TUICHAWNGI LEH NUKENGI

- Centenary C. Lalzahawma

He Thawnthu hi Pangkhua/Pang Thawnthu a ni a, Duhlian tawnga lehlin a ni. A ziaktu phalna la hmasa lovin hmun dangah chhuah chhawn phal a ni lo vang. 



Hman lai hian unau inngeih em em an awm a, an hming chu Tuichawngi leh Nukengi an ni. An nu leh pate chuan an duatin an hmangaih em em thin. Chutia hlim taka an awm ho mek lai chuan chhungkaw nu ber chu a dam lo ta vak mai a! Nidang ang thovin a dam leh mai an ring a, nimahsela, vanduaithlak tak maiin a boral ta hlauh mai a! Tichuan khingbai takin an chhungkua chu an khawsa chho ve nawk nawk a.





Hun a kal liam zel a, Tuichawngi leh Nukengi ten nu nei lova ni tin hun khawhar taka an hman thin chu a pa chuan a duh lova. Reilote hnuah chuan nupui dang a nei leh ta a. An inneih hlim chuan an chhungkua pawh an hlimin an inngeih em em thin. Hun a inher liam zel a, nikhuate a lo rei deuh hnuah chuan a nuhrawn chuan a mize pangngai a thup thei ta lova, a ni telin a sual tulh tulh a. A nuhrawn chuan Nukengi chu a haw ta em em mai a! A u Tuichawngi erawh chu a duat em em a. A fanu naupang zawk Nukengi chu a hmeltha em em a, a vun rawng chu eng hian a eng surh mai a! Sawiselna reng reng awmlo khawpa pianthiam chungchuang a ni. Hei vang hian a nuhrawn hian Nukeng chu a haw bik em em a, a u Tuichawngi erawh a fa pangngai ang chiahin a duat thin.


Chutia, a nuhrawnin Nukengi a huatna chu ni tin maia a nasat tulh tulh avang chuan a nuhrawn chuan a pasal hnenah, “I fanu Nukengi hi that rawh, i that duh lo a nih chuan in atang hian ka chhuak dawn,” a ti a. A pasal chuan tihngaihna reng a hre lo, a nupui thu lah a hnial ngam der si lo. Nidang ang thovin zing khua a lo var leh a. Chuti chuan, a pa chuan a fanu Nukeng chu a nuhrawn thupek ang chuan thah tumin ramah a hruai ta a!

Tichuan, thui vak lo rama an kal hnuah chuan ‘Tuikhur’ an thleng a. A pa chuan Nukengi hnenah, “Bawihte, helai hmu hi i hria em?,” tiin a zawt a. A fanu Nukengi chuan aw nemtein, “Aw hria e pa, ka nu nena tui kan chawi thinna a nih hi,” tiin a chhang a. Tichuan, hmun hla zawk pan chuan an kal zel a. Kalkawnga an inzui lai chuan a pa chuan thah a tum thin a, mahse a khawngaih lutukin a inlamlet leh thin a! Thah mai a phal bik si lo! Tichuan, an pafa chuan an inzui zel a, ‘Thing phurhna hmun’ an thleng leh a. A pa chuan, “Bawihte, helai hmu hi i hria em?,” tiin a zawt leh a. A fanu Nukengi chuan aw nemtein, “Aw hria e pa, ka nu nena thing kan phurh thinna a nih hi,” tiin a chhang a. Tichuan, an kal zel a.

Reilote an kal hnuah chuan ‘Rawtuai khawrhna hmun’ an thleng leh a. A pa chuan Nukengi hnenah, “Bawihte, helai hmu hi i hria em?,” tiin a zawt a. A fanu Nukengi chuan aw nemtein, “Aw hria e pa, ka nu nena rawtuai kan khawrh thinna a nih hi,” tiin a chhang a. Tichuan an kal zel a. Chutia reilote an kal leh hnuah chuan ‘Hnah lakna hmun’ an thleng leh a. A pa chuan Nukengi hnenah, “Bawihte, helai hmu hi i hria em?,” tiin a zawt a. A fanu Nukengi chuan aw nemtein, “Aw hria e pa, ka nu nena hnah kan lak thinna a nih hi,” tiin a chhang a. A pa chuan a fanu chu a en thin a, a khawngaih em em a. Tichuan, a fanu Nukengi chu that lo chuan inah a hruai haw leh ta a!


