CAB hi Mizoram tan a hlauhawm tak tak em?


By Lalthara, IAS (Rtd),
Kohima

1. Parliament chuan Citizenship Amendment Bill (CAB) chu kumin Winter Parliament  session hian a ngaihtuah \ha leh d^wn ta a; tun \um chu an pass theih ngei pawh a rinawm ta.  Hemi chungch^ngah hian Mizoram mipui leh NGO te awmze nei lova kan lo t^l buai leh vak loh  n^n he ‘tl^ng dang a\anga thl$rna’ hi ka rawn ziak ve a ni e. T<n hnaia CAB kan insawi\haih  nasat d^n hi chuan hm^nlaia Mizo nu leh p^ten nau \apbelh deuh tih\haih n^na “I b^n vat loh  chuan Chingpirin<-in a rawn man ang che” an tih \hin te pawh kha min hriatchhuahtir rum rum  mai. Pathian nung ringtu inti Mizoten hlauh kan ngah ta lutuk pawh hi a zia lo deuh chuan ka hre  \hin. Chu ^i pawha pawi z^wk chu – a hlauh tur dik tak hlauh nach^ng hre lova, hlauh loh tur tur  hlauh kan intihhmuh hi a ni awm e.




2. Kumin Lok Sabha inthlan d^wn l^i boruak v>lah kh^n CAB kha election campaign issue  berah hmangin, kan insawi\haih siak a ni ringawt mai a. Kha tih lai khan “Mizoram t^n CAB aia  hlauhawm a awm” tih article \um hnih ngawt ka rawn ziak a. Mahse, tum^n an <ks^k vak lo  emaw ni, tun thleng hian kan NGO leh lehkha ziakm$ tam tak chuan, khata thil hlauhawm ka  sawite ai kha chuan CAB hlauhawmzia hl$r mai hi an la tuipui leh an ziah ch^k ber a ni fan a


3. Kan hriat \heuh tawh angin, CAB chuan (Hindu, Parsi, Sikh, Christian, Buddhist leh Jain  sakhaw zuitute t^n b$k) sawkhaw thila harsatna an tawh av^nga Afghanistan, Bangladesh leh  Pakistan a\anga India rama (phalna lehkha la hmasa lova) rawn l<tte t^n awlsam z^wka India  citizen nih theihna kawng a hawng d^wn a ni ber a. (Awlsam z^wka India ram an rawn luh  theihna tur ni lovin). Tuna d^n hman l^i, Indian Citizenship Act, 1955 ang hi chuan a chunga  kan sawi hote khian India ram an lo luh a\anga kum 11 hnuah chauh India citizen nihna hi an  d$lin, an hmu thei a. CAB hian (kum 11 aiah) kum 6-ah hemi an nghah tur chh<ng hi a titl>m a  ni ber a. Kh$ng sakhaw zuitu, Afghanistan, Bangladesh leh Pakistan-a awmte zal>n taka India  rama an rawn tla l<t thei tawh tur ang zawnga kan ngaia, kan insawi\haih \hin hi a dik lo. Chu b^kah, Indian Home Minister, Amit Shah-an a sawi ang kh^n, kh$ng mi, December ni 31, 2014  hm^a India rama lo l<t tawhte chauh he d^n thar hian a huam d^wn a. Chuvangin, t<na India  rama la awm lote t^n India ram rawn luh a awlsam phahna tur emaw, rawn luh an ch^k phahna  tur emaw awmin a lang lo. H>ngte hi eng ati nge kan haider luih tlat mai \hin aw!

