Rev Dr HS Luaia: A chanchin tlangpui

Pu Khanpuithanga tupa, Rev.Dr.H.S.Luaia hi 5.11.1908-ah Tawipui khuaah a piang a ft 5’, 3”-a sâng a ni a, Hrahsêl Saza hnam a ni. An unau hi mipa 6 leh hmeichhe 1 an vaiin 7 an ni. Kum 1919 October thla-ah Lungrâng (Thiltlâng)-ah Pastor Haudâla kutah baptisma a chang a. Kum 1908-a Puma zai aih laia piang a nih avângin a hmingah Zaitâwna an sa a. Nimahsela a hming fiam Sawiluaia tiin an ko ta zâwk a ni. A pa chu Suakkûnga a ni a, Kûngtaia tiin an kova, a nu chu Chuaukili Râlte a ni. A nu nau chu Tirhkoh hmasa zînga mi Zaluaia a ni. Kum 1911-a mau a tam khân zan khat thil thuah an buh chu sazu-in a seh zawhsak vek avângin Thiltlâng-ah an pêm ta a. A naupan têt laiin a nuin Pathian thu awih tûrin a hming a dahsak a. A pain zû a in avângin a nu pawhin Pathian thu a awihsan thei lo. A tleirâwl thlengin a nu leh pa tân a tawngtai thîn a. An khuaah Pu Thangbawnga a lo kal a, a pa hi Pathian thu awih tûrin a sâwm a, ringtu chhûngkua an lo ni ve ta a ni.

Thingsai nula Laldingi (Chhakchhuak) nên 14.4.1930-ah Darzo khuaah an innei a, Rev.Chuautera’n a vawntîr a. Vanduaithlâk takin a nupui chuan 1948-ah a thihsan a. Dt.14.2.1949-ah Sêrkâwn-a zirtirtu C.Lalêngi Chhangtê nên an innei leh ta a, Rev. Chautera bawkin a vawntîr a. An fate zawng zawng chu mipa 5 leh hmeichhe 6 an vaiin 11 an ni.

Zirna lamah chuan kum 1920-ah primary a pass a, 1923-ah Upper Primary a pass leh a, 1925-ah Sêrkâwn-ah Middle English a pass leh a. High School a la awm loh avângin a zir zawm thei lova. Kum 1926-ah Khuanghlûm-ah Primary zirtîrtu hna contract teacher-in a thawk a, chutih lai chuan Rs 8 thla khatah a hlawh. Kum 1928-ah Dârzo-ah a insawn a chutah chuan thla khatah Rs 10 a hlawh a ni. Kum 1928-ah Darzo khuaa zirtîrtu a nih laiin harhna a chang a, kum 1929-ah a tlangvâl laiin Kohhran Upa-ah thlan a ni ta nghe nghe a. A nupui hmasa zâwk nên fa 2 an neihin Pathian thu zir tûra kohna a hria a. Pu Buanga (Rev.J.H.Lorrain) phalnain Mission châwmin Cherrapunjee Theological College-ah a kal a, kum 3 a zir a, Diploma course chu tha takin a zova. Kum 1938-ah khân kum khat tirhkohah a tang a. Kum 1939-ah Thiltlâng khuaah Minister-ah Rev. Challianan a nemnghet ta a. Nemngheh a nih hian thla khatah Rs 11 a hlawh ta a ni. Khuanghlum atangin Tuichangrâl chhak lam bial leh Mat lui leh Tuichâng inkâr tlâng dung Pastor bial hnih kawpin kum 7 Pastor hna a thawk ta a ni.

Indopui II-na a lo reh (1945) atang chuan BMS hotute chuan Mizorama an hnathawhna chu a ram mite kuta dah an rilruk a. An hna chhun zawm tûrin Church Secretary siam tulin an hria a. Kum 1946-a Haulawnga Assembly (chutih lai chuan Presbytary tih a ni) ah Church Secretary atân Rev.H.S.Luaia chu thlan a ni ta a. Eng chen emaw chu amahin Sêrkâwn-ah Rev.Challiana inah awmin Church Secretary hna chu a thawk phawt a. Kum 1948-ah chuan an chhûngin Sêrkâwn-ah an awm ta a ni.

