'CHHÛNGKAW RUAK HRÎ' LAKA INVÊN A ȚUL

- Rev Lalbiakhlira

Hripui kiang rih lo mah se, kan inkhung hlum ngawt thei bîk lo a. Zirna, hnâ, nupui pasal neih, eizawnna chi hrang hrang avângin mahni chhûngkua kalsanin, kan che chhuak leh țan ta a. Hetiang hunah hian in lama hnutchhiah tân "nun buai" neih theih a ni a. A Sâp țawngin "Empty-Nest Syndrome" an vuah a. Mizo țawng chuan "Chhûngkaw Ruak Hrî" kan vuah mai ang. Chhûngkaw tân chhiatpui theih a ni a; kan invên a ngâi khawp mai.

*1. Dam Lo Thei Chhûngkua:*

Nangmah i dam lo thei a, i na thei ang tho khân i chhûngkua kha a dam lo thei a, a hritlâng thei a, ICU-ah a awm thei a, a thi ral thei. A tîra nupa rek mai si kha fanau malsawmna in dawng a, in lo țhang deuh deuh a, khawvêl in la dâp hial thei a. 'Pathian țih chhûngkuate' chanvo a ni. Hetih lâi hian 'Pathian hlat chhûngkua' erawh chu ni tin, thla tin, kum tin an ral reng bawk a! Ruihtheih thil avânga chhûngkaw râl ta engzât tak awm tawh ang i maw? 'Sex bawlhhlawh' (uirena) avânga chhûngkaw keh darh engzat nge awm tawh ang? Duhâm vânga chhûngkaw pilbo tawh eng zât tak awm tawh ang maw? Chhûngkaw awm ho loa tla darh, lunglên vanga talbuai pawh tam tak kan awm tawn ngêi ang. Chhûngkaw dam țha leh hrisêl neih a va pawimawh em!

*2. Chhûngkaw Ruak Natna:*

Chhûngkaw natna azawnga duhawm ber chu 'chhûngkaw ruak hrî' hi a ni ang, chhûngkaw hma sâwn kentel a ni si a. Chhûngkaw țhang chu kawppui neiin an chhuak; an inbâwl hrang; an pung deuh deuh a. Zirna sân zêl avâng te, eizawnna chi hrang hrang avângte pawhin rei tak tak, hla tak takah an inawm bosan țhin a, "Dam takin aw!" tih a țul fo mai. Mahse, țhanlen nâna i mamawh chaw chhumna mei hian 'thiltihtheihna leh khû' a keng tel a; mitkhap kâr leh chhûngin i in chu meivâpah a chantîr thei asin! 'Chhûngkaw ruak hrî' pawh hi chutiang chu a lo ni.

*3. Hri Thawh Dân:*

Mi thiamten an zirchianna ațangin "Chhûngkaw Ruak Hri" kentel tlat a awm a:

(1) Kum upa zâwk, chak lo zâwk - nu leh pa, pi leh pute an lungngâi hle thei. "Damin kan inhmu tawh lo mai ang aw!", "Ka thi tawh ang!" tiin an indawm kun thei a. Nunah beidawnna a thlen thei.

(2) He hri hi beih lêt a nih loh a, thlah zalen a nih chuan nun a luah thûk deuh deuh a. Nò dâng a hring thuai a. In chhûng mai ni tawh loin, 'nun ruak' kumhlun a thlen thei a. 'Dam chhan nei loa inhriatna' hial a thlen thei! Rilru lam natna chi hrang hrangin a luhchilh thei a. Nupa ințhenna pawh a thleng thei. Mipa aiin hmeichhe lamin an tuar zo lo țhin, fâte nên an inhnêk hnaih bîk vâng a ni ber. (S. Gladding, 2011).

