ZIRLAITE FUIHNA

- Lungtilenga Varte

"Ka pu kha tunge a nih ka hre lo, a tupa hian enge a nih dawn tih hian ka rilru a khawih zawk a ni" tiin, America hmar lam President, Bawi chhuahtu ropui - Abraham Lincoln chuan a lo sawi a. A sawi ang ngei chuan a pu chanchin chu tuma'n an chhui lova, amah chu tunge a nih an chhui ta zawk a ni.


Tun ṭumah hian career chungchang hi chipchiar a sawi ka tum lo a, tin, sawi tur chuan hun rei tak a ngai dawn a ni. Chumi hna a luh dan emaw, zirna tur hmun lam emaw ka sawi dawn lo a, kan tuina zawnah zir zel kan duh emaw, hna thawh kan duh emaw a nih chuan, mahni kan inchhiar zau emaw mi dang biak rawn peih emaw te pawh a ngai dawn a ni.

(1) Tihdamna hna:
Kum tinin India ramah hian MBBS doctor 20,000-25,000 vel pass chhuak anga chhut an ni a. Heng MBBS tharte hi Post Graduate zir tum vek an ni ti ila a sual lo ang. Amaherawhchu, PG seat hi a pumpuiin 7000 bawr vel chauh a awm ṭhin a. Chumi awmzia chu MBBS pass chhuak thar tam takin PG seat an chang lova, kum hmasa lam aṭanga lo bei tawhte innghakkhawm sang tam tak an la awm bawk a. Engkim mai hi All India Entrance test a ni ta vek mai a ni. Medical line-ah pawh hian zir tur tam tak a awm a ni.

Career duhthlan tur hi a tam mai bàkah career ngaihnawm leh thil thar tam tak chin chhuah theihna kawng thlan tur a pian belh zel mai -

(2) Business Management:
Career leh zirkawng peng hrang thlan tur awm zingah, tunlai ṭhalaite thlirna leh ngaihtuahna hip ber pawla ngaih chu Management hi a ni. Tunhma deuh chuan phairam hmun ṭha deuhva zir leh thiamthei deuh chuan Civil Services career lam an hawi ṭhup ṭhin a. Tunah erawh chuan Management leh Information Technology hian ṭhalaite a pawt chak ta hle a ni.

(3) Engineering:
Engeneer tan chuan hnathawhna laimu hrawl zet zet 4 a awm a, chungte chu (sapṭawngin) - research & development (R&D), production, management leh maintenance an ni. Engineering-in a tum bulpui ber chu design siam te, hardware emaw software thilsiam/din chhuah (manufacture) a ni. Engeneering thiamna thûk leh ril tak hi thildang tam tak atan a hman kual fe theih a ni.

(4) Journalism & Mass Communication: Mizoten 'chanchinbumite' kan tih hian a khuh kim hlel deuh a. Chanchin lakkhawm te, report ziah te, chanchinbua chhuah tur lo chinfel (editing) te, thlalak hmanga chanchin lawrkhawm (photo-journalism) te leh chanchinthar puanchhuah te hi journalism hian a huap vek a ni.

(5) Beauty Business :
Sumdawnna thil mah nise 'beauty business' hi Beautician-ho profession (eizawnna) hlawm lian tak a ni. Beautician ho hma hi a zau viau, vun duat paha chei nalhna (skin care) te, sam tihṭhatna (hair care) te, sam mawi taka cheibawlna (hair dressing) te bâkah hmai leh a behbawm a nih ang aia lang tuihnai leh mawi zawka buatsaihna chi hrang hrang tam tak awm te hi 'cosmetology' an ti thung. Heng thil chi hrang hrang dawhthei tak leh zei taka dawrtu (clients) te puala buaipui neuh neuh ngai chiho hi 'beautician' te eizawnna chu a ni.

(6) Social Sector - Social Work Career:
Social Work hi tun hnai deuh aṭang khan 'Development career' ti a sawina te pawh a awm ta a. Social work hna hi khawtlanga thil hnawk leh harsatna hrang hrang awmte dik leh fel taka sawngbawl a ngaih anga ti thei tura uluk taka training pek, profession a ni. Miten he hna hi an chawisangin hriat a hlawh ṭha em em tawh a ni.

