tumin hma nasa takin a la a, dawi lam thil an chin thin te chu tihtawp tumin leh ruihtheih thil lamah inthiarfihlim a,  fimkhur taka nung a,  pathian ring tur leh tawngtai turin a fuih nasa thin ani.

A hmalakna pawimawh tak leh amah kan hriat lar nachhan chu British sawrkar a beihna hi ani. British sawrkar bei turin a ruk a rala che tur sipai (guerrilla armies) sang tam tak a chher chhuak a, ‘Kumpinu lalram tihtawp a, Munda lal ram din ni rawh se!’(Raj-setar Jana, Maharani raj tundu jana) tih chu a au hla ber a ni.

British sawrkar rawng taka chetna hrang hrang a hriat hnu in Birsa Munda pawh chuan sawrkar thil leh missionary te dona lamah nasa takin a che bawk a, movement lian tak ‘Ulgulan’ a huaihawt a. Amah hi March ni 3, 1900 ah British sawrkar chuan man in, nasa tak a nghaisak a nih hnu in, June ni 9, 1900 ah kum 25 chauh niin a thi ta a ni.

Birsa Munda hmalakna zarah a thih hnu hian British sawrkar chuan tribal te humhim nan Chotanagpur Tenancy Act(1908)siamin tribal nilo te hnena tribal ram pek thin chu a khap ta a. A thih atanga kum za a lo nih meuh chuan Bihar atangin Jharkhand state a lo piang ta a, vawiin ah chuan Birsa Munda hi “Mr Jharkhand” tiin an ko ta hial ani. 

Vawiin ah chuan India ram zalenna sual chungchang sawi apiangin Birsa Munda hming hi sawi hmaih theih ani tawh lo. Zalenna sualna kawnga a thiltih leh hnam hnuaihnung te tana a hmalakna zawng zawng hi a ropui in theihnghilh theih rual ani lova. A hming chawi in thlawhna tumhmun te, zirna in sang hrang hrang te a awm a. Lemchan lamah pawh ama nun behchhan hian film pahnih pawh a awm tawh a. Tribal mi zingah ama thlalak hi Central Hall, Parliament ah tar awmchhun a la ni.

Birsa Munda hi rethei taka seilian ni mahse vawiin ah India rama thalaite hian entawn tur tam tak kan nei a. Khawtlang leh ram tana inpekna kawnga sulsutu lian tak ani tih hi kan theihnghilh thei tawh dawn lo a ni.

- MIZORAM UNIVERSITY

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post