ṬAWNGKAM HMAN CHUNGCHÂNG

— Centenary C. Lalzahawma

Columnist, EXPLORE MIZORAM

          Khawvêl pum hi thang chi hrang hrangin a khat tlat a, a chhûnga chêng mihringte hi tihpalh thilthua âwk thut thei reng kan ni. Chuvângin kawng engkimah kan fimkhur a ṭul hle. A bîk takin 'ṭawngkam hman chungchângah' kan fimkhur a ngai lehzual. Silaimu leh kawlphe aia rang zâwk, mi tinten incheina hmanrua atâna kan hman ber ni si chu ṭawng hi a ni kan ti lo thei lo.  Chuvângin, mi tinte kan ṭawngkam hman chungchângah a ṭha lam kawnga inzir chung zêlin ni tin hun kan hman a pawimawh hle âwm e.

          Chinese Philosopher ropui Confucious-a chuan, “Mi chu a ṭawngkam khat lekah finga ngaih a ni a, a ṭawngkam khat lekah fing lo va ngaih a ni ṭhîn. Kan thil sawiah kan fimkhur a ngai a ni,” tiin ṭawngkam hman fimkhur a pawimawhzia a sawi a. “Mi chu a ṭawng aṭângin man a ni a, bawngpa chu a ki aṭângin,” tiin Russian thufing chuan a sawi bawk. Kan ṭawngkam chhuak tinrêng hian kan nihna leh kan mizia a pho lang chiang hle. Tin, khawvêl thiamna sâng tak nei ṭawngkam duh tui lo zet ai chuan Primary pawh zir zo lo ṭawngkam duh tui leh ṭawngkam ṭha chauh hmang ṭhîntu chu Siamtu Pathian leh a mihringpuite mit hmuhah a ropuiin a zahawm zâwk. Mi zahawm nih hi thil harsa a ni lo, ṭawngkam hman fimkhur a tâwk.

          Thuf. 12:14-ah chuan, “Miin a ṭawngkam chhuak rah chu a seng ang a, Ama kut thiltih ngei chu a hnênah hlan a ni ang,” tih thu kan hmu a. Mi ṭhenkhat midang anchhe lawha an mahni chung vêkah chu an anchhe lawh chu a thleng fo ṭhin. Bible thu dikzia a tichiang hle âwm e. Tin, 1 Petera 3:10 thu-ah chuan, “Nunna hmangaih duh leh Ni ṭhate hmuh duh chuan Sual lakah a lei vêng ṭha sela, A hmui pawh ngamthlêmna thu sawi lo tûrin Vêng ṭha rawh se,” tih ziak kan hmu bawk. Chuvângin kan ṭawngkam hman chungchângah kan fimkhur a ngai hle a, ṭawngkam ṭha kan hman tam a, midangte fak nân kan lei leh kâ te kan hman fo chuan min fak lêt ve nân an lei leh kâ te an ui bîk lo va. Midangte sawi chhiata sawisêl nân kan lei leh kâ te kan hman fo chuan min sawi chhiata min sawisêl nân an lei leh kâ te hman an ui bîk ngai hauh lo tih kan hriat tel a ṭha hle! “Sawisêl suh u, sawisêla in awm loh nân. In sawisêl ang bawkin an sawisêl ang che u; in tehna ngai bawkin an tehsak leh ang che u,” tia Matthaia 7:1-2-a kan hmuh hi kan sawi zawh chiah chhanna dik tak chu a ni.

          French rama thu leh hla thiam zet mai Victor M. Hugo-a chuan, “Fimkhurna hi finna upa ber a ni,” tiin a sawi nghe nghe. Tin, French mi vêk thawnthu fing tawi leh hla phuah thiam êm êm Jean de La Fontaine-a phei chuan, “Ṭhian fimkhurna nei lo aia hlauhawm an awm chuang lo, hmêlma fimkhur tak neih pawh a thlanawm zâwk,” a ti hial! Fimkhur tluk a awm lo va, fimkhur hi a sual ngai lo tih an thusawi aṭâng hian chiang takin a hriat theih mai âwm e.

          Thuhriltu 5:2 thu-ah chuan, “I kâ chu hmanhmawh suh se; Pathian hmaa thu engpawh chhak chhuak tûrin i thinlung pawh hmanhmawh suh se; Pathian chu vâna awm a ni a, nang chu leia awm i ni si a: chuvâng chuan i thu pawh tlem rawh se,” tih kan hmu a. Kan thusawi tûr kan sawi chhuak tak tak hmain kan ngaihtuah nawn fo a ṭulzia a sawi lang chiang hle. Tin, 1 Timothea 3:8 thu-ah chuan kohhran rawngbâwltu kamtam ṭhat lohzia te kan hmu a. A dawt chiah 2 Timothea 4:5 thu-ah phei chuan engkima fimkhur a ṭulzia a sawi lang chiang hle bawk.

          Tin, Matthaia 12:34 thu-ah chuan, “Thinlunga khat liam chu kâin a sawi thin asin,” tih kan hmu a. Chuvângin, mi tinten dawhtheihna nên kan ṭawng chhuak tûr kan thunun a ngai fo. Mi chanchin chhe lai sawi peih reng te, mi chanchin chhe lai hre thei riau te, mi chanchin hrim hrim ngaihsak lutuk te hi thil ṭha a ni ngai lo va. Buaina lohna tûra buaina mai a ni. 

          Engpawh ni se, mi tin ten ṭawngkam ṭha hi i ui lo vang u, nî angin tûk tin thartîr zêl ila, ṭawngkam ṭhain sial a man tia kan pi leh puten an lo sawi ṭhin kha hre reng ila, kan ṭawngkam khat avângin mite thinlung a hliam thei a, kan ṭawngkam khat avâng vêkin mite thinlung kan tidam thei tih i hre thar leh ang u. Midangte ṭhatna sawi hi hreh ngai lo ila, midangte ṭhat lohna sawi hi i hreh hle ang u. Sawi chhiatna hian min ti chauin min ti beidawng fo va, fakna erawh chuan min ti chakin beiseina thar min pe fo ṭhîn. Ni tin mahni inzir chunga hma kan sâwn zêl theih nân leh mi zawng zawngte nêna inremna kan neih theih nân kan ṭawngkam hmanah i fimkhur lehzual ang u.