NATIONALISM LEH POLITICS

- Zohmingthanga Pachuau
Columnist, Explore Mizoram

Nationalism kan tih hi Mizo tawng chuan- "Ram tana thahnemngaihna leh ram hmangaihna" ti i la a sual tam àwm lo ve. Nationalism tih tawngkam hi Prussia Scholar Johann Gottfried Herder kha a hmang hmasa bertu nia ngaih a ni.

Mi thenkhat chuan "Nationalism hi French Revolution-in a hrin chhuah a ni e" ti tawk te an awm a. Thenkhat chuan French Revolution hma daih, Greek War of Independence te pawh khan nationalism hi a lo irh chhuak tawh a ni an ti bawk. A lo intanna lam chu eng pawh ni se, nationalism leh politics hi then hran hleih theih loh, inngheng tlat a ni a. Chumi a nih avang chuan Mizoram-a nationalism lo intanna leh politics leh nationalism inlaichinna hi tlem azawng i han thai lang mai mai teh ang.

Mizo nationalism chungchang chhuitu pakhat Rev. Dr. K. Thanzauva chuan Mizo-te rilruah nationalism hi a piang tlai hlê niin a sawi a. A chhan pawh a hnam anga min awp khawmtu an awm loh avang leh hruaitu ropui an awm loh vang niin a sawi. British crown colony atangin India chuan Independent a sual a, hetih lai hian Mizo lehkhathiam hmasate pawhin Mizoram veina leh Mizo hnam humhalh duhna an rawn nei ve tan ta chauh niin a sawi. Hetih lai hian Mizo nationalism chhuitu dang, B. Lalthangliana chuan Mizo nationalism intanna chu a chhui hla deuh a. Selesih Sangsarih hun laia Lal pasarih infinkawmin kum 1740-1750 AD chho vela Selesih khua an din lai bawr vel khan hnam anga inhlawm khawm duhna- Mizo nationalism hi a tiak tan niin a hre ve bawk. Mahse, he nationalism lo tiak hi a lo chuai tial tial a, kum 140 vel liam hnu- Vailen vawi hnihna 1889-1890 vel khan Mizo nationalism chu a rawn irh chhuak leh tan niin a ngai bawk.

Nationalism hi chi hrang hrang a awm thei a, a tlangpuiin- civic nationalism, cultural nationalism, ethnic nationalism, religious nationalism, racial nationalism leh a dang pawh sawi tur a awm thei nual ang. Mizo-te'n nationalism kan tih bera hi chu India Union hnuaiah chuan ethnic nationlism emaw, religious nationalism hi a ni thei ang. Kum 1885-ah Indian National Congress a lo piang a, Mahatma Gandhi te, Pu Nehru-a te hruaina hnuaiah Congress party chuan British awpna lak atangin indan politics an kherh chho a- kha independent movement kha a ram pum anga India rama nationalism irh chhuahna hmasa chu a ni thei àwm e. Khatih hun lai khan Muslim pawh Nehruvian Secularism thlawpin- Indian National Congress party angin-  nationalism hian a chiah ve vek avangin nationalism kha Mahatma Gandhi leh Nehru-a te hona hnuaiah Congress party kha hmanruaa hmangin Independent movement an kalpui a ni. Hun rei tak Congress party rorelnain India ram a tuam hnuin, BJP a lo lang ve leh a. Nasa zawkin (More aggressive) nationalism chu an party (BJP) hmanruaa hmangin an han kalpui ve leh a. Hindu sakhaw vawnhim leh humhalh chu nationalism politics-a hmangin BJP nen an chawm pawlh ve leh ta a. Hetih hun lai hian khawvel politics chu conservative politics thli a tleh nat lai a nih avangin Hindu majority based politics chu nationalism nen propaganda-a hmangin India ram politics-ah an tlangaupui ve leh ta a ni.