4. “CAB aia hlauhawm a awm” tiha ka ziah tawh ang kh^n, Mizoram t^na \ha lo leh 
hlauhawm ber chu (Mizoram mi leh sa ni ngai lo, Indian citizen pawh ni lo) Chakmaten awlsam  taka Mizoram an rawn l<t \hin leh, Indian Citizenship Act, 1955 hmang miah lova Indian  citizenship leh Mizoram khua leh tui (indigenous inhabitant) nihna an nei mai \hin ni a lang hi a  ni a. Hetiang hi India ram khawi state-ah mah a thleng ngaiin a rinawm loh. CAB hi Parliament  in lo pass teh reng pawh ni se, Chakma ho chuan an hman duh ka ring lo khawp mai! A chhan chu India ram (Mizoram)-a an lo luh ni (date) Sawrk^r record-ah ziahluh a ngai d^wn tlat a. 
Chumi ni a\anga kum 6 an nghah a ngai d^wn bawk a. Chu b^kah cut-off date (31 December, 2014) hm^a l<t tawh an ni tih sawrkar record-ah a lan a ngai bawk ang. Tunah hian Mizoram sawrkar record-ah ram dang mi, December 31, 2014 hma emaw, a hnuah emaw pawh, d^n lo  anga rawn l<t ru pakhat mah an awmin a lang lo bawk. Chuti a nih si chuan, Mizoramah hian  CAB hi tunge hmang \angkai tur leh hmang thei awm ta ang le? A phaw vuakah awmze nei l>m  lo hian kan lo t^l buai ve vak mai a ni lo maw?

5. Tin, a chunga kan sawi t^k a\ang khian, CAB hian ram dang mite lo luhna tur kawng a  hawng zau ta huau tur (open door policy) anga kan sawi \hin hi a dik lozia a hriat theih ang. A tuar nasa ber tura ngaih, Assamah pawh hian CAB d^n thar hmanga India citizen ni thei tur hi chuti takin an tam a rinawm loh. Tuna Assamin an buaipui ber hi chu Bangladesh a\anga Muslim rawn l<tte an ni a; anni hian CAB hi an hmang ve thei dawn bawk si lova. Tun hnaia National Register for Citizens an buatsaihah kh^n, India citizen an nih leh nih loh tihchian theih rih loh mi  nuai 19 v>l awm anga ngaih a ni a. Mahse, h>ngte pawh hi Muslim an ni ber a. Kumin Lok Sabha election dawn vela Nagaland MP-in a sawi, chanchinbua a lan d^n chuan, Assam ramah hian 31 December, 2014 hmaa lo l<t tawh zinga CAB hmang \angkai thei tur chu mi 31,313 v>l chauh ( Hindu 25,447, Sikh 5807, Christian 55, Bhuddist 2 leh Parsi 2) an niin a sawi a. Assam rama tuna mihring awmz^t (about 35 million) a\anga chh<t chuan engmah tham lo ( say about 0.009 %) a tih theih ang. Nagaland MP thusawi hi a dik leh dik loh finfiahna nei hran lo mah ila,  kan insawi\haih nasat ang >m hi chuan a ni d^wn lo tih a ngaihtuah theih ang.

6. Hemi CAB hman avanga India ram mihring awm z^t pung thut (population explosion awm) tur anga kan suangtuah \hin leh, chu chuan Mizoram pawh min rawn ch$mral thei d^wn anga kan sawite phei hi chu thil awihawm loh lutuk a ni. Tuna India rama awm tawhsa reng z$nga, nuai hnih khat vel hian he CAB hmang hian India citizen nihna lo nei thei pawh ni tehr>ng se, tuna India population tl<klehdingawn 1 leh vaib>lchhetak 38 (1.38 billion) v>lah hian, hemi avanga mihring punna tur hi engmah tham lo (0.04% vel, S^p \awnga a tiny drop in the ocean an tih ang hi) a ni ang. Hei hian Mizoram a rawn khawih buai nachhan tur emaw, h>ng India citizenship an p>k thar te hian Mizorama rawn luh an tum phahna chhan tur awmin a lang lo. A r>ng r>ngah Mizoram chuan ILP hmangin India citizen tupawh, Mizoram mi leh sa ni lo chu, an lo luh kan phal lo thei thova; a awm m>kte pawh kan haw t$r thei reng a. P^wn lam m$te hi kan mamawh \hin avangin ILP hi f$r takin kan hmang duh lo a ni mai z^wkin a lang. ILP anga d^n khauh hi tunlai khawv>lah hmuh tur a v^ng tawh khawp ang le. India rama awm tawhsa reng z$nga mi tl>mtein awlsam z^wk deuha Indian citizenship an neih theih d^n tur hi keinin kan lo enghelh chiam hi a \ul em ni? a tih theih ang.

