Ramri buai chungchanga kan hriat dik tâwk loh: A chin chhuak atanga a nihna dik tak chhuina

- K Remruatfela
Author of ‘India Union Chhunga Zofate Rinluh Kan Nih Dan’

Kan mithiam tam takte atangin ramri buai leh  a kaihhnawih article chhiar tur tam tak kan hmu tawh a. A châng phei hi chuan mi ziah sa la chhâwngin kan inhriatsiak tlâng vel mai mai niin a lang. Ramri buai kaihhnawih article hrang hrangte ngunthlûk taka ka han chhiar hian Ziaktu reng rengte hian ka ngaihmawh tak, ziak fuh tâwk loh an nei deuh vek a. Chuvangin, tun tumah hian an ziah dik tawh sa ho te kal kânin, an la ziah ngai loh leh an ziak dik tâwk loh thinte ka rawn pho chhuak ang e.

1. Kan pi leh pu ten Tiau an rawn kân hnua tuna kan chênna Mizoram leilunga an insawhnngeh a, ramchin hauhna ramri kham fel tak an neih hnu rei lo te atang khan Mizote hian kan chhehvel hnam dang rûn kan ching tan a. Cachar phai Kumpinu hovin an rawn awp huah pawh lal hrang hrang ten run an thulh chuang lo! Mahse, Kumpinu Sawrkar khan khin thamah min ruat lo nge, sipai thenkhat nen um letin min hawsan leh mai thin a. Amaherawhchu, hun rei pawh a liam hmaa a ngai te bawka run leh zeuh zeuh an chin avangin kum 1844 khan Kumpinu Sawrkarin thapui nen meuh min rawn nuai ta chiam a. Hei hi Kumpinu Sawrkarin thapui nen meuha min rawn nuai hmasa ber leh chiang lehzuala Mizote min hriat tanna a ni. Chutia Kumpinu sipaiten vawi tam tak min hnawhdarh hnu pawha kan la tlawm duh mai thin loh avanginKumpinu Sawrkar chuan inremna siampui mai chu a tha ta zawkin an hria a. Kum 1870 khan Cachar Deputy Commissioner, Mr. Edgar chuan khatihlaia Mizo lal ropui leh thil tither bera a ngaih, Suakpuilala chu sa ui a tan pui ta a ni. (He inremna ‘sa ui tan’ hi Chachar leh Mizote (Lushai) ramri inthenfelna ber chu a ni a. Ziaktu thenkhatten Alexandrapur thingpui huan hmuna Bengkhuaia Pasalthaten James Winchester an thah a, a fanu Mary Winchester Zoluti an zuk laklet chungchang kha ramri buai kaihhnawiha sawi makmawh angah an ngai thin a, hei hi a chin chhuak dik tak hriat chian tawk loh vang a ni.).

