ZIRNA UAR - Ram leh hnam tan

(86th YMA Day, 2021 pualin)

- Remmuana Chawngthu



*Thuhmahruai:*
Mizorama tlawmngai pawl lian ber YMA chuan kum-puan atan _"Zirna uar"_ a thlang a. Hetia YMA meuhin kumpuan atan a thlan tawh hi chuan thil ṭul leh pawimawh tak a ni tih hi a ngaihtuah nghal mai theih a; Tin, a sawt hle bawk ṭhin a ni. Zirna hian chhungkua a nghawng che thei a, Kohhran leh hnam nunphung pawh nasa takin a nghawng che thei a ni. A fing leh hawiher zau apiangin zirna hlutzia leh pawimawhzia an hre chiang ti ila, kan sawi sual tam awm lo ve.
*Zirna (Education) in a tum chu:*
Zirna (Education) in a tum ber chu, *"Kawng engkima hmasawnna (All round development)"* a ni. Mi tin mai hian kawng engkimah hmasawnna neiin, rilru leh taksa lamah mi puitling tak ni zel ila, chu chuan kan mimal nun,kan chhungkua, kohhran leh khawtlangah hmasawnna ropui tak mai a thlen thei dawn a ni. Zirna dik takin a chhun ên leh a chiah hneh em em hmun chu changkanna dik leh hmasawnna sang takin a um zui zel mai ṭhin a ni. Chutianga hmasawnna hrang hrang neih theih chu 'Zirna (Education)' hian a tum ber a lo ni.
Khawi ram, chhungkua leh khawtlang pawh; hmasawnna awm hlawl lohna hmun chu zirna tlak hniamna hmun a ni duh viau, ti ila kan tisual tam awm lo ve. Zirna-in a luah hneh loh leh, a luh chilh tam lohna hmun reng chu an changkang thei lo. Harsatna leh buaina hrang hrang ten a tlakbuak duh phian zel a ni. Zirna hmanga kah-ên ngai hi hmun tam tak, kan ramah sawi tur a awm a. Hmalakna tur kan la ngah hle a ni.
*Zirna (Education) pawimawhna:*
  Zirna pawimawhzia hi sawi kim vek harsa khawpa sawi tur tam a ni a. *Kothari Education Commission* kan en chuan, a thuhmahruai-ah heti hian a inziak a, *"India ram kal zel dan tur hi tuna classroom chhungah hian a innghat tlat a ni,"* tiin, ngaihtuahna tithui thei tak tur thu kan hmu a ni. Nakina hun lo la awm leh zel tur atana kan ram awm dan tur te, hmasawnna kan neih dan tur leh kan hnam hmelhmang lan zel dan tur hi tuna zirna (Education)in a chiah mek, zirlai naupang, zirna in chhung (Class-room)-a hun hmang mek te chungah hian a innghat chiang hle a ni.
Sir Richard Steele-a chuan, *"Taksain insawizawi ṭhat a mamawh ang hian, rilru lam sawizawina atan hian lehkha ziak leh chhiar hi a pawimawh a ni."* tiin a sawi a, a dik hle mai. Lehkha ziak leh chhiar hi thawk leh khata tui mai theih emaw, chin ṭhana neih mai theih a ni lo a, chumi avang chuan naupangte nih lai aṭanga lehkha ziak leh chhiar hi chin-ṭhan (habit) a nei tura hmalak a ṭul hle a ni. A chhan chu, lehkha ziak leh chhiar nasat hi naupang hriselna atan a pawimawh a, a ṭha lam zelah nghawng  nei anga mithiam ten an sawi ṭhin hi a pawmawm hle a ni.
Psychologist te chuan naupang te chu an thil chinṭhan (habit) a zirin an puitlin huna an nih theih turah kawng thui tak a innghatah an ngai a ni. Ṭhangthar chhuan lo la awm zel tur, mi puitlinga chher zel theihna hmanraw hriam leh pawimawh tak a nih avangin, vawiina naupang te rilruah zirna pawimawhzia hi kan tuh nasat a ṭul takzet a ni. 
