FUNDAMENTAL DUTIES

(Khua leh tuite mawhphurhna)
- K Remruatfela

Jurisprudence (the science of law) ngunthlûk taka kan zir chian chuan 'Rights' leh 'Duties' te hi then hran theih loh khawpa inbelhbawm leh inzawm tlat an nih zia kan hre thei âwm e. Mihringten dikna kan neih rual rual hian mawhphurhna kan kovah a innghat nghal a. Chûng kan dikna leh mawhphurhna te chu pheikhâi rual takin an kal dun thin tur a ni thu hi Western legal thinker ropui tak tak - *John Austin* leh *John Salmond* te pawhin nasa an rawn tlângaupui tawh thin a. Rorelna khâwl sâng ber, Supreme Court meuh pawhin he thu hi dinglai hi kum 1977 khan a rawn nemnghet bawk a ni. _vide State of Rajasthan  v. Union of India [AIR (1977) S.C. 1361]._

He khua leh tuite mawhphurhna thuthlung (Fundamental Duties) hi Directive Principles of Sfate Policy hnuai, Part IV of the Indian Constituion, Art. 51-A chhûngah dah luh a ni a. America President hlui, John F. Kennedy'an, _'Ka ramin eng nge min pek theih tih aiin ka ram leh hnam tân eng nge ka tih ve theih tih hi kan ngaihtuah zâwk tur a ni',_ a lo tih angin khua leh tui tin te hian he kan mawhphurhna hi kan ngaihpawimawh hle a tul.

Mi tam tak chuan dân leh hrai kaihhnawiha zawhna kan han inzawh chângte hian kan lungawilohna laka min pui theitu tur, kan dikna leh chanvo lam chauh hi kan ngaihven a, kan mawhphurhna lam ve thung erawh hi chu zawh chu sawi loh, a ngaihthlâk pawh kan ngaithla tha peih meuh lo ni hial te hian a lang thin a. Hei hi a pawi hle. Khua leh tui tha te awm dân tur a ni mawlh lo!

Chuvangin, khua leh tui tin ten Kaphleia anga, _'Ka ram leh hnam tân engmah tih tum lovin hnahthel ro ang maiin ka tla mai mai dâwn em ni?',_ tih rilru paukhauh kan lo put thar theuh theih nan khua leh tui kan nihna anga kan tihmâkmawh, kan Fundamental Duties te tun tumah hian ka rawn chhawp chhuak dâwn a ni. Chungte chu:-

1. Dânpui (Constitution) a nih anga zawma leh a thu ken zah/ngaihsan leh zirtirna zah te, Hnam puanzar leh Hnam hla zah te

2. Ram ngaihdân/sûkthlêk ropui tak, chumi hmanga zalenna sual tir theitu zah leh chawisân te

3. India ran inpumkhatna, inlungrualna leh amah ro relna vawn nun leh humhim te

4. Ram venhimna hnathawh leh chutianga thawk tura koh kan nih huna tha leh zung pek te

5. Inlungrualna leh mi tin inunau tlânna, India mipui zawng zawng sakhua, tawng leh chênna hmun emaw chi hrang tih dan hrang nei, a sâng ber atanga a hniam ber thlenga  inngeihna tura thawh/hmalâk leh hmeichhiate chanvo, tihhniamna kawng/thlauhthlâkna bânsanna tura hmalakna te

6. Hnam nun inchawhpawlh ropui tak vawnhim leh tihhmasawnnaa ke pen te

7. Ram leilung pianpui boruak, ramngaw, dil, lui leh ramsa humhalh leh vawnhim tumna kawnga hma lakna leh nungchate chunga lainatna lantir te

8. Finna rilru puthmang, awm dan tha zir leh chîk taka thlir thiamna leh siamthatna zawna hmalakna te

9. Vântlâng leh Sawrkâr thil humhalh leh tharum bansan te

10. Pawl leh mimal thil tihna zawna a tha thei ang bera tihna tura beih a, chûng avanga ram leh hnamin hmasawnna tura beihna leh thawhnaa hlawhtlinna tura tanpui/thawh te

11. Nu leh pa ni emaw, pi leh pu emaw nih a, an naupangte emaw a thu azirin, an vengte naupang emaw kum ruk atanga kum sâwmpali inkâr lehkha an zir theihna tura ruahmanna siam sak te hi a ni.

1 Comments

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post