2. Chutia kum 1870-a Cachar DC, Mr. Edgar leh Mizo lal aiawh Suakpuilala ten inremna an siam takah chuan Cachar ramri chin chu uluk taka chhinchhiah fel a ni ta a. Chu Cachar ramri dik tak chu Bengal Government Notification dated the 19th September, 1870 – Calcutta Gazette dated the 21st September, 1870, page 1683-ah a chuang a ni. Bengal Eastern Frontier Regulation Act, 1873 benchhana kum 1875-a Cachar Inner line an siam, British-Indian Government (Foreign Department) Notfication No. 2299-P dated 20th August, 1875 hi ngunthluk taka kan chhiar chuan kha notification kha Cachar boundary ni lovin ‘Inner line’ zawk a ni a. Engvangin nge boundary pangngai atanga Mizoram hla fe ah he Inner line hi an siam kan tih chuan, khatih lai khan hnam dang hovin Mizote kha Mi lu la hnam anga min ngaih avangin Sap hovin Mizoram (Lushail Hills) an lo luh theihna tur chin  siam ngaiin an hria a. Chutiang chuan ‘Boundary’ ni lovin ‘Inner Line’ chu an siam ta a ni. Kan sawi vul chuk kum 1875 Cachar Inner line hi Cachar ramri, Cachar boundary a nih loh zia chu Part V. Rules & Orders under Local Regulations – Bengal Eastern Frontier Regulation  (V of 1873), Foreign Department Notification No. 2290P dated the 20th August, 1875 Footnote-ah khan chhiar ila, a chiang hle! Hetihlai hian Lushai Hills Sawrkar pawmpuina  a la awm loh avangin Cachar leh Lushai Hills ramri ti-a sawi a la la ni lova. Nimahsela,  ni 6 September, 1895-a Governor General of India-in-Council chuan Mizoram (Lushai Hills) chu British-India hnuaia awm kan nih thu a puan chian tak hnuah kha chuan he Bengal Government Notification, 1870-a Cachar ramri a sawi hi Cachar leh Mizoram ramri ti-a kan sawi luih tlat tur chu a ni. Heta kan tanhmun sawhnghehna tur pakhat chu, Form No.46, Forest Department, Assam Area of Reserved Unclassed State Forests, 1896-97 ah pawh Cachar Inner line chhunga ram Acre 3,75,760 laia chu Lushai Hills chhunga awm a ni tih a chuang kulh nghe nghe a ni. _(Heng document zawng zawng hi a duh tan ka la kawl tha vek e.)_
3. Tichuan Section 6 of Scheduled District Act, 1874 (XIV of 1874) thu anga ni 6 September, 1895-a British-India hnuaia khungluh kan lo nih takah kha chuan hnam mawl mai kan la nih avangin hnam fing tawh zawkte laka min humhim nan India Sawrkar Dan (Act) 1919 chang 52 (A) 2-nain a sawi angin Governor General chuan kum 1921, June ni 3 atang khan keini chauh pawh ni lo heng - Mikir Hills, North Cachar Hills (Halflong bial), Naga Hills, Sadya Frontier Tract, Balipara Frontier Tract leh Lakhipur Frontier Tract te nen hnam hnufual “Backward Tract” tih zingah min dahkhawm ta vek a. Assam Assembly-ah pawh aiawh kan tir ve ngai lova. (A chutih avang chuan heti lamah hian kan beng pawh a ngawng deuh maithei e). Assam Governor chuan a hranpa ngatin min awp a, Governor aiawhin Superintendent-in Dictator-in min awp ta a. Assam MLA ho Dan siamte chu hnam lo changkang tawh zawkte mila siam anih thin avangin, chungte laka min humhim nan chuan Superintendent (Bawrhsap) in Mizorama hman ve a rem tih chinte chauh loh chu kan hmang ve ngai lo a ni. Ni 3 March, 1936 khan Government of India Act, 1935 behchhanin British Sawrkara Order-in-Council chuan ‘Backward Tract’ a awm zawng zawngte chu ‘Excluded Area’ leh ‘Partially Excluded Area’ ah a puang a. Mizoram (Lushai Hills) pawh ‘Backward Tract’ a puan kan lo nih tawh avangin ‘Excluded Area’ chhunga dah ve kan ni.

4. 'Backward Tract’ chhunga puan kan nih lai, kum 1930 khan Kumpinu Sawrkar chuan kum 1875-a Cachar Inner line an lo siam chu tidanglamin, a vawihnihnan ni 9 March, 1933 khan Notification No.2107 A.P. dated 9th March, 1933 chhuahin Cachar Inner line thar a siam leh a. He Inner line an siam thar hi Cachar leh Mizoram (Lushai Hills) inrina anga cheibawl a ni nghal ta ringawt a. Hetihlai hian Mizote hi hnam hnufual anga puan kan la nih avangin ramri vei thei dinhmunah kan la ding si lova. Kum 1870 Bengal Government Notification in kan ramri dik tak a rawn tarlan atanga hla fea kum 1875-a Kumpinu Sawrkarin Cachar Inner line an rawn siam chu ramri anga hman zui a ni ta ringawt tihna a ni a. Hemi chungchang hi ngunthluk taka han zir chian chuan legal based a awm lo reng reng a. Dan tawngkam tak chuan ‘void ab initio’ (a tir atanga thu awmze engmah awm lo) tiin kan sawi thei ang. (Ziaktu thenkhat chuan hetih hunlai hian Mizote hi ‘Excluded Area’ hnuaia awm angin kan ziak thin a. Hei hi an hriatsual palh niin a lang. Tin, Backward Tract/Excluded Area hnuaia kan lai pawh khan British-India hnuaia la awm tho kan ni tih pawh kan hriat a tha.)