A nupuiin Nukengi hmel chu a hmuh palh hlauin a pa chuan an inhnuai Vawk vulhna pala hung chhungah chuan chuan a thukru a. Amah chauh chuan inchhungah chuan a lut a. Chutia a pasal amah chauhva inchhunga a va lut chu a nuhrawn chuan hlim hmelpu sarh chung chuan a pasal chu a lo lawm a. A fanu Nukengi a thah tawh ringin a lawm nan ‘Ar’ a lo talh sak a!  
Tlai chawei hun a lo nih chuan chawei an siam a, tlai dang ang thovin. Chaw chu an han ei a, chutia, chaw an ei mek lai chuan  a pa chuan a fanu Nukengi chu a riltam ve dawn tih a hria a. Chaw chu a hmet hlawm vak a, “Aw aw aw! sam a awm a nih hi,” tiin an in chhuat awngah chuan a fanu Nukengi inhnuaia awm eitur chuan a tih tlak sak a. Tichuan, Nukengi chuan a rukin a lo ei a! Reilote an ei hnuah chuan a pachuan Arsa a la leh a. “Aw aw aw! Sam a awm a nih hi,” a ti leh a. Tichuan, a fanu Nukengi eitur chuan a ti tla leh a. Tichuan, Nukengi chuan a lo ei ve zel a!

Chutia a pasalin inhuai lama chaw leh sa a tih tlak deuh reng avang chuan a nupui chuan a ringhlel a. A nupui chuan, “Vawiin tlai kan chawei chu eng nge awmzia, hetiang reng reng hi chuan,” tiin thinrim deuh ti ti hian an chaweina bula an in chhuat dap chu a keu a, innhnuai lam a zuk en chuan Nukengi chu a hmu ta thut mai a! Tichuan, chaw pawh ei puar hman lo chuan a ranga rangin a nupui chu a kham nghal hmak a! Chutia a nupui chaw eikham nghal chu a pasal chuan, “Eng vangin nge i thinrim? Tinge chaw pawh ei puar hman lova i kal daih?,” tiin a hau nghal bawrh bawrh a. A nupui chuan thinrim tawkin, “I fanu i that lo a nih hi, ka that dawn i ti si a,” tiin a chhang let nghal zawt zawt a! Tichuan, a nuhrawn chuan a hma aia nasa zawka Nukengi hek dan tur chu a ngaihtuah ta a! 

Tichuan, zing dang an thovin zing khua a lo var leh a. Nukengi pa chu ‘Lo’-ah a feh a. A nuhrawn chuan a pasal Lo feh hlan chuan an in kawngkhar(kawnkapui) phelsepa tah chu a ti tlu a, nilengin chu kawngkhar chungah chuan a muhil a. Tlai lama a pasal lo haw dawn tep-ah chuan a muhil chu a tho chhuak ve chauh va. Chutia a thawh hnu reilote-ah chuan a pasal lo feh pawh chu a lo haw ve ta a! A pasal inchhunga a luh vel leh a nupui chuan, “Ka hnung hi en rawh, lo a i feh hlana i fanu Nukengi min vuakna a nih hi,” tiin dawtin a phun nghal bawrh bawrh a!

Nikhua a lo rei a, hun leh nite pawn an hun tawp lam an pan ve zel bawk a. Chung hunte chu Nukengi nuhrawn tan chuan hun remchang tak a ni. A hma ang bawkin a pasal hnenah, “I fanu Nukengi hi that rawh, i that duh lo a nih chuan in atang hian ka chhuak dawn,” a ti leh ta a! Nukengi pa chuan a fanu chu hmangaihin thah phal lo mahse a nupui thu chu a zawm lo ngam si lo! A tuk khua a lo var leh meuh chuan a pa chuan a fanu Nukengi chu thah ngei ngei tumin ramah a hruai ta a!

A hma ang thovin an pafa chuan an inzui chhuak leh ta a! Tichuan, thui vak lo an kal hnuah chuan ‘Tuikhur’ an thleng a. A pa chuan Nukengi hnenah, “Bawihte, helai hmu hi i hria em?,” tiin a zawt a. A fanu Nukengi chuan aw nemtein, “Aw hria e pa, ka nu nena tui kan chawi thinna a nih hi,” tiin a chhang a. Tichuan, hmun hla zawk pan chuan an kal zel a. Tichuan, an pafa chuan an inzui zel a, ‘Thing phurhna hmun’ an thleng leh a. A pa chuan, “Bawihte, helai hmu hi i hria em?,” tiin a zawt leh a. A fanu Nukengi chuan aw nemtein, “Aw hria e pa, ka nu nena thing kan phurh thinna a nih hi,” tiin a chhang a. Tichuan, an kal zel a.