Ram leh hnam tana mi hrat-khawkheng, mi chhuanawm leh faktlak tam tak an lo chawr chhuah chur chur theihna tura a ki pawimawh ber pawh hi zirna (education) hi a ni tih kan hriat a pawimawh khawp mai. Zirna pawimawhzia hi hre chiang telh telh ila, chu mai ni lo, kan rilru chhungril hi luah hneh se, chu chuan hmasawnna kawng min zawhtir thei hle ang.
*Ziak leh chhiar ṭhatna:*
     Zirna (education) ṭha nei tur leh chumi kawng zawh tak tak tur atana thil ṭul leh pawimawh hmasa ber tia sawi theih tur chu 'ziak leh chhiar' hi a ni awm e. Chuvangin, zirna chungchang sawi chuan ziak leh chhiar ṭhatna hi uar taka sawi tel loh theih loh a ni.
  *_Ziak leh chhiar ṭhatna te:-_*
  *Hnam nun leh kalphung hriatna a ni:* Ziak leh chhiar lama kal thui reng reng chuan thil kalphung an hria a, hnam nun leh khawtlang inrelbawlna thil hrang hrang hriatnaah an ril bik ṭhin a ni.
*Ngaihtuahna thuk leh ril neihna a ni:*
Lehkha chhiar a, ziak tlauh tlauh ṭhin te chu an ngaihtuahna a thuk ṭhin a, a nghawng leh tur thil tam tak ngaihtuah thlen theihna an nei ṭhin a ni.
*Chhiar tam chu finna a ni:* 
Thil hre tak ni tur chuan chhiar tam a ṭul a,hriat belh zel hi finna a ni. Lehkha chhiar tam chu zirna zawh thui lo mahse, an lan dan aia chungah an lang thei a, a pawimawh hle a ni.
*Thil lam dan dik thiamna a pe:*
Ziak leh chhiar taima hriat awlsam dan chu an thu lam danah a ni. An thu lam leh thluk a dik a, ṭawngkam bungrua an ngah a, thumal remkhawm an thiam bik ṭhin a ni.
*Thil vawn theihna a pui ṭhin:* 
Thu hrang hrang tam tak kan lo chhiar leh kan lo hriat tawh te vawn reng theihna kawngah min pui ṭhin a ni.
*Thu haw lam leh kal lam hriatthiam theihna a neihtir:*
 Kawng engkimah bo lovin, thu haw lam leh kal lam hre phakin, mi zingah zahawm takin mi a siam thei zel a, a hlu hle a ni.
*Mahni inhlut-thiamna a pe ṭhin:*
Mahnia inhai  kaw thei tura hriatna nei chuan ama hlutna a belhchhah a, kawng engkimah hriatna a neih ṭhat avangin ama hlutna nasa takin amahin a thawk chhuak a ni.
*Rilru hahna a chhawk zangkhai thei:*
Mi tam tak chu hnathawh avang leh damchhung khawsak buaina avang tein rilru hah deuh chang an nei fo a, chutianga rilru hah leh so bulh bulh te chu a chhawk zangkhai thei hle a ni.
*Mi rawntlak leh pawimawh a min siam theitu a ni:*
 Ziak leh chhiar lama kal thui tak tak te chuan thil tam tak an hriat miau avangin vantlangah pawh kawng hrang hrangah mite thurawn lakna ber an ni ṭhin a, hetiang mi te hi vantlanga mi pawimawh an ni duh hle.
*Zirna- Ram leh hnam tan:*
   Ram leh hnam tana zirna pawimawhzia leh hlutzia hi sawi dawn chuan sawi tur a thui hle mai. Ṭhangthar te zingah lehkha zir hrim hrim hi chu an tam hle nain, hlawhtlinna sang tak chang thei han sawi tur an khât pharh mai. Tunhnaia UPSC exam result chhuakah Mizo hming pakhat mah a lang lo leh tlat mai, thil pawi tak chu ava ni em. Kan rilruin rual-elna a nei pha lo nge ni a, kan tum a sang lo ve hrim hrim zawk ni ang le?
