NUPUI PASAL NEIH CHUNGCHÂNGA NU LEH PATE HNÊNA THURÂWN



— Centenary C. Lalzahawma
Columnist
Explore Mizoram

          Thu inang sawi ṭheuh ṭheuh-ah pawh a sawitu nihna azirin mite bengah a ri ringin a ri zâwi mai ṭhîn. Nihna sâng tak neitu kam chhuak tinrêng mai chu khawvêl mi tinrêng ten dika ngaiin sa kah tum chân ang maiin an châng ṭhup a; nihna sawi tham nei lo thusawi erawh piang lo chanchin sawi tûr awm lo ang maiin sawi hawnga bul ṭantu an awm lo. Sa kah tum châna chângtu chu khawi lamah! Mah se, luite tui lian pawh tuipui tui lian aiin a ri ring lo bîk chuang lo tih hre reng chungin inhnemna arhmai tiat leka zîm ṭanchhan vein nupui pasal neih chungchânga nu leh pate hnêna thurâwn kha deuh, a chânga thlum leh deuh si, natna khuma mu mêkin a damdawi ei tûr duh thlang thei lo va Doctor ten a dam theih nân a mamawh damdawi an pêk angin pêk kan tum ve dâwn a ni.


          Hmangaihna leh khawngaihnaa khat nu leh pa tam tak kan awm rualin hmangaihna awmzia hrethiam duh tlat lo mi tam tak kan awm. Eng mihring nge kan nih a? Eng rilru ber nge kan put? Fate hmangaihna leh khawngaihna archil zât lek pawh nei lo va mihring chhûl aṭânga kan lo chhuah theih zâwk? Ramhuai chhûl chhuak kan ni hial lo maw aw? Nu leh pate hian kan fate chu kan hmangaihin kan duat tehrêng mai. An hma lam huna nuamsa zâwka nupui pasal, fanaute nêna an awm pawh kan duh. Rethei leh hausa nu leh pate duh dân inang tlânglâwn ber pawh kan sawi zawh chiah khi a ni ngei ang. Mah se, engkimah a âwm chintâwk hriat a ṭul hle. A lo dai hmasatu nia kan nu leh paten kan hmangaih ber te dinhmun retheih avâng ringawta nupui pasala min duhpui lovin an duh min nei luihtir a, rilru na tak leh duhthlan tûr dang nei loh avânga duh vak lote bulah nu leh pate thu awih vângin zan tin  kan han mu a. Nikhua a lo rei a, nupa inngeih lohna a awm a, fanau kan han nei a, nu leh pate inngeih loh zâr zovin hmangaihna aiin huatna an zir hnem a, chhungkua a hlim lo va, buaina a chhuak zing a, inzah tawnna a awm lo va, inngaihsak tawnna leh hmangaihna thlengin a dai zova. Pathian hriatna lam aiin setana hriat a awlsam zâwk a. Uirena suala tluk a awlsam êm êm bawk. Nupa inṭhenna a thleng nasa êm êm bawk. Tichuan, loh theih lovin kohhran leh khawtlâng a chhe thuai ṭhîn.

          Chutiang a ni tih hre renga, kan dinhmun chhiatzia hre reng siin nu leh pa ni mêk ten kan hrethiam bîk chuang hauh lo va. Fanu fapa kan han nei ve a, kan nu leh paten kan duh loh chung chungin an duh min nei luihtir a, kan fate tal hi chu an hmangaih ber neitir ang aw tih nachâng hre chuang miah lovin a ngaitêin kan fate hmangaih ber ni lovin kan hmangaih ber bawk kan nei luihtir leh a. Kan chhûngkuaa buaina thleng ṭhîn zawng zawng kha kan fate chhûngkua pawha thleng tûr a ni tih sawi nawn kher a ngai âwm lo ve. Kohhran leh khawtlânga buaina zawng zawng thlentu pawh kha! Ṭawngkain zir mah se nunah entawn tûr a awm loh chuan awmzia pakhatmah a nei chuang lo. Misual thi tawh ruang chunga mi ṭha a nih theih nâna fuihna thu ṭha hrilh ang vêl a ni. A sâwt lo ni lovin a ṭûl lo!

          A bîkin tih loh theih loh Zoram chhûng, arhmai tiat leka zîmah pawh hian lehkhabu hrang hrang kan chhiar aṭâng te, kan Mizo thawnthu aṭâng te, benga kan hriat aṭâng te leh ṭhangtharte hmuh phâkah ngei pawh hian fate hmangaihna ngai pawimawh lo a, an fanu fapa pasal tûr leh nupui tûr te chu kan nupui pasal tûr ang ziazângin nu leh paten kan duh kan thlan sak a. Mi tam takin an duh loh nei ai chuan tiin intihhlum phah nân an hmang a, an la hmang dâwn chauh. Dam chhûng tâwitea mahni duh ber nei thei lo va awm ai chuan chatuan hremhmuna kumkhua awm pawh an thlang zâwk fo. Thlarau nun kalna lam ngaihtuah hman a ni tawh ngai lo hmangaihna khura an luh thûk tawh phei chuan! Hmangaihna hi hriatthiam theih loh, a taka tawngtute leh hmangaih nei tam tamina an âtpui ṭhin a ni rêng a ni! Pathian hriatna leh Pathian hmangaihna awmzia hrethiamtu tak tak tân loh chuan hriatthiam theih a ni lo. Chuvângin, rethei leh hausa, hnam hrang leh ṭawng hrang pawh ni se an hmangaih tak chu nei rawh se. Chu aia hlu a awm lo. Ramrî khâm chin nei lo hmangaihna hi maimawm ril anga nem leh tihchhiat awlsam ni si China kulh bang ropui ang maia tawntlang harsa leh lawi si a nih avângin sâwngbâwl thiam a ngai hle!