Reilote an kal hnuah chuan ‘Rawtuai khawrhna hmun’ an thleng leh a. A pa chuan Nukengi hnenah, “Bawihte, helai hmu hi i hria em?,” tiin a zawt a. A fanu Nukengi chuan aw nemtein, “Aw hria e pa, ka nu nena rawtuai kan khawrh thinna a nih hi,” tiin a chhang a. Tichuan an kal zel a. Chutia reilote an kal leh hnuah chuan ‘Hnah lakna hmun’ an thleng leh a. A pa chuan Nukengi hnenah, “Bawihte, helai hmu hi i hria em?,” tiin a zawt a. A fanu Nukengi chuan aw nemtein, “Aw hria e pa, ka nu nena hnah kan lak thinna a nih hi,” tiin a chhang a. Tichuan, tum bik mumal pawh nei lo chuan an kal an kal a! 

Thuife an kal hnuah chuan Mualaithlang kung an hmu a, a par nasa em em mai a, a eng hian a eng tuarh mai a, a rim lah a tui si a! An pafa chuan nalh an ti dun ngang mai a, Mualaithlang Par chu ding chung meuh chuan an en dun vawng vawng mai a! Chutia rei tawk tak an din hnuah chuan a pa chuan Nukengi hnenah, “Bawihte, saw par saw i duh em?,” tiin a duh tih hre reng chung si chuan a zawt a. A pa rin ang ngei chuan a fanu chuan, “Duh e pa, min lo lawh sak rawh,” a ti a. Nukengi chu a hlim em em mai a, a pain thah a tum tih reng a hre si lo!

Tichuan a pa chuan Nukengi hnenah, “Bawihte, nang a hnuai lamah lo chang la, keiman ka va lo ang e aw,” a ti a. A fanu chuan hlim em em chung hian, “Awle, pa,” a ti a. Tichuan, a pa chu Mualaithlang Par lo tur chuan a kungah a lawn chho ta a. Reilote hnuah chuan Mualaithlang Par chu Nukengi tan chuan a lawh sak teuh a. Nukengi chuan, Par chu a then a tawn a, a then a beh bawk a. A pa chuan a fanu Nukengi chu a en a, mawi a ti em em a! Mahse, a fanu mawina chu atan tahna thlentu mai a ni dawn tih a hai si lo! Tichuan, Mualaithlang Par chu Nukengi chhar atan tiin a lawh sak teuh va, chutia a tana Mualaithlang Par a lawh sak chu chhara a kun lai tak chuan a fanu chu a Fei ken chuan a khawhthla ta chiam mai a! Nimahsela, vanneihthlak tak maiin a thelh hlauh a!


A fanu chuan a pain thah a tum tih reng a ngaihtuah pha si lo! Nukengi chuan, “Awi! Pa, min fuh tep a lawm,” a ti a. Mahse, tihpalh thilthua ngaiin invenna chang leh hlauhna chang a hre si lo. Tichuan a pa chuan, “Bawihte, ka Fei ken ka ti tla palh a nih kha, min rawn pe chho lawk mai rawh,” a ti a. Tichuan, Nukengi chuan a pa Fei tih tlak chu a pe chho a!

Nukengi chuan nui sen sen chung chuan a pa Mualaithlang kunga awm chu a au a, “Pa, kha lai a mi kha a par nalh bik min lo lawh sak leh rawh,” a ti a. Tichuan, a pa chuan a lawh sak leh teuh a. A pangpar tih tlak sate chhara Nukengi a kun mek lai chuan a pa chuan a Fei ken chuan khawh leh tumin a tin leh a, mahse, a mittui in a dang a, a khawh mai thei lova. A fanu hriat loh chuan a tap a tap a. Reilote hnuah chuan a pa chuan, “Bawihte, kha lo char leh rawh aw,” a ti a. Chutia pangpar chhara Nukengi a kun lai tak chuan a Fei ken chuan a khawh tla leh ta vak mai a! Vanneihthlak takin a thelh leh ta hlauh a! Nukengi chuan, “Awi! Pa, min fuh tep a lawm,” a ti a. A pa chuan, “Bawihte, ka Fei ken ka ti tla palh a nih kha, min rawn pe chho leh lawk mai rawh,” a ti leh a. Nukengi chuan a pa Fei chu a pe chho leh a.

