MAHNI KUANG LO KAN NAWR RENG MAI DÂWN EM NI?

– V.Kûngtea,

Awmhar Cabin.

‘Mahni kuang lo nawr’ tih awmzia chu, mahni chanpual ni lovah ring va rawlh emaw, mahni hna ni lo buaipui emaw sawina a ni. Mahni kuang lo nawr hi a ṭha lam aiin a ṭha lo lam a kâwk tam zâwk, a tih theih âwm e. A ruh lang râwt, ni lo, a thlîng baw hawka kan sawi dâwn phei chuan, khawtlâng leh ramin hma a sâwn ai chuan hêng, kuang lo nawrtute avâng hian buaina a punlun phah hial zâwk kan ti thei ang.

He thu ziak tûra ka inpuahchah mêk laiin Aizâwl vêng pakhat aṭangin phone call ka dawng a. Min rawn betu chuan, “Tûnlai LLTF/VLTF duty-te’n an thuneihna hmanga, an duh an mâka ruihhlo an han check ringawt te, an ruihhlo man an han tichhe leh ngawt mai te hi eng nge i ngaih ve dân?” tiin min rawn zâwt a, ka chhân hma chuan ani chuan, “Ruihhlo an do va, a lâwmawm. Keini pawhin kan thlâwp a; chutih mêk laiin, check/man theihna dân an nei em? Magistrate aṭangin permit an la em? A bîk takin LLTF/VLTF phei chuan ruihhlo man theihna dân hi an nei lo hrim hrim. A nihna takah chuan, ruihhlo neitute khân dân ang ni lova man an nih avângin thuneitu sâng zawk hnênah zualko ta se, a leh a lingin a mantute kha thubuai rip tak an awrh daih thei,” a rawn ti a. Ka ngaihtuahna kal ding êm êm laia ka rilru ṭâwm tak maia a rawn sawi chu ka lâwm hle mai a, kan vei zâwng a inan avângin kan intuihnih ṭha khawp mai.

Mahni kuang lo nawrtute hi pâwl phuah leh vuah chawp, a lem lema NGO hming pu, mahni ṭhahnemngaihnaa din, ṭhalai tha za rual intêl khâwm hi an ni duh châwk. Ka ti mah mah em? Tûnlaia lâr êm êm Ngopa chungchâng te kha! Tu’n kan ṭawng haw lo se, pawl phuahchawp ve mai mai an ni a, ṭantu leh thlâwptu an nei vak lo rêng a nih kha, i’n ti tawl mai teh ang aw!

Ngopa chang an ni lo. Hmânni lawkah Siaha VLTF duty leh mi pakhat inkârah buaina chhuakin intualvuakna a thleng tawh a, thisen an inchhuah a; damdâwi in pan ngai hial khawpa dinhmun derthâwngin a awm a nih kha! A chhan leh vâng ni ta bera ka hriat chu thuneitu ber emaw kan intih vâng te, pâwlah hruaitu kan nih khân eng emaw riauva kan inngaih vâng te leh tu nge kan nih tih kan inhriat chian loh vâng te a ni. LLTF/VLTF ngat phei chu (ka va ngaihnêpna erawh a ni lo), tûkṭhuan ei kham hnûa din, zanriah ei hmaa ṭhiah leh theih mai dinhmunah eng lai pawhin an ding tih hi an hre lo em ni aw (?) a tih theih. Nge, nia, ṭhiah a nih tak tak hmaa thuneihna lantîr an châk luat vâng nge, hetia inlulinga an chêt tâk fo chhan hi? LLTF/VLTF demna âw-kâ hriat tûr a awm châmchî te hi tu thiam loh nge? Dik tak chuan LLTF/VLTF hruaitute hi an zahawm êm êm a; rûl thah thiang lo thah palh tluk zeta sawisêl thiang lo ang an ni a, hlawh phût miah lova tlâwm an ngaih vâng chauhva duty hrâm hrâm an niin an zahawm êm êm! Chutih mêk lai chuan, ni e, a Sâp ṭawng takin an lo ‘foul’ ta deuh ṭhîn bawk atin ni. A demtute hi an demawm lutuk bîk lem lo ve.

