SUM


                   ~ Centenary C. Lalzahawma

‌         Sap ṭawnga 'Money' tih chu Duhlian ṭawng chuan 'Sum' emaw 'Pawisa' emaw tihna a ni. Chuvângin a khawi zâwk zâwka pawh hi hmang ila sawi sual lo turah ngai ila. Eng pawh nise, Sum hian mihringte leh Siamtu Pathian inkârah thu neihna a nei rêng em? Engtiang chiahin nge sum hian hmangaihte leh hmangaihte inkârah thu neihna a neih? Sum hian mihring dam chhûng hun a pawtsei thei rêng rêng em? Sum hi mi hausate mi fing anga lantir theitu a ni rêng em? Sum hi engkim chhanna pe theitu awmchhun a ni rêng em? Heng bakah zawhna dang tam tak awm theite hre rengin sumina thil a tih theih dân te tawi tê tein kan thlir ho dawn a ni.
         "Sum hian mihringte leh Siamtu Pathian inkârah thu neihna a nei rêng em?," tih zawhna chhanna chu, "Aw nei tehrêng mai," tih hi a ni. Hmân ata tawh tunthleng hian mihringte leh Siamtu Pathian inkârah sum hian thu neihna a nei sâng hle. Sum tel lovin Pathian rawng a bawl theih loh, biak in chhûnga lût turin incheina kan neih hmasak phawt loh chuan tûn lai angah luh ngamna chi a ni lo. Sum tello chuan Pathian leh mihring inkâr a inpawh tawnna hi a chhe thei ti ila kan sawi sual ka ring hauh lo bawk. Sum ngaihnat luat hi sual tinrêng bul a ni. A nih, "Sual tinrêng bul a ni tih hre rengin engvangin nge kan tette aṭângin kan nu leh paten school min luh tir a, sum hmuh theih dân kawng min zirtir?," tih hi. Kan nu leh pate chuan mi va hmangaih lo awm ve ti r'u? Dik tak chuan, "Kan hma lam huna rethei taka kan awm loh nan te, awlsam zâwka sum hailût thei tur leh mahni kut leh kea dinga khawvela nun dân thiam a, thiamna sâng zâwk nei turin a ni mi luh tir ni." Sum ngaihnat chin tâwk hre tur zâwkin! A nihna takah chuan ni tina thil thlengte, kan che vel te, kan thil zir chhante, kan hlim chhante hi sum vâng a ni. Thil zawng zawngah erawh a ni hauh lo. Eng pawh nise, sum hian mihringte leh Siamtu Pathian inkârah thu neihna sâng tak a nei a ni tih hi he kan zawhna chhanna a ni rih e.
          "Engtiang chiahin nge sum hian hmangaihte leh hmangaihte inkârah thu neihna a neih?," tih zawhna hi chu tupawn an chhang thei mai awm e, an chhang dik tlangpui bawk ang. Nia, "Mi tam takte thianghlima hralh chhan chu sum vâng a ni." Mi tam takte in hmangaih chhan chu sum vang a ni a. Mi tam takte inṭhen chhan pawh sum vang bawk a ni. Sum hi bumtu tenawm ber leh bumtu fing ber a ni bawk. Sum hmangin hmel a tih ṭhat theih a, sum hmangin hmangaihte lungawina tur thil tam tak a tih theih a, nun hlimna a siamsak thei bawk. Mihring hmelchhe deuh deuhte hmelṭha anga lantir theitu chu sum hi a ni a, hmelṭha tak takte hmelṭha leh zuala siam theitu chu sum bawk hi a ni. A leia lei theih thil rêng rêng chhe thei lo a awm lo tih hi kan hriat erawh a ṭha awm e. Sum hian reilote hlimna, dam chhûng lungngaihna min siamsak thei tih hria la, chhan nei ranin hmangaih zawng ngai suh ang che, chuti a nih loh chuan chhan nei vêkin inṭhen hun a la thleng ang. A chhan chu, "Sum hi hmangaihte aiin hmangaihte'n an hmangaih zâwk si a." Eng pawh nise, sum hian hmangaihte leh hmangaihte inkârah thu neihna a nei sang hle a,  mi tam zâwk chu sum uma hmangaihna kawng zawhtute an ni, a tlêm zâwk erawh chu hmangaihna dik hre chiang a hmangaih neite an ni thung!
