MI ROPUI PU CHAWNGKHUPA

Source: Dr. Thangchungnunga

Pu Chawngkhupa hi kan hriat theih tirh ata kan inah hian kum khatah vawi hnih vawi thum lo kal changte a nei thin a. Khang hun lai kha chuan khuang lianpui zang deuh si hi a hma ah hian a awrh luah thin a. A chang chuan thla khat lai te a cham a.

Kan in hi kan naupan tet atanga mihlim, khurbing ho awm khawmna a ni thin. Khum pawh hi kan chang ve ngai meuh lo. Chhuat leh thuthlengah Buara leh puanhlap phah leh sinin kan mu tam ber zawkin ka hria.

A lo kal tawh hi chuan, “Lo kal tulna a awm,” a ti thin a, a lo awm ziah bawk reng a. Khawsik leh pumna te kha a zut a, a tawngtai chuan kan dam ve mai zel a. A chil hian a zutin a nuai thin a, a damdawi ve ber niin ka hria.

A tawngtai emaw, a fianrial emaw, Pathian thu a chhiar emaw, a sawi emaw a nih loh chuan a awm mai mai ngai lo. Kawt ko leh kawt tih fai te, kawmthlang huan thlawh fai te leh thing eh te kha a ti zel a. Khang hun laia mihlim an ngaihdan chu hnathawk peih lo, mi chaw ei lawr, an ti thin. Ani erawh kha chu a ni hauh lo, hun awl a nei ngai lo.

Hreawm ve thin chu, chaw kan ei hian ka bula chaw ei a duh tlat thin kha a ni. A ka a leng mang lo khawpin a țham a. Dailuah emaw bawnghnute emaw a chawm ziah a, a kiu thleng dawn dawn te hian a far duah duah thin. Mahse, ngaiah kan nei ve mai a, hre ngai lo tan chuan, chaw eipui a har ang. Min ngaina bikin kan inkawm nasa bawk a. Kan hmuh ve loh, Pathian thil mak tih pawh min hrilh țeuh na a, ka hmuh chin chauh ka ziak dawn a ni.

Vawi khat chu Serlui bula kan huan “Tuikhuahah kal ang,” a ti a, kan kal dun ta a. Sangha te, thei leh hawn tur dang kan lak zawh hnu chuan, “Sal tang chhuahna dar a ri e, kal ang,” a ti a. Kan tuikhuah lui thlang lawkah hian, a aia lian fe, lui a zu fin a, kan chhuk dun ta a.

A kam țiauphoa lung chungah chuan a țhu a, “Khi lai khi han hai rawh,” a ti a, ka han hai a. Aiawt lian tak, a chhunga chakai lo tla khat tlat mai hi a lo awm a. Ka la phei a, “Sawlai saw va en leh rawh,” a ti a. Tui lah awm chen zeta thuk a ni a, ka va la leh a, a hma ami ang tho chuan a lo tla leh țeuh mai a.

Ka khai phei leh a, “Bun chhuak rawh le,” a ti a. A pahnih chuan ka han bun chhuak chu, lian pui pui hlir, sawm chuang zet an ni a, an ding țhap mai a. Kal sawn tum pawh an awm lo a, “Nangni saltlangte u zalenna, jubilee dar a ri e, tuman an ti na tawh lo ang che u,” a ti a. “Halleuia, chungnung berah khian  Pathian ropui takin awm rawh se, an ti a nih chu. I hre ve thei em?” a ti a. “Ka hre ve lo,” ka ti a.

An chik ngher ngher bak ka hre lo a. “Kal tawh rawh ule,” a ti a, tui li lam pan chuan an kal ta dal dal a. Kan thlir dun reng a, a lian ber chu a ding a, a lo leh hawi a, a bawppui pahnih chu sang deuhin a lek chho a, a let a, tuiah chuan a lut ve ta a.

“Kan lawm e, hosanna, Lalpa hminga lo kal chu a eng a thawl e, a ti a nih kha,” a ti a. Mak deuh chu an din țhap lai khan pakhat chu ka va chul a, min cheh tum reng an awm lo. Kan haw leh ta a.

A hnu leha kan pahniha kan feh tumin sava mawi em em mai hi kan thlam, namthlak bul thingzarah chuan a rawn fu a. “A va nalh e, kan ram sava a ni lo, lo pem a ni ang,” ka ti a, mi a en kar mai a, țhuro tiat vel a ni.