Reife an lawh hnuah chuan a pa chuan Mualaithlang Par dang chu a lawh sak leh a. Chutia a fanu Nukengi pangpar chhara a kun lai tak chuan a pa chuan a Fei ken chuan a khawh tla leh ta vak mai a! A fanu Nukengi hnute bu chu a khawhthla ta hmawk mai a! Nukengi chu a hmun leh hmunah a thi/boral nghal a! A pa chuan Nukengi ruang chu Balhla hnahin a khuh a. A hnute bu chu la/chharin in lamah a hawn a. An Uipa chuan Nukengi pa chu a zui ve zel a. An in a thlen chuan Nukengi hnute bu chu a u Tuichawngi puan tahna bul Fian dahna bawm(Haileng Pai/Haileng Puam)-ah chuan a dah a.

A tuk khua a lo var chuan Nukengi u Tuichawngi chuan a hma ang thovin Puan a tah leh a. A puan tahna Kawngvawn (Thiamphaw) chu an Uipa chuan ‘bauh bauh’ tiin a hiat thin a, tichuan Fian dahna bawm lamah chuan a kal leh thin a. Chutia vawihnih vawithum lai mai an Uipa chu a vei tawn a vei tawn avang chuan a u Tuichawngi ngaih chu a tha thei ngang lova. Tuichawngi chuan, “Vawiin Ui hi eng nge maw a hriat ni? A a deuh em ni!,” tiin ngaih tha lo tak chung chuan a Puan tahna atang chuan a tho a. Fian dahna bawm chu a va en a. Fian dahna bawm a han en chuan a nau Nukengi hnute bu chu a va hmu ta thut mai a! “Awi ka rei! Ka pain ka nau Nukengi a that a ni maw?,” a ti a. Leikapui(Inka)-ah a chhuak a, namen lova lungchhiain a tap a! Tuichawngi tap thawm chu Pathianinin a hriat chuan a khawngaih ta em em mai a! Tichuan, Tuichawngi hnenah chuan Pathianin, “Tuichawng tap tap suh, i nau Nukengi damna tur chuan Thing Savate fuk ngai lohna Thing hnah pahnih la la. Tichuan, Sangha pawh ina a in ngai loh tui mautheiin la/chawi la, tichuan, i nau Nukengi chu a dam ang,” a tihsak a. Chutia Pathianin thu a hrilh zawh chuan an Uipa nen chuan a nau Nukengi ruang awmna lam panin an inzui chhuak ta a. Thui vak lo an kal hnuah chuan Tuichawngi chu Thingkung bulah a kal a.

Hlain,

Hi thing hi Vate sutna maw?
Vatin, Vatin

(He thing hi Savate fukna a ni em? a ti a. Aw ri chuan, “Sava tam tak lo fuk thinna a ni,” a lo ti a)


Tichuan, Tuichawngi chuan, “E, he thing hi chu Savate lo fuk thinna a ni maw?,” a ti a. Tichuan, thing dang bulah a kal leh a. A vawihnihna pawh a hma ang thovin Savate lo fuk tawhna thing a lo ni leh a. Tichuan, Tuichawngi chu thing dang bulah a kal leh a. Hla bawkin,

Hi thing hi Vate sutna maw?

a ti leh a. Thing chu a reh thiap mai a. Tichuan, Tuichawngi chuan thing hnah pahnih a la a. Thing hnah pahnih a lak zawh chuan “Tui’ zawng turin a kal leh a. Tui awmna hmun a va thlen chuan lui bulah a ding a. Hlain,

Hi tui hi Ngate dinna maw?
Ngatin, ngatin

(He tui hi Sanghate chenna a ni em? a ti a. Aw ri chuan, “Sangha tam tak lo chen thinna a ni,” a lo ti a)

Tichuan, Tuichawngi chuan, “E, he tui hi chu Sanghate chen thinna a ni maw?,” a ti a. Tichuan, lui dang bulah a kal leh a. A vawihnihna pawh a hma ang thovin Sanghate chen thinna a ni leh a. Tichuan, lui dang zawngin a kal leh a. Lui dang a va hmuh chuan lui bulah a ding leh a. Hla bawkin,

Hi tui hi Ngate dinna maw? 

a ti leh a. Tui chu a reh thiap mai a. Tichuan, Tuichawngi chuan tui chu Mautheiin a thal a. Tichuan, a nau ruang awmna lam panin an Uipa nen chuan an inzui zel a. 