7. Chutia mi tl>mte chauhin an hman \angkai theih tur a nih si chuan, eng-a-ti-nge CAB hi BJP hian heti taka a buaipui si aw, a tih theih a. BJP hian an party innghahna leh chawik^ngtu ber (an core constituency) Hindu sakhaw zuitute an tihl^wmna tura an politik khelhna (Hindutva policy an tih mai) ni berin a lang. Hindu ho t^n bika an tih chuan a r$k nalh d^wn loh avangin Sikh, Christian, Buddhist, Parsi leh Jain hote pawh hi hemi r<al hian remch^ngah l^in min rawn r$m ve nghal mai a nih hm>l e.

8. British hun lai pawha kan ram mi leh sa ni ngai lo, kan mikhual ch^mrei ang leka 
Sawrk^r leh keini pawhin kan lo ngaih \hin, Bru-ho chuan kan ram chh<ngah Autonomous District Council ngiatin buaina an siam a, anmahni duh thuin Tripura ah an tl^n thla a; chuta \ang chuan an duh ang angin d^wt tinr>ngin min h>k ch^m ch$ a; d^n in a phal b^k thlengin Mizoram electoral roll-ah kum 20 chuang an hming kan dahzuiin, kan dah thar z>l bawk a. Hetia d^n p>la Election Commission a ch>t \hinnate pawh hi court-a khin nach^ng hria leh, khing ngam kan awm lo emaw ni – kawng zawh luih luih leh \hin ai chuan a \hat z^wk d^wn tehl<l nen! An duh lo chung pawh lo kir leh turin kan thl>m ch^mch$ mai te leh; India citizenship mai ni lo, Mizoram mi leh sa (indigeneous inhabitant) nihna thlengin, ram leh inhmun nen lama thl^wnin kan pe z>l mai te hi a mak a sin. (Min sawi chhetute leh d^wta min h>k \hintute (Chakma tiamin), heti taka kan duhsak \hin hi Isua Krista kan anna-ah kan ngai mai d^wn em ni ang le!)

9. Chakma issue ni se, an population census (abnormal growth rate) a\anga chiang >m >m - India independent hnua tam tak d^n lova an rawn luh belh z>l d^n te, chung zingah chuan tumah ram dang mi anga chhinchhiah an nih ngai loh d^n te, India citizenship d$l ngai lova, India  citizen leh Mizoram neitu (indigeneous inhabitant) anga kan pawm z>l mai d^nte hi – thil mak a  tling a; thil pawi thui thei tak a ni bawk. Ram dang mi (foreigner) kan rama phalna nei lova rawn  lut r>ng r>ng chu kan police te hian man theihna an nei reng a; mipui pawh hian kan manin  police hn>nah kan pe theih reng a. Mahse, Mizorama Chakma rawn l<t r<te hi chu hetiang hian kan ti ngai lo niin a lang. H>ngte hi CAB aia kan buaipui z^wk tur chu an va ni si em! (Chakma ADC chungch^ng hi chu a pawimawh ber ni mah se, tun \um at^n chuan sawi nawn rih lo mai ila). Bangladesh a\anga Chakma lo l<t z>l tur v>n hna hi (Bangladesh boder fencing chak z^wka kalpui te n>n) kan tihtur pawimawh leh, Central Sawrkar pawh kan nawr natna ber tur chu a va ni em!

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post