A bîk takin ruihhlo do kawngah LLTF/VLTF-te hi i’n ti teh ang– heti ang buaipuitu chu kan Excise & Narcotics department-a thawktute leh kan police-te hi an ni a; anni’n dân angin, tu mah thlei bîk nei lovin hma an la ang. Ruihhlo hi a peih fa nazawngin man tûr pawh a ni lo. YMA/JAC/VDP-te pawh hian anmahni thuneihna hmangin an man ngawt thei lo. OC/magistrate hnênah permit- lain an man thei a; chu pawh police-te ṭâwiâwmtu leh ṭanpuitu chauh an ni. Anmahni ngau ngau hian man theihna dân an nei rêng rêng lo.

Mi sual zilhhau thu hlaah pawh na tak taka kut thlâk hi eng pâwl mah hian an ti tûr a ni lo bawk. Khaw chhûngah buaina a lo awm palh emaw a nih chuan sâwrkâr thuneitu hnêna thlen mai kha an tih tûr a ni. A hranpaa tharum thawh leh invaivûng chiam hi a tiha tih mi hlawl loh.

Thu mu hnû han sawi ta mai mai ila– Kum 2016 khân tlangvâl (upa lam tawh) pakhat hian khaw danga a va kalnaah hmeichhe naupang pakhat khawlaia infiam hi a kutin a va khawih fiam a ni âwm e. Naupang ta chuan a hlau va, a ṭap a, chu chu khawtlâng hruaitute beng a thleng a; VC nge, YMA hall (?)-ah chuan an han hruai ta a; a ni lo zâwngin an puh hi a ni a, an dâwp a, kut thak hnawih nân an hmang a; mihring zahawmna palzûtin, a mimal thil (personal life) chenin an zâwt ta chiam chiam mai a ni, an ti. A ngaihzâwng vawi eng zah nge a mutpui tawh (?) tih te nên lam! An va han tenawm hlawm tak êm! Ani hlau chuan a inpuang fai vek a, a tâwpah chuan a hliam tuar lovin... ka sawi ngam lo. A râpthlâk êm mai. Mi hrisêl ṭha lai khati tak maia han insawisak tâk vak mai chu! Kha tlangvâl kha, a nu leh pate fapa neih chhun leh châwmtu niin a nu leh pate pawh tar ve tawh tak an ni a; thinrim leh rilru na takin an fapa chu an vûi liam ta a ni. A va pawi êm! Ka ngaihtuah châng hian ka thinlung  hi a na vawng vawng ṭhîn.

Mihring hian dikna chanvo kan nei ṭheuh va; mihring chang dikna chanvo nei kan ni lo, thing leh mau, thil siam tinrêngte hi Pathianin keimahni zâwn zêlah dikna chanvo min siamsak a; kan lo leh huan, ram chhûnga thing leh maute pawh ni se, kan duh duh sâta sâm tûrin thu neihna pumhlûm kan nei hleinêm. Thuneitu sâng hnênah kan thlen hmasak phawt a ngai a ni. Chu chu Pathian anpuia a siam mihringte hian kan hre chiang lo fo ṭhîn. A anpuia siam kan nih avângin ngaihtuahna leh rem hriatna kawngah pawh hian fing viau âwm kan ni a; mahse, mihring chauh lo chu zirtîr an ngai lo a nih si hi. Ngâwi teh, a fing lo ber kan ni hial zâwk âwm asin.

Eng pâwl pâwl emawa hruaitu nihna dinhmun chelh avânga inti eng emaw riau nungchang kan put te pawh hi sim a hun ta! NGO nih vânga ruihhlo do kan tum ve sek te pawh hi i sim tawh ang u. Heti ang lam buaipuitu bîk an awm tih hi hre nawn leh ila, anmahni tih-ah dah phawt mai ila, a ṭha ber âwm e. Chuti lo zawng, mahni kuang lo hi kan nawr kan nawr ang a, a tîr lama ka lo sawi tawh ang khân thubuai/hla buai hi kan tipunlun phah sauh thei a ni.