Heng kan sawi bâkah hian line hrang hrang tam tak a la awm a, engpawhnise kan tuina zawn ṭheuhah beiseina nena i thlir chuan hun a inhawng ang. 

Mahni kea din i duh chuan;
Mi chet hma a i chet a ngai a,
Mi thawh hma a i thawh a ngai a,
Midang aiin i huaisen a ngai.

Alibaba hmuchhuaktu Jack Ma chuan tihian a ti.
(1) Kum 20 i tlin hma chu zirlai naupang ṭha tak ni ang che. Mahni kea kalin i hun tan tawnhriat neih tum rawh.
(2) Kum 30 i tlin hma chuan tu emaw zui chawt rawh. Kum 30 hma lama i tana pawimawh tak chu, eng ang hotu nge i zui tih hi a ni. Hotu ṭha zirtir dan chu a danglam bik a ni.
(3) Kum 30 leh 40 inkarah chuan...Nangma tana i thawh hunah i kutke ngeia i dinchhuah duh chuan...bengsika ngaihtuah a ngai tawh.
(4) Kum 40 leh 50 inkar i nih hunah chuan i ṭhatna zawnah khan nasa takin thawk ṭan tawh ang che. Tichuan, thil dang thil dang tihkual tum suh, a tlai tawh, thihna chance a sang tawh lutuk. Engtin nge ka ṭhatna zawnah hian rilru zawng zawngin ka beih theih ang tih hi ngaihtuah ang che.
(5) Kum 50 leh 60 inkarah ve thung chuan ṭhalaite tan thawk tawh ang che. A chhan chu ṭhalai ten nang aiin an thiam tawh zâwk. Chuvang chuan anmahniah innghat la, peipung la, an ṭha tâwk a ni tih lantir ang che.
(6) Kum 60 i pelh hunah chuan nangma tan hun insiam ang che.

Kum 25 velah chuan thil tam tak tisual fo rawh (thil sual ti lovin), pawiti suh. I tlu a, i tho leh a, i tlu a, i tho zel ang. Chên rawh u, in vanglai hun chu chên rawh u, a pawi lo, a pawi reng reng lo.

I pianpui finna hmang la, tu tan pawh, eng mi tan pawh naktuk hi ni thar a ni. Che chhuak la, pen chhuak rawh. I tihfuh loh tam tak khan hlâwkna a la pe thei che.

Nehrua'n a Essay a ziah, 'No Easy walk to Freedom' tih ah khan, 'Zalenna/hlawhtlinna kawng hi engtik lai mahin kawng awlsam a ni ngai lo va, chu zalenna/hlawhtlinna hmun thengthaw nuam tak thleng chhuak tur chuan, miin vawi za tam thihna hlim kawr a paltlang a ngai ṭhin a ni' tih kha a ziak a nih kha. Kha khan Nelson Mandela pawh a hneh khawp mai. Amah Nelson Mandela ngei pawh khan, ama chanchin 'autobiography' a ziahah khan, 'No Easy walk to Freedom' tih kha a bu hmingah a hmang ta nge nge a nih kha.

Tui tla mek tan chuan zaithiam aiin tui hleuh thiam a ṭul zâwk ngei ang. Kan mamawhna lai tak phuhru tura kan line ṭheuha kan thawh hian mi ṭangkai chu kan lo ni mai. Hun bik atana mi bik ni tura Pathianin a ruat bik te pawh in la ni ang. 

In Career atan, chhel tak leh huai taka in nihna chu rawn hlenchhuak ngei turin duhsakna ka hlan vek a che u.

Ka lawm e.


(He thuziak tha tak hi  MZP Sub - Headquarters Kawnpui  Zirlai Tiṭha Chawimawina August 14, 2021-a neih a 'CAREER GUIDANCE' huna Lungtilenga Varte thusawi a ni. - Editor)

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post