*4. Lo Invêng Ta Che:*

'Chhûngkaw ruak hrî' laka invên hi a țul khawp mai. Hêngte hi lo hre reng ang che:

(1) Puitling țheuh țheuh, fanau lama rilru pe vak chi kan awm. Fanau an kal chhuah hian an tâlbuai châwk. Kawppui ngaihsak leh fate ngaihsak - a pahniha thlauhthlâk bîk neih loh a țha ber. In siamrem i ngâi thei (D. Arp & C. Arp, 1996).

(2) Faten chhûngkua an chhuahsan lâia pawimawh ber mai chu, puitling leh puitling inkâra inlaichînna thûk zâwk siam hi a ni ang. Faten kawppui neia chhungkua an chhuahsan a nih chuan, fa-mo leh mâkpa te nên inlaichînna țha tak neih hian nun a chhâwk thei hle tih hriat a ni. Ngâi pawimawh hle ang che (H. Goldenberg & I. Goldenberg, 2008).

(3) Chhûngkaw ruah lâia 'i nun ruak' hre thiam la, buaina dang a thlen loh nân invêng ang che. Vulh len a nih chuan chhûngkaw tam tak tân tlûk chhiat hun a ni fo. America mite zîngah pawh nupa ințhenna tam ber zaa 66 lâi hi fate awm bo hlâna thleng a ni tlat! (Yarhouse & Sells, 2008). Chuvângin, nâmnul mai loin, rilru lama lo 'insan phek' nachang hriat a pawimawh khawp ang.

(4) Chhûngkaw tlu chhe mai mai lo, ding nghet tlatte hi a chhûnga chêngte boruak țhat leh țhat lohah a innghat thûk hle. Inhlim chhuah thiam, nuiho tam, nun inpawh, inngaihsak thiam,  hlimna chîm chin sâng apiang an buai lo nge nge. Ngâwi renga inpêl mai mai, inbiak chhuna 'bak hlak' chu chhûngkaw tan a hrisêl lo! Chhûngkaw boruak nuam siamtu ni ang che (Wallerstain & Blakeslee, (1995).

(5) Chhungkaw insiamrem thiam apiang an nihlawh țhin. Chhûngkaw inkaihhruaina leh kalphung fel tak neih a pawimawh tluk zetin, a țul dân azira insiamrem theih a hlû. "Kan ti ngâi lo!" ti bur mai chhûngkua tân 'nêktu thlipui' a thawk na bîk! Chutiang chiahin "Chhûngkaw huau" tih mai tur, mumal lo lutuk chu a țhang hleithei lo fo. Inkaihhruaina fel tak hnuaia inpawt fân thei chhûngkua an hrisêl nge nge tih hre reng ang che.

(6) Fa neih hmâ, fa neih hnû, fate puitlin hnû thleng pawha "nupa inngâi pawimawh tawn, in nambar 1 tlat, rawng inbawlsak tawn, induat tlat chu an tâlbuai ngâi lo a. Faten an țhatpui a, chhûngkaw pumin a ngeih bîk tih hre reng ang che.

(7) Chhûngkaw dintu leh tițhangtu, vênghimtu leh kaihruaitu, Pathian ringa bêl tlat chhûngkua chu an che chhe ngâi lo. Chhûngkuaa Pathian beho țhin, nitin chhûng Inkhâwm nei țhin, țawngțaina hmanga inhung tlat chu eng hrî pawh lo thawk se, a nghîng lo bîk. Chhûng Inkhâwm ngâi pawimawh hle ang che.

Amah, Lal Isua ngeiin, "Chuti chuan, mi tin hêng ka thu hi hriaa zawm apiang chu, mi fing lungpui chunga in satu nên tehkhin tûr a ni. Ruahte a lo sûr a, tuite a lo lian a, thlite a lo tleh a, chu mi in chu a rawn nam sawk sawk a; nimahsela a chim lo va; lungpui chunga rem tlat a nih avângin" (Mat 7:24-25) a ti tlat a ni.

PATHIANIN IN CHHÛNGKUA COVID-19 LAKAH VÊNGHIM CHE U SE LA; CHHÛNGKAW RUAK HRÎ HNEHTIR CHE U RAWH SE.