MEILAWNG/CASTLE OF BEINO

(Folktale)

Meilawng kan tih hi chanchin ngah tak mai ni in, a hming hrim hrim pawh hi sawi dan chi hnih/chi thum lai a awm a. Mara ho chuan ‘Saphaw’ an ti a. Lai hovin ‘Meilawng’ an ti thung. He hmun mawi leh nuam zet hi Mizorama lui lian ber, Chhimtuipui ti a kan hriat thin, Kawlchawlui emaw Kaladan emaw an tih bawk mawng lam a awm a ni a.






Chhimtuipui hi a awmna ram neitute, Lai tawng chuan 'Bawinu' an ti a, Mara lam chuan 'Beino' an ti ve thung. Hei hi Lalnu tihna ve ve a ni.
Kum 1904 ah daih tawh khan Chhimtuipui hi Sittew, Myanmar  lawngchawlhna atanga Mizoram rawn luhna ber atan hman alo ni tawh thin a. tun dinhmunah hian Kaladan Multi-Modal Transit Transport kawngpui laih mek hi a tlang hunah ramri a insumdawntawnna leh inkalpawhna kawngpui pawimawh tak la ni tura ruahman a ni nghe nghe.
Meilawng kan tih tak hi Lawngtlai atang a KMMTTP kawngpuiah 90Km a hla kal in, Ngengpuitlangah pengin, Ngengpuitlang atang a Km 30 vel a hla, Bawinu/Beino/Chhimtuipui kam khua, Tuidangchhuah emaw Hruitezawl emaw atanga lui hnar lam, Motor boat a 20minutes vel kal a awm a ni a, Siaha lam atang pawhin helai hmun hnaih tak, Chhimtuipui kam khua, Lungdar (Siaha district) thlengin motor kawng tha takin a pawh bawk.

Tun tumah hian helai hmun chanchin, an sawi ang zawng zawng chu kan sawi kim vek hman dawn lova. Sawi dan tlanglawn leh a thawnthu an sawi tamber chauh kan sawi dawn a ni.


Hmanlai hian chhimlam ram hla takah hian Lalram pahnih ropui tak tak leh thiltithei tak tak hi an awm a. Heng Lal pahnihte hi kum tam tak chhung chu chu inrem takin an awm thin a.
Tum khat chu lalram pakhat a an khaw pasaltha sawm lai mai sapel turin an ramchhuak a. Ni nga zet mai ramngaw pilrila an riah hnu pawhin sa reng reng an kap thei tlat lo mai a. Thal an han thlah pawhin sa kah tih reng an nei thei tlatlo mai! Zankhat chu an zinga val upa pakhat mumangah an khaw thenawm a Dawithiam nu pakhat hian, “In ramsa pelh reng reng hi a neitu, khuavang hian a pe phal lo che u a, chuvangin naktukah haw ta ula, in tan leh in Lalram tan a tha zawk ang,” tih thu hi alo hrilh tlat mai a. A ngaih a thalo kher mai. A mumang chu a tuk zing vartianah a thiante chu a hrilh hlawm a. Mahse chumi ni chuan mi pakhat buk nghak indah in mi dang ho chu inkawp te te a inthenin an chhuak leh ta tho a.
Hetia an pasalthate ram lama sapel a an chhuah hlanah hian an Lal fapa, rawlthar hmeltha tak chu zin khawthawng turin alo inpuahchah ve mek bawk a. An Lal fapa hi an Lalte nupa hian an chhuang thin hle a, Lalnu phei chuan an fapa chuan Lal fanu hmeltha tak nupuiah a neih tur thu hi a sawi chamchi thin a, a titi tui ber hi a ni ringawt mai a ni. Tichuan Lal fapa chu a thian thaber leh chhiahhlawh engemawzat nen khawchhak lam pan in an zinchhuak ta a.
Pasaltha ramvak ho chu tlailamah chuan an rawn haw sap sap a. Hmunkhata kalte chuan an riah buk atanga hla vaklo-ah Sazuk leh Sakhi an o kap a. Hmun danga kalte chuan Nghalchang sum sarih zet mai hi an lo kap ve bawk a. A dang leh te chuan Sakhi chal an rawn hawn ve bawk a. Hlim tak leh phur takin sa chu an rep sauh sauh a, a tukah phur takin an haw ta hlawm a.
Khua an thleng chu an Lal leh a khawnbawl te chuan an lo lawm hle a . A tukah chuan Lalpa ho in Lal inah hlim takin salu chu an lawm a. Tlailamah Lal in zu a zuk a puar leh tlai takin an tlan hlawm a, an hlim hle mai. Ti ang chuan hlim leh thlamuang takin chu Lalram a mitinte leh an thenawm Lalram nen chuan inngeih takin hun rei tak chu lenlai an hmang hlawm a ni.