Pu Chawngkhupa chuan, “I khawih duh em?” a ti a. “Duh e,” ka ti a, ka ban ka ti kawh a, “Lo kal rawh,” a ti a, ka banrekah chuan a rawn fu a. Ka zutin ka en chiang vel a, “I va han mawi tak em,” ka ti a. “I en duh tawk tawh em,” a ti a, “Aw” ka tih rual chuan, “Kal tawh rawh, engmahin an ti na lo ang che,” a ti a.

Min han en leh a, keipaw’n chiang deuhin ka en a, a thlawk chhuak ta a. Pu Chawngkhupa chuan thlam bul pangpar te leh thing chawrno te hi a be mawlh mawlh thin a; inah ni se, kan bawngte pawh a bia-in an ngaina hle a. Chutih lai chuan bawng sawmkhnih vel kan nei a. Sawrlai hi pathum tal kan nei reng thin.

Tum khat chu, eng kum nge ka hreta chiah lova, “Vawiin chu i zu feh ang u,” a ti a. Ka pa, ka nu, amah leh kei chu kan pali in Serlui bul huanah chuan kan zu feh ta a. Chhun chaw, sanghate eiin hawn turte kan la khawm a, tlai dar hnihah kan haw ta a.

Chumi hun lai chu țhal char lai a nih bakah, tlai lam ni sa in min êm tlat a. Phar bâwk kawn kan tih, phar ho kal phal loh chin kawn, kawngpui pen darhna (tun hma-a phar awm hun laia kawn hming a ni.) kan thlen hma fe chuan Min lui, tui kang ngai lo a awm a. Mau lian pan țha deuh, chang thuma sei ka sat a, a chang ka hawlh pawp vek a, Min tui vawt țha em em mai chu ka thun a. Ka pû a, kan kal ta a.

Tlai ni sa tawk chuan kham pangpera kan kal chu min han em tak tak a, ka tui put pawh chu kan in zo ta thuai a. Kan kal hlei thei ta meuh lo a. Thing pakhat hlim vak lo hnuaiah chuan kan țhu ta a.

Kawng chanve chauh a la ni si a. Pu Chawngkhupa chu a tho lawk a, “In chau anih hi, Lalpa chaknain kan kal ang,” a ti a. Ka nu êm chu a phur lawk a, chem a thiat a, ka ipte-pui ah leh ka pa ipte-pui chu a êm ah chuan a dah a.

A hma lamah khuangpui lian tawk a awrh bawk a, hma a hruai a, “Kal ang ule,” a ti a. Khuang a vua a, ‘Mu angin thlain an thlawk chho ang, hah lovin an tlan fo ang….’(KHB 419) tih awmna hla kha a sa a, a hnungah kan zui ta a. Chak pangngai takin kan kal a, in thleng chuan thlan tla lo leh hah hre miah lovin kan kal ta a nih chu. Kha kha chu a mak ka ti kher mai.

Tum khat a lo kal chu, chaw pawh ei lovin, “Fianrialah Pathian ka han bia ang e,” a ti a, “Thlasik khaw vawt nen, huihchhuk thli a lo tleh ang a, a vawt lutuk ang,” ka ti a. Tlangnuam tlangchhip atanga Saikhamakawn inkar; chhuahlam, Ngaizel pang phei hi puk țha tak a kual chhuak vek a. Sakhi te hi kan um thin a, Saza te pawh lo kal chang an nei thin.

Ngaizel a nihna chhan pawh saw, khampangah sawn tun hma chuan Ngai thing hi a tam em em mai a. Kham ko atanga a rawn ding chhuak hi a kuaithla leh a, chumi kuai chu a ngil chho leh a.

Thutna atana rem em em mai hian an awm deuh vek a, a mawi hle. Tunah pawh tlem tlem chu a la awm saw. Pu Chawngkhupa kal tur chu, “Kan kawrfual hlui hi ha tal la,” ka ti a, “A ngai lo,” tiin a kal ta a.

A tuk zinga a lo haw leh chu, “Nizan chu a vawt bawk em?” ka ti a, “Vawt lutuk, a rei deuh hnu phei chuan huihchhuk thli a lo tleh a, ka tuar ta mang lo a. “Lalpa, rizai min pe rawh,” tiin ka dil ta a. Saphai hi a rawn kal a, min rawn pan ta hruah hruah mai a, ‘Lalpa i rizai chu a va lum lo ve’ ka ti a, ka lo mu zangthal at a.

“Ka ke hmawr atang chuan min rawn zem chho tan ta a, ka nghawng thleng chuan min zial ta a. Rin ang a lo ni ikhaw lo mai, a lum em em mai a, ka biang bulah a lu chu a dah a, kan muhil dun ta a.”

