(Pianpui Ṭawng Ni/ International Mother Language Day pualin)
- Vidpuia Hrahsel
Kan ṭawng chungchang ziah dik loh leh hawrawp kim lo a ziah te, ṭawng hman dikloh chungchang inzirtir kan ngaih fo chhan hi eng vang nge ni ang le? Hnam naupang tak kan la nih vang em ni le. Khawvel han thlir ila, mahni hnam chin ṭhan leh nunphung chawisang hmasa a, ṭawng hlut apiang te hi hnam ding chhuak an ni ṭhin. Keini erawh chuanin kan ṭawng kan ziak kim lo fo va, kan ṭawng aiah sapṭawng kan zep tel fo va, loh theih loh a hman ngai chu a awm ṭhin tho e. Mahse tun ang renga kan kal reng chuan engtikah emaw kan ṭawng hian hmasawn aiin boralna lamtluang a zawh zawk thei. A la tlai lova, nang leh kei hi kan ṭawng hlut turin kan chak tawk a, kan kovah a in nghat a ni. Kan ṭawng ziah zawm leh zawm loh chungchang ah hi chuan kei ngei pawh hian inzirna tur ka ngah em em a, mahse hawrawp kim lova chhut ching te ai chuan ka in dahsang fan mai.
Kan changkâng lutuk ta emaw tih mai turin, kan ṭawng hawrawp pawh kan ziak dik thei tawhlo a, hriatloh avanga ziak diklo te erawh ka dem hran lo. Hmasawn tum mihring kan ni vek a, kan ṭawng hmang hian eizawnna kawng kan zawh dawn lo tih pawh ka hria. Tu a te pawh hian Sap sikul a luh kan inzirtir a, tumah in dem thei bik kan awm lo ve, amaherawhchu kan pianpui ṭawng inzirtir hi chhungkaw tin ten kan mawhphurhna a ni tih hi i hre thar leh ang u. Zirna ṭha zawk duh avangin Sap sikul kal kan inzirtir a, Mizo Sikul chu thiam theihlohna emaw tiin kan iai thung. Hei tak erawh chu ka ziah tum a nilo, khawvel in a ken tel ve reng, thiamna lei a ngaih tawh avangin leh kan ṭawng hmanga ei kan zawn dawn loh avangin Sap Sikul ah nge nge chuan hmasawnna kawng kan zawh zawk niin kan hre vek. Amaherawhchu tunah erawh chuan hmana mi kha thlak danglam in a awm tawh a, Mizo sikul tam tak pawhin Sap sikul a an zirlai ang an zir vek tawh. Kan ṭawng hi zirna inah chuan kan zir ngei e, amaherawhchu subject pakhat ve mai anih avangin, a zawng zawng zirtir theih a nilo, kha sikul kha sap sikul (English Medium) a nih miau avangin Mizo ṭawng a zirlai zirtir vek kha a remlohna chin a awm a ni. Hei vàng tak hian chhungkaw tinah kan ṭan tlâng ṭheuh a va ngai tak em.
Sapṭawng hmang diklo leh thluk diklo kan nuih ang bawk hian kan ṭawng hmang dik lo te hi kan nuih ngam silo. Nuih ngam turin kan ṭawng kan thiam tawk a ngai si a, thiam hle turin kan hnam ṭawng ngaihsan hi kan zir thar a pawimawh hle. Sapṭawng thumal diklo taka ziak te hnung lamah kan nuih a, kan ṭawng diklo a ziak te kan en liam mai ṭhin. Mahni hnam ṭawng pawh ziak dik theilo chu kan in nuih ngam a, kan in hrilh fiah ngam theih nan kan ṭawng hi kan hlut a va ngai em. Mahni hnam ṭawng aia hnamdang ṭawng i ngaihsan lai khan, i hnam hlutna i pawt hniam tial tial a, i ngaihsan zawk hnamdang te khan an dahsang ngailo ang che. Loh theih loh a, ṭawng tualleng ang maia kan ngaih tawh, sapṭawng tam tak hman a ngaih chang hi chu a awm ṭhin. Ni mahsela, mi ṭhenkhat hian remlo chung chung pawhin sapṭawng zeh tel hram hi kan tum ṭhin a, changkanna emaw kan ti nimai hian a lang. Kan ṭawng a ziah theih reng, sapṭawng a ziah kher hi hriatthiam awlsam zawk ah kan ngai a, kan ṭawng hawrawp kan ziak dik leh thei chuang silo lai tak hi kan inzirnna tur a ni.