       Zu leh ruihtheih thil dang ti ṭhîn bialnu bialpa an nei a, an nu leh paten, “Ani chu zu leh ruihtheih thil ti ṭhîn a nia, i nei thei lo vang,” an tih chuan a  hriatthiampui awm lutuk. A chhan chu, innei hmaa zu leh ruihtheih thil dang ti, innei hnua sim tum leh sim tûra thutiam mi zaa sawmkua ten inneih thutiam an neih zawh hnu hian an sim ngai loh vâng a ni. Hemi kawngah hi chuan nu leh paten kan fate nupui pasal nei tûr kawngah khauh leh zuala hma lâk a ṭul hle.

          Tin, nu leh paten kan hriat tûr thil pawimawh êm êm chu, kan fapa nupuite hi kan mo an nih rualin kan fanute ang chiaha en tûr an ni a, kan fanu pasalte hi kan makpa an nih rualin kan fapate anga en tûr a ni. Nupa chu pumkhat an nih avângin. Kan fanu fapate kan hmangaih chuan an hmangaihte pawh kan hmangaih tel a ngai fo ṭhîn. Ran vulhte mahin an pute hmangaihna an hriatthiam theih chuan i fanu fapa hmangaihtu phei chuan i hmangaihna chu a hrethiam lutuk ang. A chhan chu, ṭhatnaa hneh theih loh khawpa mi rilru chhia hi mihring piang tawh zawng zawng zingah tumah an awm lo. Ṭhatnaa kan fa tharte rilru pawh kan hneh thei lo a nih chuan kan rilru a ṭha tâwk lo tihna a ni ang. Hmela ngei riau hrim hrim te hi thil awm thei a nia, mihring thlirna zâwn aṭânga thlir chuan, mah se, Pathian neitu chuan thlei bîk nei lovin inang tlâng takin a hmangaih ṭhîn. Tin, inneih hmaa inngeih vak lo emaw, duhpui vak lo va loh theih lohna avânga nupui pasala kan neih te hi inneih hnu thleng thlenga inhua mi ṭhenkhat an awm ṭhîn, a ṭul loh mai bâkah kristiante tân a tiha tihloh tawp tûr a ni. Mita kan hmuh theih kan mo leh makpa te pawh hmangaih thei lovin Pathian kan han hmangaih thei tlat lai te hi hriatthiam a har hle.

          Nu leh pate mawhphurhna a sân rual rual hian mo enkawl chungchângah nu ber mawhphurhna a sâng bîk hle. Nu ṭha loin mo an nei rei thei ngâi lo. Tin mo te pawh pasal nute mil thei miah lo an awm ve tho ṭhîn. Hei hi chu pasal mawhphurhna a ni. Remna siam a ngaih pawn a siam mai tûr a ni. Mo hrawn chungchânga nu ber hriat tûr pawimawh te chu, an lakah thil phût sân lutuk loh a ṭha, hmeichhia zawng zawng an hrisêlna a inang vek lo, an chhûngkaw lo chawr chhuahna hriatchiana an chhûngkaw mila mo enkawl thiam a ṭha, an thiam thil hai chhuah thiam a pawimawh, an chakna lai leh chak lohna lai zawn chhuah a an theihna zâwn zêla kaihhruai thiam a pawimawh, pasal neih hnua inzir chawp tûra mo tam tak an awm tih hriat a ṭha. Tin, tuak tharte chu hun remchâng a awm apiangin hmeichhe lam chuan mipa lam chhungte a ngaipawimawhin a hmangaih tûr a ni tih thu te, a mipa lam pawhin a hmeichhe lam chhûngte a ngaipawimawhin a hmangaih tûr a ni tih thute pawh an hrilh ṭhîn tûr a ni. Thil hote aṭânga thil lian tham thlengin hmangaihna nên fuihna thu tam tak an hrilh ṭhîn tûr a ni. Siam ṭhat ngai vak lo mo leh makpa an awm rualin siam ṭhat ngai nasa tak tak an awm ve tih hriat a ṭha. Chung zawng zawngte chu nu ber hmangaihna nên chuan a hneh thei vek a, a chhan chu, chhûngkaw hlimna chabi  kawltu chu nu an nih tlat vâng a ni. Nu ṭha awm lohna inah mo ṭha tak an awm ngai lo angin nu ṭha awmna inah mo chhe tak an awm ngai lo.

          A tâwp berah chuan, rethei leh hausa, chhûngkaw inang lo aṭânga chawr chhhuak, mize inang lo aṭânga sei lian, hnam tin chhûl chhuak, pianpui rilru chhia leh ṭha chhawm sa, thlahtute aṭânga thil ngaihnat bîk nei, tihdân phung leh khawsak duhzawng thisena bet leh ṭhankin tlat mihringte kan nih avângin engkimah inzir chung zêla zâwi zâwia hma lam pan thiam a pawimawh hle. Hêng zawng zawng hi hmangaihna suak, tui pawlh loh khawizu ṭha aṭânga chhuak a nih phawt chuan inrem lohna a awm thei lo. Nu ber chuan fate intih thiam loh nikhuaa inṭhen nân chhan sâng chuang pawh nei mah se, an inṭhen loh nan chhan pakhat tal a hre tûr a ni. Hmangaihna leh khawngaihna din nu ṭha awmna chhûngkuaah hmangaihna pâr a vul a, Pathian hmangaihna ropuizia midangten an hriat phah fo ṭhîn.

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post