Chu bâkah, ruihhlo do kawngah phei chuan hêng pâwl din chawp hi chu rin tlâk tak tak an nih pawh kei ka hre lo asin. An ngam zâwng zâwng an chhuhsak a (an va che bonra deuh ve), pawisa an châwitîr a (pawisa châwitîr theihna dân an nei lem lo), an dâwp a (rinhlelh thilah thu zawh fiah leh dâwp chu a thiang alâwm! Mahse...!), an vua a (e khai, a thiang meuh maw?), vêng chhûng a\angin an hnawt chhuak ang ta dah a (e heu, a va ropui ve!). Ih maw? Ruihhlo zuartu kan tih, mi sual chhiara kan chhiarte zîngah hian e, tum rêng vânga zuar lui tam tak an awm laiin hmeithai rethei tê tê, hna rum thawh dâwna an hrisêlnain a tlin si loh; kut han dawh ngawt dâwn se, fûke kim reng chunga kut dawh chu zahah la ve tho si; chutah, mangan leh beidawn, lungzîn fâwmkêm ṭeuh chungin engkim huamin khawtlâng phal loh chu an lo ti ta mai ṭhîn alâwm le! Hêng mite chungah lehzêl chuan nunrâwnna lantîr zêl hi a chi meuh ang maw? Kan ngam loh zâwng, mi mawmmai pui pui leh thil ti thei deuh nia kan hriatte erawh chu an thil sual tih lai hmuin hre reng mah ila, eng kan ti ngam dêr si lo. Kan beng kan chhu ngawng tlat a, kan hmu/hre lo der lui tlat thung si. Eng nge a chhan? Chuti taka hma latu kan ni lo tih kan inhriat chian avânga huaisen ngam lo mai kan ni. Excise & Narcotics department-a thawktu tak takte erawh tu pawh, thil ti sualtu chungah dân angin hma an la ngam a; mi hausa leh rethei an thliar tawh lo. An duty a ni a, an hna chu rinawm takin an thawk mai ṭhîn. Chu chu, keini’n kan lo thîk kâwisâwi khanglâng a, ruihhlo kan va man khân khawtlâng tân thil ṭha ti ta viauah kan inngai emaw ni teh rêng ni? Dikna kan duh kan ti a; mahse, “Mi tin an awm dân hi mahni mitah chuan dik tih a ni a; nimahsela, LALPA’N thinlung a bûk ṭhîn,” (Thufingte 21:2). Kan thuneihna huam chin (jurisdiction) piah lama thu neih kan tum tlat chuan rah ṭha a chhuah ngai lo vang. Hêng, hruaitu kan sawi tâkte hi kohhran rawngbâwlna lamah chuan a thawh tam tam, a ṭhahnemngai ngai, a langsâr pâwl kan nih nawk hlawm pawh ka ring. Mahse, kohhran huang chhûng leh kan pâwn lam mizia a inpersan lutuk hi a buaithlâk deuh chu a ni e.

Eng pâwl pawh din ila, Chanchin |ha hrilna remchângah a hman theih vek a; hruaitu nihna hi mi dang vilik nân leh aia hnuaihnung zâwkte intih theih khum nân hmang mai lovin khawtlâng leh ram siam ṭhat nân i hmang zâwk hlauh ang u. Tin, ka sawi leh hrâm duh pakhat chu– pâwl kan din a nih rau rau chuan sum hmuh nân hmang lo ila; pâwl hminga khawn tesep khawn te chîng lo ila, mihring khawsak tihbuai zâwnga awm lovin khawtlâng leh sâwrkâr khalh ngîltu pâwl thianghlim a nih theih nân kan telna (hruaitu kan nihna) pâwlah hian theih tâwp chhuaha ṭhahnemngai tûrin i inbuatsaih ṭheuh ang u.

Ni e, ka han ti thla rawk a; kei pawh hi ka kuang lo ka lo nawr reng te pawh a ni thei e. Hêng hi kei tehlulina sawia mâwi pawh a ni chiah lo maithei. Mahse, Bible-in ‘thinlunga khat liam chu kâin a sawi ṭhîn,’ a ti mathlâwn lo va; mut mawh hnâr mawha ka neih chu mi tin hriat atân kâin sawi thei lo mah ila, a ziaha ziah talin ka lo ramṭang ve a nih hi. A hua hua sih hlawkah ti mai teh ang aw!

(V.Kûngtea biakna duh chuan a hmingah hian hmeh kauh mai tur a ni. Tichuan WhatsApp lamah i be keuh keuh tawh mai dawn zuk nia!)