Tichuan, thuife an kal hnuah chuan a nau Nukengi ruang awmna hmun chu an thleng a. A nau ruang awmna hmun an va thlen vel leh a pain Balhla hnaha a khuh chu an Uipa chuan a hiat a hiat a. Tichuan, Tuichawngi chuan Balhla hnah chu hmanhmawh takin a la sawn a. A nau Nukengi ruang a hmuh vel leh chuan, “Awi! Ka pa hian ka nau hi helai Mualaithlang kung bulah hian a that a ni maw?,” a ti a, lungchhe takin a tap leh a! 

Tichuan, Tuichawngi chuan thing hnah pahnih a lak chu Nukengi ruang chungah a dah a. “Tuisik dam phiar” tiin Mautheia a tui ken nen chuan a theh a. Nukengi hnute bu chu a ngaiah a bet chat a. “Tuisik dam phiar” tiin a theh leh a. Nukengi chu a rawn thu chhuak a. “Tuisik dam phiar” tiin a theh leh a. Nukengi chu a lo ding chhuak ta hlawl mai a!

Nukengi chuan a u Tuichawngi hnenah, “Awi! Ka u, engtizia nge heti em em a ka muthilh rei ni?,” a ti a. A u Tuichawngi chuan, “Bawihte, i muhil hleinem, ka pain a that che a lawm,” tiin lungchhe takin a chhang a. Chutia reilote an awm hnu chuan Nukengi chu a tuihal ta vak mai a! A u Tuichawngi hnenah, “U tui ka duh, u tui ka duh,” a ti a. Tichuan, Tuichawngi chuan a nau tui in tur chu a zawnpui ta a. Tui luang ri suau suau chu an hria a, an va pan a, a hmun an va thlen chuan tlemte chauh a lo awm a. Nukengi chuan tui chu a in a, a kham thei lova. Lui dang an zawng leh a, tui luang ri suau suau chu an hre leh a, nimahsela a hmun an va thlen meuh chuan a hma ang thovin tlemte chauh a lo awm leh a. Nukengi chuan tui chu a in leh a, mahse a tuihal a reh thei chuang si lo. 


A tawp a tawpah chuan a u Tuichawngi chuan tihngaihna a hre lova. Tichuan an ‘Thi’ awrh lai te, an kawnghren/thir hren (‘ruiseng’ chu kawnghren thira siam, hrui anga hman laia an hman thin, duh duh a tih kual theih a ni a, hmeichhiate’n an hmang tlangpui thin)-te chu tuiah an len tir a. Mahse, chutia an tih hnu pawh chuan Nukengi chuan tui chu a kham thei chuang si lo. A tuihal chu a reh theih ngang loh avang chuan a u Tuichawngi chuan a nau hnenah, “Tui nge i duh zawk, u?,” tiin a zawt a. A nau Nukengi chuan, “Nidangah chuan u, tunah tak chuan tui ka duh zawk,” a ti ta a.

Tichuan, a u Tuichawngi chuan, “Chuti a nih chuan,” tiin a zangthal zawngin a mu ri bur mai a, a zahmawh atang chuan namen lova tam tui a lo luang chhuak ta suau suau mai a! Nukengi chuan tui chu kawi hnih chat hmawk khawpin a in a. Tui a in zawh chuan lui mawng lamah a kal a, “Ka u,” lui hnar lamah a kal a, “Ka u,” tiin a u Tuichawngi zawng chuan a tlan a tlan a. Chutia lui mawng lam leh lui hnar lama Nukengi tlan kual tlan kual chu Tlangvaimalala chhiahhlawh chawhmeh zawngte chuan an hmu a. An pu hrilh turin rang takin in lamah an let leh a. In an va thlen chuan an pu hnenah, “Pu, khita chawhmeh kan zawnna-ah nula hmeltha deuhin ka u, ka u, tiin lui mawng lamah leh lui hnar lamah a tlan a tlan a, a hmelthat dan chu eng hian a eng raih mai,” tiin an va hrilh a. An pu Tlangvaimalala chuan a chhiahhlawhte hnenah, “Va hruai r’u, va hruai r’u, ka nupui atan,” a ti a. Tichuan Nukengi chu an va hruai a. Tlangvaimalala chuan nupui a lo nei tawh avangin a nupui hmasa Vainu chu Vawkchaw bel pawmtu-ah a dah a. A nupui thar Nukengi chu a nupui takah a dah ta a.

