KASHMIR: HELL'S PARADISE

- Kima Sailo

Kum 1846 aţanga mumal taka Maharaja-in a awp Kashmir lal ram hi kha'ng hun lai khan tuna USA, rorelna pakhat hnuaia awm tho sia state-tin ten thuneihna sâng tak an nei ang deuh thoa India ram British-in a awp lai khan Princely State of Jammu and Kashmir tih a lo ni tawh a. A lal ram mipui tam zawk Muslim an nih laiin an lal pa bera chu Hindu a ni daih lawi a. Hun a kal a, Kashmir lal ram pawh chu lo zau ve hret hretin kum 1947-a British awpna aţanga India a zalen a, India leh Pakistan-a a keh darh khan Jammu and Kashmir hi a karcheha awmin a talbuaiah a ţang ta a ni.



India leh Pakistan a inţhen khan mihring chanchina a huhoa pem nasatna ber te zinga mi ni turin India rama Muslim nuaih eng emaw zah chu an thuam, rêl leh bawng tawlailir chenin Pakistan panin an inthiar nguah nguah a. Chutiang bawkin Pakistan lama Hindu awm ţhahnem tak pawh India ram panin. Kalkawngah intualvuakna vawi tam a thleng a, mi tam tak rapthlak tak taka tihhlum an ni.

Chutihlai chuan Kashmir lal chuan independent-a awm tumin Pakistan chu Standstill Agreement (an dinhmun pangngai anga awm zuina) an tih chu a lo sign-pui mek bawk a.
Nimahsela Kashmir-a Muslim tam tak chuan Pakistan zawm duhin helna an tichhuak a, chu boruak tipunlun tur ting chuan Pakistan ramri vela awm Pathan tribe te chuan an rawn rûn zui ve bawk nen, Maharaja chuan India emaw Pakistan emaw zawm tura duh a thlan thuai a ngai ta a. Tichuan, chu'ng buaina chinfel puia sawmna ni pah bawkin Maharaja chuan inremna dang Instrument of Accession (intukluhna a ni ber ang chu) an tih chu a Hindu-pui tamna India chu a sign-pui leh ta zuk a, chu chuan Jammu and Kashmir chu India ramah a dah anga ngaih a ni ta a ni.

He'ng teh nuaih hian Jammu and Kashmir lal ram chu dinhmun lai takah a dintir ta a. Ram hauh a na si, sakhaw kaihhnawih avanga mi tam takin an thih phah hnua inţhen darh an lo ni nen; vawiin thlengin buaina tawpin tai nei lo chu ram pahnih inkarah hian a awm phah ta a ni. Tun thleng hian Jammu and Kashmir-ah hian Muslim an la tam ber reng a, kum 2011 chhiarpuia an dinhmun chu hetiang hi a ni:

Muslim = 78.98%
Hindu = 18.86%
Sikh = 1.24%
Buddhist = 0.59%.

Heta ţanga a lan dan chuan Jammu and Kashmir hi Muslim ram tih theih a ni a, India leh Pakistan inţhen darhna chhan ber sakhuana (Two Nation Theory) zawnga ngaihtuah phei chuan Pakistan rama bet awm hliah hliah a ni. Nimahsela India hian Instrument of Accession inremna khi a ţan chhan ve tlat a; chubakah hei hi Indian Independence Act leh British-in India a chhuahsan hmaa a aiawhtu Lord Mountbatten-a te khan an chhilh hnan tawh bawk niin India chuan a ngai a, a hnua leha U.N.O thutlukna dan eng eng emaw pawh India hian a ţanchhan tlat bawk.

Buaina tam ber awmna chhan hi hlawm hnih lian puia ţhen hlawk theih a ni a, Pakistan zawm duh leh tumah mah zawm loa independent duh te an ni ber.