Kum 1959-ah chuan Baptist Missionary Society chuan Sâp ramah kum khat awm se an ti a. Sâp rama a awm chhûng chuan anmahni zirna United Missionary Training College, Sely Oak Birmingham-ah an zirtîr ve a. Heta a zir hnu hian Sâp rama Kohhran hrang hrangah Pathian niah chuan Biak in pathum vêlah Mizoram Kohhran chanchin a report thîn. Mizorama a lo haw hnuin a hna ngai General Secretary hna chu a chhun zawm leh ta a. He hna hi kum 25 a thawk a ni.

Mission zirtîrtu a nih laia a awmna te, Pastor a nihna bial te leh Kohhrana hna hrang hrang a vawnte chu hetiang hi a ni.

1Mission Schol zirtîrtu1926-1927 Khuanghlûmah
2Misson School zirtîrtu1928-1936 Dârzo
3Cherra Thelogy  College1936-1938 Cherrapunjee (Pathian thu a zir)
4Tirhkoh1938- Khuanghlûmah
5Pastor1939-1946 Khuanghlûm
6Church/General Secretary1946-1971 Sêrkâwn
7Z.B.M. Secretary1971-1977 Sêrkâwn
Kum 60 a lo nihin a pension a lo hun ta a, a Service chu kum 2 pawh sei (extent) a ni a, chumi hnuin kum 10 lai rawih nawn a ni. Rawih nawn a nih chhûngin Lunglei Bazar bial te a enkawl a, Bible School-ah te a zirtîr a, Hospital Chaplain-ah te pawh a tang a ni. Kum 1984-ah pension-in a kal hlen ta a. Chumi hnu pawh chuan Bible lehlin lamah kum 10 lai hlawh pawh nei mumal lovin a thawk a ni.
Mizoram Pastorte zîngah Rev.H.S.Luaia hi dam rei ber a ni a, tunah hian Kum 104 a kal mek a ni. Pathian thu sawi (Sermon) hi nuam a ti a, thusawi pawh a thiam a, mittui nên thu a sawi thîn. A thusawi hi mipuiin ngaihnawm an ti thîn. Hotu ber a ni bawk a, hun rei tak chhûng chu Kohhran aiawha palaina kawng hrang hrangah chhehchhawl ber a ni thîn.

Kohhrana hotu ber a nih chhûng hian hun harsa leh thim tak tak sut tlang a ngai thîn a. Chûngte chu:-

1. Politics boruak nû : Mizoram mipuiin Politics kan la hmêl hriat lo va. Political party a lo din khân mipuiin Politics an rui a. Hmun tinah, Kohhran chhûngah pawh intaina a awm a. Pathian thu anga mipui rilru hneh chu har tak a ni.

2. Harhna thua buaina : Hlimsâng kan tih mai thin harhna Chhim lamah a lo lut a. Tih dân mak tak tak leh ze mak tak tak Kohhran hotuten an pawm thiam mai theih loh a lo awm a. Kohhran tam tak an buai a. A duh lotuten an hnâwl nasa a, a duhtuten an ruih chilh bawk a. Chutih laia Kohhran pum pui fûnkhâwm thei tûra thu lai sawi chu a harsa a ni.

3. Ram Buai 1966-1971 : Politics avângin ram a buai a, MNF leh Security Force te chu silaiin an inkâp a. Khaw tam tak sawikhâwm a ni a, Biak in tam tak leh khaw tam tak hâl a ni a. Hetih lai hian mipui an thlabâr a. Remna leh muanna a awm theih nâna bân phar chu har tak a ni.

4. Hnam Kohhran inlâk hran tumna : Lairam District chhûnga mite chuan keini hi hnam hrang deuh kan ni a, Mizoram Baptist Kohhran atangin kan chhuak tûr a ni a, a hranin kan awm tûr a ni an ti a. Assembly-in a remtih loh avângin a ruh zual chu Isua Krista Kohhran invuahin an chhuak phawt a. A hnu kum 3 emaw kum 4-ah emaw Lairam Baptist Kohhran invuahin hlâwm hran an chhuak leh a. Hetiang harsatna a lo chhuah tirh lai pawh hian Rev.H.S.Luaia hi General Secretary a ni.