“Zing ni chhuak chuan min rawn em a, ka harh ta a. Saphai lah chu a lo la muhil a, ‘Tho rawh, ni a chhuak tawh,’ ka ti a, a han hawi kual vel a, a inphelh ta tual tual a. ‘Tuma’n ti na che suh se, ka lawm e,’ ka ti a, a kal liam leh ta a,” tiin min chhang a.

Zan khat chu chaw kan ei tlai deuh a, thla bial zan a ni bawk a, a eng hle mai a, kan kawmcharah ka thu a, leikapui ang deuh a ni ang chu. Amah la phuah ‘Aw khawngaihtu Pathianin’ tih kha ka sa a. Lungleng leh rilru taka zai intih ve nak alaiin, ka hnungah a lo ding reng a.

Ka sak zawh chuan, “Mate, khatianga sak mai mai atana ka phuah a ni lo, a sak dan turin ka’n sa ang,” a ti a. Hersawp țhutna dang a va la a, “Tawngtai phawt tur a nia,” a ti a, reilote a tawngtai a, “Zai tawh ang le,” a ti a. A mi khawih dan chu a dang deuh. Hla buah hian, “Mihring mihrinna hian….” An ti leh thin a.

"Ka phuah chhan chu mifing-ho- pastor te, thelogical college-a kal te leh doctor degree la khawpa Pathian thu zira mi fing intiho pawh hian thlarau hruaina tel lova, mihring hriatna ringawta an ngaihtuah chuan an chhut chhuak zo chuang lo ang, ka tihna a ni,” a ti a.

“Mihring mihrinna tih chuan, mi tu pawh Pathian lehkhabu zir lem lo, mi pangngai mai mai, Pathian pawl ni si lo, zu rui pawhin an ngaihtuah thei vek alawm, Nang chuan ‘mifing, mihrinna hian,’ rawn ti zel ang che,” min ti a.

A hnu khan an thlak dik leh a, tuna kan hla bu tharah hian a dik lo zawk ‘mihring mihrinna hian’ an rawn ti leh ta hi chu a pawi ka ti hle mai. Hla phuahtute hian an hla thute hi an lo duh ulukin an lo la serious hle tih min hriattir a. Tun laia kan duh dan dana Pathian fakna hla kan chawk kawi vel hi chu a phuahtute duh dan a nih ka ring lem lo.

Pu Chawngkhupa nena kan inhmuh lehna hnuhnung chu, Chim lam Lunglei bialah, BSI branch Bualpui NG-ah hawng turin, Vice President ka nih avangin kan Secretary Rev. C. Ronghinga hovin kan kal a, Lunglei kan thlen chuan zanah Sipai Pawl Lungleia mite chuan inkhawmna min neihpui a, chutah chuan ka rin loh takin Pu Chawngkhupa chu a lo lut ve ta mai a.

Thu ka sawi hma chuan eng emaw sawi tur i nei em tiin Pu Chawngkhupa chu hun an han pe ta a, "Pu Sapliana a lo kal tih ka hria a, hei a thusawi ngaithla turin ka lo kal a ni. Tun hmate chuan kan lo inhre tawh thin a, ka hla phuah, nangmahni pawhin in hriat kha, ka phuah tirh hian ka hrilh a, *'Aw khawngaihtu Pathianin, kan thinlung chhungah hian, Thlarau min pek lawmna hi, khawvel finin a zo love.'* A thunawnah, *mihring mihrinna hianin* tiin ka phuah a, ani hian, *" 'Mihring mihrinna hianin'* ti lovin, _'Mifing mihrinna hianin'_ tiin thlak zawk ila, a tha i ti zawk lo maw?" min ti a, chu chu ka pawm ta a.

Zaninah hian, amah ka han hmu hi, khami min hrilh ka hman tak zawk kha, ka lawm em a, ka lawm thu hi amah hrilh ka duh a, hei tunah ka han hrilh ta hi ka lawm em em mai a. Chunglam rawngbawlna thil chu, mifingte mihrinna hi chuan a ngaihtuah phak thin lova, ringtuten kan mihrinna mai ni lovin, amah Thlarau Thianghlim kaihhruaina ang zelin, amah kan hriatna hi kan kalna hmun apiangah i puang chhuak zel ang u," a rawn ti a ni. Tunah chuan van lam kohna a lo hmu ta a, tuman an tibuai tawh lo ang.

- Brig. Sapliana

(Mizo hla phuahtute leh kei)