Tichuan, hman deuha Jammu and Kashmir-a mipui vantlang ngaihdan lakna result chu hetiang hi niin Pakistan pawh hian hei hi ţanchhan bera a neih pawh a nih hmel:
* Puitling 43% chuan India emaw Pakistan emaw zawm loa, mahnia ro inrel (complete independence) an duh.
* Pakistan-in a awp chin Kashmir-a 1%-in India zawm an duh a, chutihlaiin India awp chin Kashmir-a 28%-in India zawm zel an duh.
* Pakistan awp Kashmir-a 50%-in Pakistan zawm zui an duh laiin India awp Kashmir-a awm 2%-in Pakistan zawm an duh thung.

He'ng karah hian Muslim sakhaw chawi vawng ve hrim hrim te, an tun hma thil ngaihtuaha Hindu rama nihna anga India bei te, Pakistan-a Jammu and Kashmir hnuh luh tum leh Pakistan emaw India hnuaia kun duh loa independent suala hel, tum chi hrang hrang nei Hizbul Mujahideen, Lashkar-e-Toyeba, Harkat-ul-Mujahideen leh Jammu and Kashmir Liberation Front an tih ang chi te an lo awm thluah bawk nen, an buai nuaih nuaih ringawt mai a nih hi.

Kumin July thla mai khan Kashmir-a India inrawlh ţhin dotu pawl Hizbul Mujahideen commander naupang tak, facebook iloa AK-47 nena in-pose-a India bei reng mai, Kashmir-ah chuan an local hero tak tak Burhan Wani-a chu India sipai ten an kap hlum a. Kum tam tak chhunga Kashmir tualchhung buaina rapthlak ber te zinga mi thleng zuiin mi 85 an thi a, mi 4000 chuang an hliam bawk a. Khawvel pum ang pawha ram mawia sawi tham Kashmir phairuamah chuan, "Burhan an that ania!" tih rawl leh silai puak ri chu a thangkhawk rum rum mai a ni.

He'ng hel te nen hian vawi tam tak inkahhai puangin ram pahnih te palai te nen pawh inbiak a lo ni tawh ţhin a, boruak daiin ramria insumdawn tawnna pawh a ţhat hman viau chang a awm ţhin. Chutih rual chuan Pakistan ţanpuinaa India beitu hel nia hriat ten a khat tawka pawi an rawn khawih leh ţhin avang leh he'ng hel a man te India-in a khai hlum leh zauh ţhin avang tein buaina a punlun leh ţhin (Kum 2008 Mumbai beih leh a beitute khai hlum, kum 2001-a parliament beihnaa mawhphurtu Muhammed Afzal Guru khai hlum etc.).

Kum 2013-a zirchianna an neihah chuan Jammu and Kashmir kan tih maiah hian India chuan ram 43% chin vel a ta neih a (Jammu huam chhunga ram eng emaw zat, Kashmir Phairuam, Ladakh leh Siachen Vur Ram), Pakistan hian ram 37% vel a hauh ve bawk a (Azad Kashmir an tih leh Gilgit leh Baltistan hmar lam ram te). Hei bakah hian China chuan India map chhip thlang lam tlang sang Aksai Chin an tih leh Shaksam Phairuam vel chu Tibet ram bung khat a ni pha e tiin 20% vel a hauh ve bawk. India leh Pakistan kar buai a talangin China boruak erawh kan hre lar lo mai mai zawk a ni awm e (Sino-Indian War, 1962).
Tualchhung buaina chhuak vawi eng emaw zah vangin mi sang tam tak an thi tawh a, sang eng emaw zat chin hriat lohin an bo tawh bawk a. A sakhua ang zawnga intualvuakna vawi tam a thleng tawh a, Muslim, Hindu, Buddhist, tumah an bang chuang lo. He buaina kaihhnawihah hian kum 1947, 1965, 1971 leh 1999 (Kargil War) indona te a lo chhuak tawh a, paradis ni awma ram mawiah hian hremhmun temin reh tik a nei dawnin a lang rih lo a nih hi.

(J&K buai thuthar a awm leh takah chuan thuziak hlui dah ve leh mai mai ang ang aw.)


Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post