5. Sec 2 (1) of India Independence Act, 1947 behchhana Mizoram (Lushai Hills) India union chhunga rin luh kan lo nih takah khan Assam hnuaia District pakhat angah dah kan ni a. Ni 23 April, 1952 khan Article 242 (2) of the Indian Constitution in North East Tribal-te a phalsak angin Mizo District Council din a ni a. Chutihlai erawh chuan District Council hran nei ni mah ila, Assam State hnuaia awm tho kan ni a. District Forest Officer, Cachar in Mizoram Inner Line Forest Reserved min enkawlsak laia Mizo District Council in Tax 70 % kan lo lak ve pawh kha a nihna takah chuan Assam Sawrkar hnuaia lut tho a ni. Assam Sawrkarin a ram pawna chhiah a chawi ang lek leka kan sawi thin hi chu a dik tawk lo tih kan hriat a tha! Tichuan, North-Eastern Areas (Reorganization) Act, 1971 (Act 81 of 1971) thu anga Mizoram te pawh Assam State hnuaia kan chhuah a, the Government of Union Territories (Ammendment) Act, 1971 (Act 83 of 1971) thu anga ‘Union Territory’-a hlankai kan lo nih takah khan khatihlaia political party lian ber, hnamchawmte tana zalenna meichher chhin en saktu, Mizo Union Party hruaitute remti lo chungin, tihluihnain he 1933 Inner line hi Mizoram UT ramri ah min pawm luih tir a. Chu chu Mizo Union Party UT Sawrkar khan duh lovin Sawrkarna vawng an chelh veleh ramri buai ngaihtuahtu pawl ‘Fact Finding Committee’ an din nghal a. Chumi thu angin kum 1973 khan Mizo Union Party President ni rei ber leh Chief Minister, Pu Ch.Chhunga chuan India sawrkar laipuiah ramri chungchunga  a lungawilohna a thlen ta nghe nghe a. Nimahsela, awmze neiin engmah a danglam thei chuang lo!   Tichuan, hun a lo kal zel a, ni 30 June, 1986-a MNF leh India Sawrkarin inremna ‘Memorandum of Settlement’ an neih khan Mizoram Union Territory ramri kha Mizoam State ramri atan pawmzui a ni ta zel a ni.

A chunga kan sawi zawng zawngte khi kan ramri buai chungchang, a chin chhuak atanga chhuina dik tak chu a ni. Kan zavai hriat atana tha chu kan ramri dik tak, Bengal Government Notification dated the 19th September, 1870 – Calcutta Gazette dated the 21st September, 1870, page 1683 ami hi chu khawi Sawrkar mahin a la tidanglam lova, a la thiak hek lova. A nihna takah chu kum 1933 Notification in a thiah, Ziaktu tam ber ina an sawi fo kum 1875 Notification hi chu Inner line a nih angin ram ri (boundary) a pawm tur a ni lo. Chuvangin, kan ramri dik tak, Bengal Government Notification dated the 19th September, 1870 – Calcutta Gazette dated the 21st September, 1870, page 1683 ami hi kan tu leh fa, chuan lo la awm tur zawng zawngte tan pawha Mizoram ramri a la nih zel theihna turin hum tlat ila, political party inbeihnana hmang lovin Mizo tawh phawt chu thukhat vuain i tang tlang tak meuh meuh zâwk ang u. Sap thufingah pawh ‘Better late than never’ tih a nih kha maw!!!

1 Comments

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post