Mizoram-a nationalism lo intan dan chu kan sawi tawh a. A mipui tam zawk duh dan leh hnam leh culture milin, hrêng atâ tal chhuahna politics- nationalism chu Mizoram-ah kui tiahin a awm a nih kha. Nationalism chu a tam zawk duh dan, sakhua leh hnam, culture milin kalpui a ni tlangpui thin a ni. Politics-in ram dànpui hmanga min phuarna leh hnam hrang hrangin nationalism kan kalpui duh dan leh kan kalpui duh chin hi a inang ngai dawn lo a, chu vang tak chuan India Union chhunga awm e ti lo chuan Mizo-te pawhin ethnic nationlism based political party MNF hmangin India lak atangin Independent movement kan kalpui a nih kha. Political Philosopher Thomas Hobbes te, Machiavelli te, Hans Morgenthau te chuan Politics hi 'Power' neih duhna mai a ni an ti hmiah mai a. Chuti ang khawvelah chuan miin nationlism hi politics-a hamthatna atan an lo hmang fo tawh thin. A chhan chu nationalism chuan a mipui tam zawk a hîp khawm thin miau a. Mi thenkhat chuan kum 1966-a Independent movement kha Mizo nationlism intanna angah te pawh an ngai ve bawk a ni. Eng pawh ni se, Philosopher ropui Hobbes-a'n, "Life is brutish, nasty, short..." tia mihring nun chu chhe tak, enkawl ngai, hruaitu mamawh, thuneihna pumhlum neiin enkawl an ngai a lo tih te, Aristotle-a'n, "Man by nature is selfish" a lo tih te hi politics-a mihring rilru puthmang tlangpui a ni tih chu a pawmawm viau a ni. Chumi a nih avang chuan thuneihna (Power) neih kan duhna lamah hian hmanraw remchang apiang kan banin kan la lawr tawh mai thin a. Chu tak chu Nicollo Machiavelli chuan, a lehkhabu 'The Prince-ah' power kan neihna tur a nih chuan eng hmanrua pawh hman mai tur, a tawpah kan tum kan hlen theihna a nih phawt chuan "The end justifies the means" tiin a lo sawi ve bawk a ni. Heti ang hi Politics-a thuneihna kal kawng a nih miau avangin nationalism hi thuneihna channa atana hmanraw pawimawh leh tangkai ber te zinga mi a ni.

Sikh-Majority state Punjab-ah chuan sakhaw behchhan politics
Shiromani Akali Dal a lo piang a. A fawng vuantute pawh an sakhaw tana mi tangkai leh thahnemngai tak takte an ni. Chuti ang bawkin Maharashtra-ah pawh Shiv Sena chu Hindu based political party a ni bawk a. Assam-ah pawh Asom Gana Parishad te'n State nationalism changchawiin political party an din ve bawk a. US-ah pawh America first (Conservative, nationlism) policy hmangin Republican party president an nei mêk a ni. Heti ang hi Political party tobul a lo nih zel avang hian hriatthiam loh hleih theih pawh a ni lo va, chutih mêk lai chuan nationalist party emaw, religion based party emaw, nationalism based political party chuan ram an hmangaih bik êm êmin a lang chuang lo hlei lo a. Heng zawng zawng hi mi thiamte'n a tawpa an hmawr bawkna chu thuneihna chan duhna (Struggle for power) an lo tihsak angin, party hamthatna'n hmanruaah an hmang ve mai mai bawk a ni. Mizo-te'n India ram nationlism tawmpui a harsa kan ti te pawh hi a àwm a, a dik viau a ni. Chuti ang bawkin MNF party-in nationalist party anga an inngai bik riau leh, neitu chan an inchantir bik riau nia lang te pawh hi party dang tan chuan han awihsak a har ve viau thei bawk ang. A chhan chu politics chu thuneihna inchuhna mual a ni miau a, chû thuneihna an chan theihna tur atana tangkai thei tur apiang chu hmanruaah an hmang ve a ni mai a, lung loha laka indawm kunin awmzia a nei lem lo ang. India ramah kan awm a, kan nationalism kalpui duh dan leh India (Mainland) nationalism kalpui duh dan hi India rama kan awm chhung chuan a inmilin, a inhne rem ngai dawn lo va, Hans Morgenthau-a'n Politics chu "Struggle for power" a tih ang hian an nationalism chu politics-a thuneihna hmanrua ve mai bawk a ni tih hi ring i la, a hralh a tlak loh (Relevant tawh loh) hunah chuan nationalism based Politics pawh hi a la hlui ve chhunzawm mai ang. A pawimawh ber chu politics-ah chuan mipui tam ber duh dan hi a ni a, chu chu political party tin hian hralh tla taka zawrh hi an duh vek a ni.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post