Tuna Mizo zinga sawrkar hnathawk hotu lu (IAS, etc.) kan neih te hi an pension zo ṭep tawh mai si a, anni-ho hi an chhuah zawh hnuah UPSC exama inziak tling thei kan awm loh zel chuan; loh theih lohin, kan duh lo chung chungin sawrkar hotu lu leh mi pawimawh tak tak atan hnam dang-mi kan hrawn tam telh telh a la ṭul dawn a ni.
Chuvangin, ṭhangthar chhuan lo kal leh zel tur leh tuna lehkha zir mekte hian ram leh hnam humhalhna pawimawh tak a ni tih hria in, dinhmun sang thei ang ber chang thei turin, taima tak leh thahnemngai tak chunga lehkha an zir tak tak theih hi a va hun tak em. Ram leh hnam hmangaihna thinlung pu chungin, hlawhtlinna tlâng thlir reng pahin, rim taka lehkha zir tak tak turin tuna lehkha zir mek te kan inngen a ni e.
Ram leh hnam tana hma latu, kawng tam tak sialtu ni thei tur hian lehkha thiam, mi vengva tak nih hi thil ṭul leh pawimawh a ni hrim hrim a. Ram tana fapa/fanu hrin man-awm tak leh kohhran leh khawtlang tana chhawr tlak, chhungkaw innghahna tlak ni tura theihtawp chhuahin, nasa takin lehkha i zir mawlh mawlh ang u.
Hnam dang laka kan hnam langsar taka a awm theihna tur leh zahawm taka mi mit hmuha kan lan theihna tur chu lehkha thiam hnam kan nih hi a ni. Thiamna sang tak nei te tumahin an hmusit thui thei tak tak lo,hmuhsit a hnehin an ngaisang a, an zah tlat ṭhin a ni. Zirna kawngah hma kan sawn a, sang taka kan invawrh theih chuan hnam dang ten sang takah min hmu dawn a, min hmusit thei dawn lo a ni. Kan ram leh hnamin hma nasa takin a sawn ang a, kan hnam tan a ṭha hle dawn a ni.
*_Zirna ṭha nei tura mi pawimawh te:_*
    Zirna pawimawhzia tam tak kan sawi ta a. Tunah chuan zirna ṭha nei tura mi pawimawh langsar zual te lo tarlang teh ang.
*Nu leh pa te:*
 Zirna ṭha nei tura bul ṭanna chu naupangte nih lai hun hi a ni. Nu leh pa ten an fa te chu zirna pawimawhzia leh ṭhatna an hrilh a, puitlinna kawng an zawhtir a ṭul hle a. Helam kawngah hian mawhphurtu pawimawh tak an ni tih an inhriat a ṭul hle a ni.
*Zirna in (Institution):* Zirna in hi zirlai ten zirna hun tam zawk an hmanna hmun a ni a. He hmuna thawktu zirtirtute hi zirlaite hlawhtlinna tura mi pawimawh tawpkhawk an ni a. Hlawh hmuh nan mai ni lo, an zirlai ten thiamna leh hmasawn duhna thinlung an put zel theih nan ṭan an lak nasat a ṭul hle a ni. 
*Library:* 
Library hi YMA ten khaw tin deuh thaw-ah an nei awm e. Lehkhabu ṭha tak tak tam tak awmna hmun a ni a, kan hman ṭangkai a ṭul hle mai. Lehkha chhiar tam kan inzirtir nasat a, Library hi a tam thei ang ber kan belh a ṭha hle mai.
*A tawp nan:*
Zirna chungchang te, a ṭul leh pawimawhna te, ram leh hnam tan a ṭhatna tam tak kan sawi ta duah a. A hlawhtlin theih nan a pawimawh chu zirlai ten tumruh leh taihmakna nen lehkha an zir hi a ni. Khawtlang leh chhungkaw tin theihtawpin i ṭang rual zel ang u. Kan ram leh hnam tan hmasawnna ṭha zawk min thlen ngei ang.

1 Comments

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post