 
Nikhua a lo rei hnuah chuan Nukengi chu a rai a. Nau neih a hun dawn a, a pasal chu Tlangvaimalal danin Arpheiphir zawng turin a kal a. Chutia Ar zawng tura a thang hlan chuan Nukengi chu nau hrin a lo hun a. Reilote-ah chuan nau chu a vei tan ta a. Khum lamah nau nei turin a kal a, a nupui hmasa Vainu chuan, “Keini Tlangvaimalala nupuite chu khum lamah nau kan nei ngai lo,” a tihsak a. Tichuan, Nukengi chu pathlang lamah a kal leh a, a nupui hmasa vainu chuan, “Keini Tlangvaimalala nupuite chu pathlang lamah nau kan nei ngai lo,” a tihsak leh a. Tichuan, Vainu chuan Nukengi chu Sum khurah a bungbu zawngin a lu a nghahtir a. Naute chu a lak chhuak sak a, Sum khurah chuan thi tlemte te a tat a, naute chu Tuichawng lui-ah a paih a. Chutia naute a paih hnu rei vak lo-ah chuan Tlangvaimalala chu a lo haw a. Tlangvaimalala a lo haw vel leh chuan a nupui hmasa Vainu chuan, “I nupui Nukengi chi that lohzia hi, thi chauh a awm hei,” tiin  Sum khura thi tlemte a tat chu a va entir a. 

Hun a inher liam zel a, Nukengi chu a lo rai leh ta a. A pasal chu Tlangvaimalal danin Arpheiphir zawng tur chuan a kal leh ta a. Chutia a pasal Arpheiphir zawng tura a thang hlan bawk chuan Nukengi chu nau hrin a lo hun leh a. Reilote hnuah chuan nau chu a vei tan leh ta a. A hma ang thovin khum lamah nau neih turin Nukengi chu a kal leh a. A nupui hmasa Vainu chuan, “Keini Tlangvaimalala nupuite chu khum lamah nau kan nei ngai lo,” a tihsak leh a. Tichuan, Nukengi chu pathlang lamah a kal leh a, a nupui hmasa vainu chuan, “Keini Tlangvaimalala nupuite chu pathlang lamah nau kan nei ngai lo,” a tihsak leh a. Tichuan, Vainu chuan Nukengi chu Sum khurah a bungbu zawngin a lu a nghahtir a. Naute chu a lak chhuak sak leh a, Sum khurah chuan thi tlemte te a tat a, naute chu Tuichawng lui-ah a paih a. 

Chutia naute a paih hnu rei vak lo-ah chuan Tlangvaimalala Arpheiphir zawnga kal chu a lo haw a. Tlangvaimalala a lo haw vel leh chuan a nupui hmasa Vainu chuan, “I nupui Nukengi chi that lohzia hi, thi chauh a awm hei,” tiin  a hma ang thovin Sum khura thi tlemte te a tat chu a va entir leh a! Tichuan, Tlangvaimalala chu a thinrim ta hle mai a! A nupui Nukengi chu a chi a that lo hem avang chuan Vawkchaw bel pawmtu ah a dah a, a nupui hmasa Vainu chu nupui takah a dah leh ta a.

Hun leh nite an liam zel a! Nukengi fapa pahnihte chu an lo tlangval ta a. Tichuan, an unau chuan Tuichawng lui atang chuan an lo chhuak a. Tlangvaimala in char lam Sunhlu kung-ah chuan ‘Tungvawm Puan’ (‘Tungvawm Puan’ hi Pang hnam ho chuan chhiatna lam atan an hmang thin) sinin an unau chuan an lawn a. Chutia reilote an awm hnuah chuan Nukengi fate chuan Sunhlu ler atang chuan hla an sa ta a.
Anring ngei ngei, anring ngei ngei,
Thai naban;
Ama makin an ti en raw?
Tuichawng en raw, sanaring 
tiin. Chutia an hla sak chu pitarte buhpho vengtu chuan a hria a. Tichuan inchhunga awmte hnenah, “Tute nge mawni Sunhlu lerah hla an sa a ni a,” tiin a va hrilh a. Inchhunga awmte chuan, “Nang pitar bengngawng mai mai chuan eng nge maw i hriat ang le?” an lo tihsak a. An ngaihsak duh lova. Tichuan, rei vak lo hnuah chuan Nukengi fate chuan, 

Anring ngei ngei, anring ngei ngei,
Thai naban;
Ama makin an ti en raw?
Tuichawng en raw, sanaring 

tiin hla chu an sa leh a.