Tu mai pawh hian neitu nih chang ila, kan hlut loh chuan tu in nge min hlut sak chuang ang le. Mizo ṭawng a thumal awmlo tam tak a awm, heng erawh hi chu tu pawhin kan hmang hian kan in hrethiam thei a, mahse kan ṭawng chhuahna ah emaw kan thuziah ah te kan ṭawng kan hman tam hian kan hlut telh telh a, kan chawisang zel dawn tihna a ni. Hawrawp kim lova kan ziah hian awmzia a neilo, sapṭawng ziah kim loh kan hlauh ang hian kan ṭawng ziah dik loh hlauh hi kan zir thar a ngai. Khawi lo chhuahna apiangah kan ṭawng hman tam hi uar ila, ziah zawm kan thiamlo a nih pawhin ziah dik hram tum ila, kan ṭawng hian hma a sawn ngei ang. Mahni hnam ngaihsanna chang kan hriatloh hian, mahni kan inti mualpho a, mahni ṭawng pawh ziak dik theilo, 'aw leh o' hman pawlh fo te, ṭ aiah tr emaw thr hmang fo te, kan ṭawng hawrawp a awm miahlo 'y' kan hmang fo te hian kan ṭawng kan mausam fo ṭhin a ni. Kan ṭawng aia hnamdang ṭawng kan dah hmasak zawk zel leh kan zep tel zel chuan, kan ṭawng hi a boral thei a ni. A hmang tu ten kan ziah dik a, kan hman tam zel hian kan ṭawng hi a nung reng ang. Hetianga kan ṭawng kan ziah kim loh zel chuan ngai a neih hi thil ni thei a ni.
Ram dang a, kan unauten kan hnam ṭawng hlut a pawimawh zia an hmu in an hrechiang tawh a, a bik takin America rama kan unaute hi fak an va phu tak em, pianpui ṭawng hlut zia an man thiam a, a boral mai loh nan, an thiamna leh an theihna te hmangin leh tunlai changkanna hmangin media hmangin hma an la a. Nau awih hla (nursery rhymes) thlengin kan hnam ṭawng ngeiin an phuah a, kan hlut deuh deuh a va ngai em. Keinin kan hlut loh chuan hnamdang hian min hlut sak dawnlo. Tu te mai pawh hian kan hnam tan a kan tih theih ṭheuhah hian ṭan kan lak thar a, a theihna apianga kan ṭawng inzirtir zel hi kan man thiam angai a ni. Kan fate sap nau awih hla hmanga awih kher angai tawhlo, kan intodelh ta kan hnam ṭawng ngeiin nau awih hla a awm tawh. ABC te chu sikulah an lut anga, an la thiam em em ang. Sikul an luh hma a kan tih theih chu, A Aw B zirtir te, mizo thawnthu hmanga in awih mut te hmang hian kan ṭawng humhalh hi a theih reng a ni. Keimahni ṭheuh han in enfiah ila, ṭawng chungchangah hian kan fate ṭawng kan fah tam tawk em tih te, an ziah dik theih nan kan zirtir ṭhin em tih te thleng hian. Kan faten an thlir leh an hriat tam a, kan hnam ṭawng ngei hla te, thawnthu te an hriat tam chuan kan ṭawng kan hlut zel dawn a, kan chawisang zel dawn a ni. Hengte hi kan ban phak maiah Mizo Society of America (MSA) ten min chhawp chhuah sak a, kan phone aṭangin Youtube ah a en theih vek a ni.
Sapṭawng ziah kim loh zahthlak i tih ang bawk khan, i hnam ṭawng ziah kim loh zak la, a theihna apiangah i hnam ṭawng ngei hman tum la, i hnam i chawisang ang.Mahni hnam ṭawng thiam hi changkanna a ni a, hnamdang ṭawng thiam phei chu changkân leh zualna a ni. I hnam ṭawng i hlut a, a hun leh hmun a zir ang zela i insiamrem theih chuan mi changkang i ni ang. I hnam i humhalh theih nan i hnam ṭawng hman uar zel la, i hnam ṭawng ziak dik zel la, i hnamin hma a sawn ngei ang.
Post a Comment
He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh: