HMASÂWNNA RAHBI PALITE

(Thingtlâng mipuiten kawng hrang hranga hma kan sâwn theih nân)

— Centenary C. Lalzahawma
Columnist, Explore Mizoram


          Hêng kan sawi tûr thil palite hi khawpuiah leh thingtlângah a pawimawh dân a danglam chuang lo va. Nimahsela, khawpuiah erawh engkim changtlung takin a awmsa vek a; thingtlâng khaw ṭhenkhatah erawh tihchangtlun chawp ngai a ni. Chuvângin, loh theih lo va kan mamawh, a tel lo chuan thingtlâng mite nunphung, khawsakzia leh eizawnnate thlenga a buai theih avângin thingtlâng miten kan mamawh thil palite hi tawi tê tein kan sawi dâwn a ni.


          Thingtlâng khaw tinte leh thingtlâng khaw miten kawng hrang hranga hma kan sâwn theih nân hêng thil palite hi kan mamawh — kawngpui ṭha, electric current êng ṭha, networking ṭha leh tui connection ṭha neih te hi. Hêng thil palite inang tlâng taka a awm kimna hmun leh a ṭhatna hmunah chuan eizawnna a awlsam a, chutih rual erawh chuan, hêng thil palite awm kim lohna hmunah rêng rêng khaw mipuiten loh theih lovin kawng hrang hrangah harsatna an tâwk ṭhîn.
          A hmasa berah chuan 'kawngpui ṭha' neih ngei ngei a ṭûl. Mizoram chhûng thingtlâng hmun hrang hrangah kawngpui a ṭhat tâwk loh mai ni lovin kawngpui a ṭhat loh avângin khaw tin mipuiten harsatna an tâwk nasa hle. Khaw ṭhenkhatah chuan fûrah Motor a kal thei lo tawp a, awlsam taka khaw ṭhenawma buhfai (ration), dâwr thil, etc., Motor-a phur mai theih ni si kha, khaw pum mipui chêt zêl a ngai a. Khaw mipuite daily rate-a chhut phei chuan sum tam tak khaw mipuiten an chawi belh a ni. Tin, mi tinte tân zin veivah a ti harsa a, nunphung a tibuai ṭhîn hle. Motor neitute lah an Motor a kal theih si loh avângin lu-a an phur (head load) ve tho a ngai a. Motor neihin awmzia a nei lo hle. Tin, huan neitute leh lo neituten hah takin an huan leh lo an enkawl a, a hnuah kawngpui a ṭhat loh avângin Motor a kal thei si lo va, hralh chhuah ngaihna a awm lo. Lakhuihthei (pine-apple) ṭin hnih hmunte mahni chhûngkaw bîk eiah chuan a tam tham deuh a ni. Tichuan, an hralh chhuah theih loh avângin an tu leh fa khawpuia lehkha zira awmten an mamawh tâwk pawisa an nei thei lo va. Khawpuiah lah thingtlâng mi, Motor pawh lût ṭha hlei thei lo an ni si a tiin in luah man, admission fee, etc., an tih tlâwm phahin an tih hniamsak phah chuang hek lo. Zirlai naupangte pawn an in neitutean harsatna an hrilh duh bîk si lo. In luah man pêk a ngai, buhfai, Gas, chawhmeh leh thil dang lei a ngai bawk. Lehkha zir a ngai bawk. Theihtâwpa inhlawh chawpin School, College, etc., an han kal ve a. Engkim a buai nuaih mai ṭhîn. Hei vâng hian mi ṭhenkhatte phei chuan lehkha zir hi number one-ah an dah theih loh phah fo. Chutih rual erawh chuan mi bîk erawh an langsâr nalh reng thova. Mi bîk kan ni vek si lo, zirna thlengin a nghawng phah fo ṭhîn. Thingtlâng mite harsat dân êm êm hi Thingkittuin thingkung a bulah a kit a, a zâr leh a rah te nên lam leiah a tlûk ṭhin ang hian, nu leh pate eizawnna mumal a awm loh avângin an tu leh faten harsatna an tâwk phah ṭhîn.
          A dawt lehah chuan 'electric current êng leh networking' neih ṭhat a ṭûl. Unau piang hmun ang maia sawi kawp lo thei lo va thil inhnaih a nih avângin sawi kawp mai i la a ṭha âwm e. Computer Age/New Media Age-a chêng kan nih avângin internet khawvêla thingtlâng mite chêng ve thei tûr chuan electrict current êng leh network kan neih ṭhat a pawimawh hle. Tun lai hrilêng Covid-19 avângin khawvêl a buai a, khawvel hmun hrang hrangah thihnain thlah a zâr a ni tih kan hre ṭheuh âwm e. Chutih mêk lai chuan Mizoram chhûngah pawh thihna laka kan fihlim theih nân tiin râlkhat aṭângin zirlaite tân online exam, form fillup, etc., an ti nasa hle a. Thingtlâng khaw ṭhenkhata zirlai awm, khawpui aṭâng mahni khua (thingtlâng khua)-a lo chhuk ten online exam an han nei dâwn a, an buai ṭhîn hle. Khawpui miten mahni in chhûng aṭânga an exam mai theih laiin thingtlângah erawh chuan network a awm loh avâng leh network awmnaah pawh network a ṭhat loh avângin network ṭhatna hmun leh khua an han pan a. Hun tam tak a thlawnin an sêng a ni. Tin, current a luh ṭhat loh avângin, online-a thil tih zung zung a harsa hle a, mistiri te tân lah current a awm loh chuan mistiri bungraw neih ṭhatin awmzia a nei hek lo. Hêng kan sawi bâkah kan la sawi loh thil tam tak a awm tih kan hriat a ṭha âwm e.
          A tâwp berah chuan 'tui connection' neih ṭhat a ṭûl. Tui connection neih ṭhatna thingtlâng khua rêng rêng khaw nuam lo a awm ngai lo va; tui connection neih ṭhat lohna khua rêng rêng khaw nuam a awm ngai lo. Tin, tui connection ṭha tak neia, tui dah khâwlna a ṭhat leh si loh chuan khaw mipuiten a thlawnin hun tam tak tui chawi nân hun an khawhral ni tin ṭhîn a, hun a uiawm hle. Tui a haw a pianga chhûngkuaa tui chawi buai reng ngai lo tûra khaw mipuiten tui dah khâwlna ṭha, Barrel, sintex, etc., neih tlân a pawimawh hle. Hei hi hmasâwnna rahbi pawimawh tak a ni.
          Engpawh ni se, hêng kan sawi tâkte bâkah thil tam tak sawi belh tûr a awm ngei ang. Sawi ngei ngei tûr sawi loh palh te a awm pawhin chhiartuten ngaihdân ṭha zâwk kan siam theih nân thiam chin tâwkah ka'n lo chhim thal bekang puah ve phawng mai a ni e.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post