Hetih lai vek hian an thenawm Lal chuan fanu pahnih leh fapa pakhat hmeltha tak tak a nei a. A fanu naupang zawk hi Tieni a ni  a, a hmeltha in mite pawh in an chhuang hle a. An Lal te nupa pawh chuan an fanu chu an chhuang ru ve em em a, pasalah pawh Lal fapa ngei neihsak an tum tlat a.
Chutiang a Lalram pahnih, inthenawm chiah a Lal fanu leh Lal fapa hmeltha tak mai awm ta chu Lalram pahnih mipuite pawh chuan an la inneih ngei an ring ru vek a ni.
Kan sawi mek Lal fapa hi a hming chu Hniara a ni a. Khatia zin khawthawng tura an chhuak ta kha hlim leh tluang takin anlo haw a. Amaherawhchu Hniara chu chutia hlim tak leh tluang tak a rawn haw si, an zin haw atang a rei vak lovah chuan a khua harin a awm hle hle thei ta mang hauh lo mai a. Chaw a ei thei lova, zanah a mu tha hleithei lo a, thian pawh a kawm tha peih ta mang hauh lo mai! A nu leh pa te'n thil awmzia an zawh leh a rul tawk bak chuan a chhang ngai lo a, an mang a ang ru hle mai a.
Vawikhat chu Hniara nu leh pate chuan an fapa awmdan avang chuan awmni khama Ruaipui siam a intihhlimna buatsaih an tum ta a. Chutah chuan an thenawm Lalchhungkua pawh chu sawm an tum a. An nupa chuan an thenawm Lal fanu Tieni chu an fapa tan hian a ruk te in anlo hual titih tawh a. Chumi ni chu remchanga hmana an fapa Hniara chu Tieni neihtir an tum ru khiau a. Hemi ni hi a khawnawt a nihnih nileng a ropui taka hman tura duan a ni. Mite chuan a ruk te in Tieni leh Hniara te tana he hun hi Hniara nu leh pa ten an buatsaih niin an sawi a. An lal fapa awmdan nise mite’n mak tiin an sawi sep sep reng bawk a. Hemi ni ngei hian hemite pahnih hi inhualtir an nih ngei an ring vek bawk. Hemi hma Favang liamta khan heng Lal pahnihte hian an fate chu inneihtir a, Lalram inngeih taka awmho dial dial turin thu an lo thlung fel diam tawh hi alo ni a.
Amaherawh chu khatia Hniara zin khawthawng khan an khua atanga nili lai kal, Tieni pa Lalram chhunga khaw pakhat, in zathum khua an va tlawh a. He khua a pa khawsathei tak chuan fanu hmeltha em em mai, a hming Pawkhaidi a nei a. He nula hi a hmeltha tawk bawk a ni ang, ‘A hmel hmu tawh, a zuna uailo tlangval an awmlo’ an ti thin reng a.
Khatia Hniara te thiandun zin khan Dii hi va tawngin an lova kawm a, Hniara nen hian anlo induh hman hle hi alo ni a.


Chutah Hniara pa'n khawtlang intihhlimna hun a ruat thlen hma ni atang chuan mikhual anlo thleng zut zut a, an khua chu an ri ta hut hut mai a. Mite chuan Hniara’n Tieni a nei dawn tihte chu an in hrilhru sep sep hlawm a. Chumi tlai chuan Dii pawh a nu leh a pa te nen an chhungte inah chuan anlo thleng ve bawk a. An khua chu an phurin an ri luih luih ta mai a.
A tuk zing khua alo var a, Hniara pa chuan ran lu chikim engemawzat a talh tir a, mite chu an ri luih luih mai a, an hlim hle mai. Fatu lam an inpeih hnu chuan Lal tualah mipui, Lal leihkapuiah Lal chhungkaw pahnih te an ri luai luai mai a.
 Chutah Hniara pa lo ding chhuakin he hun hlimawm takah hian an fapa neihchhun, an chhuan ruk ve em em Hniara tana an thenawm Lal fanu Tieni an hual thu chu thiam tak maiin a han sawi ta a. Mipui hlim leh lawm chu an ri hluah hluah mai a.
Chutichuan a nihnihna pawh chu hlim takin an hmang liam ta a. Khual an tin a mahni tul tulin mite chu an tul leh theuh tawh a.  Hniara ve thung chu amah tihhlimna tur atana a nu leh pa thil ruahman chuan a nun a tihlim zo lova, ruai ropui leh intihhlimna te chu a tan engmah a ni lo. Lal fapa hmeltha leh hlim thei tak ni thin kha a nun a ngui zo a, a khawvel a chuai zo ta!