5. Baptist leh Presbyterian Kohhran inhriat thiam lohna : Serh leh sâng intihsak thua an thuthlung anga intihsak loh thuah leh kawng dangah pawh an inhrethiam ta lova. Tûn hmaa ramri an lo siam thin pawh chu thiah a lo ni ta a.

Hetiang hun thim leh harsa tak takah hian hotu ber a nih avângin sûlsutu a ni thîn. A chângin miin an fak a, a chângin an sawisêl a an rêl bawk thin a. Pu Duhtura chuan Pastor Rêlbûra tiin a hming a phuah hial a ni. Eng pawh nise a hun lai hi chuan hotu ber chan chang tûrin amah anga tling an awm lo tih hriat tûr a ni.

Mizoram buai laiin Baptist Kohhran aiawhin Presbyterian Kohhran aiawh pahnih nên India Sorkâr leh M.N.F inkârah remna palai hna an thawk a. Hei hi chu a hahthlâk chauh ni lovin a hlauhawm êm êm a ni. Pathian vênhimna avâng chauhin an thi lova an dam khaw chhuak thei a ni.

Kohhran chhûng bâkah hian pawn lamah mawhphurhna a nei bawk a. Bible Society Lunglei Branch-ah hun reitak President-ah a tang a, chutiang bawkin Mizo Upa Pâwl-ah hun rei tak President a ni bawk a. Hemi bâkah hian Mizo Acadmy of Letters-ah te Chhim Bial chhantuah te chanpual pawimawh tak an pe bawk a. Hun eng emaw chhûng chu Central Sawrkârin Log Adalat Member-ah an ruat a, thubuai engemaw zât an rem a ni. A hun tâwp lamah hian kan Kohhran hotute duhsakna avângin Serampore College University-in Doctorate Degree an rawn pe a. A tân Bangalore-a kal a harsat avângin kan Kohhran Assembly Chairman-in ropui takin a hlân a. Ruai ropuitak nên a lawmna buatsaih a ni bawk. Hemi hnu hian India Sawrkârin Social Service avângin Padma Shri an rawn pe bawk a. Hetah pawh hian Delhi-ah President kut atanga lâk ngei tûr a ni chungin kan Doctorte fîmkhurna avângin midangin an rawn lâksak ta bawk a ni.

Tawngtai hi a ngai pawimawh êm êm a. Cherra-a a zir lai hian zîng dâr li-ah a thova, an hostel chhak tlâng phûlah lungpuibulah a han thingthi thîn a. Hetiang hian tûk tin a kal thîn a. Biak inah pawh zîng tawngtainaah a kal ziah thîn a. Tûnah erawh chuan kan Doctor ten an phal tâk loh avângin a huan mawngah tawngtaina hmun a siam ta a. Politics lamah pawh MLA atân an sâwm ngun hle nain a pawm thei lo a ni. A hnathawha hahthlâk a tih ber chu a pension hnuin Rs 400 chauh a hlawh laiin Bible lehlin thar endik tûrin Aizâwl-ah thla tin chawlhkâr hnih kum sâwm chuang an thawhtîr a. A mit vei lamin a chhiat phah a, a hriselnain a chhiat phah bawk. Nimahsela Pathianin Rev.Dr.CL.Rema BDO leh Pu Ch.Sâprâwnga hmangin hmun zau tâwk tak a nei a, chutah chuan a tu leh fate nên in hmun pangai neiin an awmho ta a. Lalpan dam reina hun a pe bawk a. Lungawi takin ama in ngeiah a huan chhûngah a awm ta a ni. “A duh chen chen a dam ka phal ang” (Sam 91:16 lehlin thar) kha changah a inngai a ni. A phu lohvin duhsakna thilpêk a dawng reng. Amah kâwm hlimtute chungah lâwmthu sawiin Lal Isua lokal hun nghâkhlel takin a thlîr a ni.

- BCM Website

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post