Chutah zet chuan an khua a awmte chuan an hre ve ta a. Hmanhmawh takin Tlangvaimalala an va hrilh a. Tlangvaimalala chuan, “E! A ni maw? Chuti a nih chuan va hruai ula, ka inah rawn kal rawh se,” a ti ta a. Tichuan khaw mipuite chu Nukengi fate hruai tur chuan an va kal ta a. Sunhlu lerah chuan an va lawn ve a. Mahse, Nukengi fate chu an la hmu thei lova. Chutia an hmuh mai theih loh takah chuan Sunhlu zar te chu an sat tla ta vek a. Nimahsela, Nukengi fate chu an la hmu thei lo cheu va! Tichuan, reilote hnuah chuan Nukengi fapate chuan, 

Anring ngei ngei, anring ngei ngei,
Thai naban;
Ama makin an ti en raw?
Tuichawng en raw, sanaring 

tiin hla ngai chu an sa leh a. Tichuan, khua a mite chuan, “An awm reng anih chu,” an ti a. Tlangvaimalala chuan, “Va hruai rawh u,” a ti leh a. Tichuan, hruai tura an va kal leh chuan Nukengi fapate chu Sunhlu kung ziding (awnding) ah chuan insi rialin an lo thu a. Tichuan, an unau chuan an va hruai a. ‘Tungvawm Puan’ sin ve ve chung chuan Tlangvaimalala te inah chuan an hruai lut ta a. Chumi ni tho chuan Nukengi pa pawh Zawlmual chhuahna tur Sial zawnga a kal chu Tlangvaimalala te inah a thleng ve bawk a.
Nukengi chuan a pa chu hre reng mahse, a pa erawh chuan a thah tak a fanu Nukengi tih reng a hre lo. Tichuan, Nukengi fapate chu Tlangvaimalala nupui hmasa Vainu chuan eitur a siamsak dawn a. Nimahsela, Nukengi fate chuan Vainu siam chu an duh lova. “Kan nu Nukengi’n min siamsak rawh se,” an ti a. Tichuan, Tlangvaimalala chuan Nukengi hnenah, “I kut sil rawh,” a tihsak a. Nukengi kut chu vawkchaw vel a khawihna a bal si a. Nimahsela, a fate chuan, “Sil suh se, a kut a favai kai hnuang khan siam mai rawh se,” an ti a. Tichuan, Nukengi chuan a kuta favai kai hnuang chung chuan a siamsak a. 

Tichuan, Nukengi chuan chaw a khawrh leh dawn a. A pasal Tlangvaimalala chuan Nukengi hnenah, “I kut sil rawh,” a ti leh a. Nimahsela, a fate chuan, “A kut a sil chuan chaw kan ei dawn lo,” an ti a. Nukengi chuan a fate duh danin a kut sil lo chuan chaw chu a khawrhsak ta a. Tichuan, reilote chaw an ei hnuah chuan Nukengi fate chuan, “Tlai lamah chuan phungthu sawi tur kan nei,” an ti a. Tichuan, Nukengi pawh chuan, “Kei pawn phungthu sawi tur ka nei ve e,” a ti a. Tichuan, Nukengi fate pahnih chawei pawh chu an kham ve ta a. Chutia chaw an ei kham hnu rei vak lo ah chuan Nukengi fate chuan, “Nu, pa,” tiin Nukengi leh Tlangvaimalala chu an koh a. Tichuan, an chanchin chu an sawi tan ta a.  
Hmanah ka nu in min neih dawnin nang chu Arpheiphir zawngin i kal thin a. Chumi hlan chuan i nupui Vainu hian ka nu Nukengi nau nei tur chu a tibuai fo thin a. Khum lamah neih a tum a, i nupui hmasa Vainu hian, “Keini Tlangvaimalala nupuite chu khum lamah nau kan nei ngai lo,” a tihsak thin a. Pathlang lamah neih a tum lahin, “Keini Tlangvaimalala nupuite chu pathlang lamah nau kan nei ngai lo,” a lo tihsak leh thin a. A tawp a tawpah Sum khurah a bungbu zawngin a lu a nghahtir thin a. Tichuan, Sum khurah chuan thi tlemte te a tat thin a. Tichuan, i lo haw vel leh, “I nupui Nukengi chi that lohzia hi, thi chauh a awm hei,” tiin  Sum khura thi tlemte te a tat chu a entir thin che. Ka nulian Tuichawngi’n min enkawl a, tihian in hnenah kan lokal thei chauh a ni,” tiin an chanchin zawng zawng chu a bo a bang awm lovin an sawi ta vek a. Tichuan an pa Tlangvaimalala chu a thinrim hle mai a! Tichuan, a nupui hmasa Vainu chu Vawkchaw bel pawmtu ah a dah leh a. Nukengi chu a nupui takah a dah leh ta a.