Thlalatu: Kolai Pictures

A tawp a tawpah chuan a nu leh pa mangang in vialchial a an fapa an han titipui chuan thil awmdan an hrechhuak ta! An fapa, an lo chhuan em em thin, Lal fanu hmeltha ngat nupuia neihtir an lo tum chuan Lal fanu hmeltha Tien hnawlin, khawkhat pa awmthei satliah fanu zunah alo tlat mai! Lalpa chuan an thiltum leh tihhlawhtlin ngei ngei tura anlo rel fel diam tawh chu a hlawhchham dawn a ni tih leh Lal pahnih thu lo thlun tawh bawhpelh nghawng tur chu in hmelmak leh indo bak a ni ta lo tih a hrechiang hle a, rilru hah takin a chhuak bo ta daih mai a.
Nu hmangaihna hi alo va thuk tak em! Hniara nu chuan a fapa hlimna tur anih chuan tiin Lalpa thinrim leh a hnu leh rapthlak turzia pawh ngaihtuah thei lovin Dii chu a ruk thei ang berin mi ava hruai tir a. An Lawnglian berte zinga pakhat chu lam hla tak zin turin a puahchah ta mup mup mai a. Ni li lai a liam hnu in zankhat chu Hniara nu chuan a fapa neihchhun, a duatlai, Hniara leh Pawkhaidi te chu Lawng-ah chuan a hruai lut ta a. Lawngah chuan an khawnbawl rinawm pahnih, Chhiahhlawh sawmli leh an kumkhat eitur engkim, ranrual tam tak nen ram hla tak, tuma hriat leh hmuh phakloh a kal turin mittui nen a thlahliam ta a ni. A fate a thlahliam hnu chuan Hniara nu pawh chu Tuiah chuan a zuangthla ve ta nghal a.
Tichuan Hniara leh Dii te chu hmar lam panin an kal zel a, ni sawmthum tuipuia an kal hnu chuan an dinglamah chuan Lui pakhat, tuifinriat rawn fintu hi an hmu a, chu lui chu an zawh ta a. He an lui zawhchhoh hi Bawinu (Chhimtuipui) hi alo ni a. Chutia Bawinu an zawhchhoh zel lai chuan a lui chu alo te tulh tulh a an Lawng chuan a zawhthei ta lo a, an lawng chu a tang ta a. Chulai an lawng tanna lai ram chu a ram a tha in engkim mai an hnianghnar hle mai a, awmhmun an khuar ta a.
Chulaiah chuan awmhmun khuar nghet a inbengbel turin an ran rualte chu an chhuah a, Upa ten rorelna tur an buatsaih a, chhiahhlawh te’n an awmna hmun tur leh inhmuhkhawmna hmun tur bik te siam in reilote-ah engkim mai chu an peihfel thuai a. Chulai hmunah chuan Hniara leh Dii te chu an inbengbel ta a ni.
Helaia an awm chhung zawng hian pawn lam leh ramhnuaiahte han teichhuak thin mahse, an kalsan an Ram, an Nu leh Pate ngaih an bang tak tak thei lo. MEILAWNG chhungah chuan khawsa in zing leh tlaiah te Meilawng chhipah chuangin Hla mawi tak tak an sa thin a, Hmangaihna hla te lunglen hlate an rem thin a. A changin kir leh tumin an Meilawngah chuan Mei an Khuk thin a, amaherawhchu kir a rem tawh silo. Tichuan helai, an MEILAWNG awmna hmunah ngei hian hmeichhia leh mipa Hmangaihna tawpintai neilo, Hniara leh Dii te chuan an damchhung anlo hmang liam ta a ni.
Tunhma chuan henglai ram hnaivaia awm/khawsa thin khua a mi te chuan tuna hmunhma, thlalaka lo lang Meilawng ang tak, lungpui lian leh mawi takah hian zingah leh tlaiahte Nula leh Tlangval hmeltha em em mai, induh leh inhmangaih tak mai a an zai dun laite an hmu thin niin an sawi a; an zai ri mawi em em te pawh anlo hre fo thin a, a chang chuan Meilawng atang hian Meikhu hi alo khu chhuak leh nguai nguai thin niin an sawi bawk.
He Meilawng bul thlanglam hretah hian an Ranrualte thla niawm tak te pawh ala awm a, hemi atanga lui mawnglam Kilometre chanve tlinglo ah hian Lal Rorelna hmun, an thutnate ni a an sawi thin te pawh ala awm (a chim nual tawh a)niin an sawi thin.

(He thu hi Mara lam thawnthu leh a hmuna awm te ka kawm vena atanga lakkhawm a ni. KV)

[A ziaktu hming hi KV tih chiah hi kan hmuh vangin kan dah thei mai lo a ni. editor@exploremizoram.com ah min lo hriattir theih chuan kan lawm hle ang.]

Meilawng thlalak dang HETAH hian a awm e.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post