Tichuan, Nukengi chuan a pa hnenah thu a sawi ve ta a. “Pa kei hi ka nuhrawnin min huat em avangin Mualaithlang Par lo turin ramah min kalpui a, Feiin min khawh a, i thah tak i fanu Nukengi kha ka ni e,” a ti hlawl mai a!  A pa chuan thiamthu sawi tur reng a nei lo. Awm ngaihna a hre lo, awm loh ngaihna a awm chuang si lo! 


Tichuan, zing khua a lo var leh a, Tlangvaimalala chuan Nukengi pa chu Sial a leitir a. Sial a lei zawh chuan an khaw lama haw tur chuan a inbuatsaih a. Tichuan an khaw lamah chuan a haw dawn ta a. Nukengi chuan a pa haw tur chu, “Pa, Zawlmual i chhuah dawn hunah chuan Sial i chhun hmain kawmchhaka Sial i hrennaah Ngirtling (Bertling)-in ka chang ang a, ka lo hram chiam dawn nia aw,” tiin thu lungchhiat thlak tak a chah a!

Tichuan, a pa chu khaw lamah chuan a haw ta a. Reife a kal hnuah chuan a pa chu an khua a thleng a.  Zing khua a lo var leh chuan Nukengi pa chu Zawlmual chhuah tum chuan a inbuatsaih ta a. Sial a chhunna tur bulah chuan Pher (‘Pher’ hnang a tah) chu an phah duai mai a. Tichuan, Nukengi pa chu a nupui Nukengi nuhrawn Vainu raipuar nen chuan an lo inzui chhuak a. Tichuan, Nukengi pa chu Sial chhun tur chuan a inbuatsaih ta a. Sial chhun tura a Fei a lekkan lai tak chuan a fanu Nukengi chu Ngirtling-ah a chang a. A thlawk ri pharh a, a pa Sial chhun tura a hrenna-ah tak chuan a fu/thu chat a. Namenlova lungchhiat thlakin a hram ta chiam mai a!

A pa chuan a fanu Nukengi thuchah kha a hrechhuak a. “Awi! Ka fanu Nukengi a ni maw?,” a ti a. Vawileh khatah a thluak a buai vek a, rilru mumal a pu thei lo der mai a! Sial chhun tura a hren tak Sial chu chhun lovin a nupui Vainu raipuar chu a Fei ken chuan a chhun keh ta pawp mai a!


- A TAWP TA -










(Note : Tunthleng hian Parva khaw bul Chhim tawp lama TUICHAWNGI zahmawh atanga tui lo chhuahna hi hmuh tur a awm a, lung sakhat angin a awm a. Hmeichhe thi(thisen) neih hun angah TUICHAWNG LUI hnar lam chu thisen angina a awm thin. TUICHAWNG TUI hi a hmanthlak loh tiin an sawi! Nulat laia thi a nih avang a ni ngei ang TUICHAWNG LUI-ah hian mipa an tla nasa bik em em a, mi tam tak an thi fo thin. Tunthleng hian pasaltha kum upa lam ten zana an ram riahna-ah TUICHAWNGI zahmawh atanga tui lo chhuahna chu hnahin an khuh thin. Chutia an tih loh chuan mipa thenkhatte chu TUICHAWNGI THLARAU hian a la thin niin an sawi! TUICHAWNG LUI hi 107.87 kms a sei a ni a, Mizoram a lui sei zual an thlan sawmte zinga (Top – 7)  pasarihna a ni)


Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post