          "Sum hian mihring dam chhûng hun a pawtsei thei rêng rêng em?," tih zawhna chhanna chu, "Pawtsei thei tehrêng mai," tih hi a ni. Vawikhat chu thingtlang khaw pakhata chungkaw pa thih chhan ka hriat chuan min ṭhawng na hle mai a! A nupui sawi dan chuan, "Mite angin pawisa nei deuh ila chuan damdawi inah a nat tirh khan kalpui ila chuan a dam chhuak tur, a lo dam chhuak thei lo anih pawhin a dam rei phah deuh tur, ani lahin pawisa inenkawlna tur kan nei lo tih a hriat avângin a sawi ngam mai si lova, loh theih lova a na a chhuah hnuah a thup thei lova a sawi chauh a," tiin a sawi a. Nia, mi rethei tân dam khaw chhuahna a awm meuh lo. Khawvêl a changkang tulh tulh a, inenkawl man a sâng tulh tulh a, mi rethei kan rethei tulh tulh a, mi hausa an hausa tulh tulh bawk a. Chutah, mi hausa uikawm lah an pung tual tual bawk. Vawikhat chu, Florida State-a West Palm Beach-ah kum 1976 khan pitar pakhat Betha Adams-i ruang an chhar a. A thihchhan an han chhui chiang a, eichhiat vang a lo ni a. A inah chuan maktaduai khat hu bungrua leh sum a lo nei reng mai a. A lo hmang phallo a lo ni a. Hetiang hi kan ni ang tih a hlauhawm hle mai!
         "Sum hi mi hausate mi fing anga lantir theitu a ni rêng em?," tih zawhna chhanna chu, "Ni tehrêng mai," tih hi a ni. Khaw pakhatah chuan Class 12 val, a nu leh pate hausakna rochuntu leh rethei taka M.A. val chu khawtlang hruaitu thlanna ah an inpe ve ve a, lekha thiam lo zâwk chu lehkha thiam lo zâwk mahse a hausak êm avâng chuan harsatna lian tham a awm hunah kan hmang ṭângkai dawn a sin tiin an thlang tling ta zâwk a. Lehkha thiamna lamah hniam zâwk mahse a sum dinhmunin a zir êm avâng chuan mi fing leh mi remhre zâwk nihna an hlan a ni ber mai! Mi thiam hmasa PT Burnum-a chuan, "Pawisa hi mei ang a ni a. A ṭângkaina tura hman chuan hmanraw ṭha tak, a thuhnuaia kun chuan hlauhawm tak a ni," a ti. Chuvângin, pawisa hmanna tur dik taka hmang thiam tur chuan a lakluhna a dik a ngai a ni.
          Mi hausa sum lakluhna dik lo ho chu an tu leh fate'n a dik lo rah an seng a, mi rethei aṭânga hausate chu an tu leh fate mi nun awhawm tak tak an ni ṭhin. Thil ṭha hre mah ila chu thil ṭha kan hriat ti tur chuan bul ṭan nan sum a ngai a, sum tel lovin engmah a tih theih si lo, loh theih lovin mi â chan kan chang leh ṭhin. Pa tereuhte, ft. 4-chauh a sang pawh ni la, sum i ngah miau si chuan mi lian i ni tho tho ang. Pawl 5 thleng chauh pawh zir la, mi thiam i ni tho tho ang. Eng pawh nise, "Sum hi mi hausate mi fing anga lantirtu, mi retheite mi â anga lantirtu a ni," tih hi! Mi rethei kekawr hah tur pawh nei lo, kutdawh mi fing tak i hmu ngai lo vang. Eng pawh nise, hei hi a hmawrbâwkna ni phawt teh se!
          "Sum hi engkim chhanna pe theitu awmchhun a ni rêng em?," tih zawhna chhanna chu, "Vânrama min luhtir thei lotu leh hlima tluantling min pe thei lotu a ni tih chauh lo chu thil dâng zawng zawng min pe thei vek," tih hi a ni. The Wall Street Journal ah chuan, "Sum hi vân tihlohah chuan passport atân a hman theih vek a. Hlimna tihloh chu min pe thei vek," tiin an chhuah a. A nihna takah chuan, "Sum hian mimalah hlimna min pe thei a, chhungkuaah hlimna min pe thei a, kohhran ah hlimna a pe thei a, khawtlangah hlimna a pe thei bawk. A tawi zawngin, khawvêla kan awm chhûng chuan sum hian mi tinte hlimna a siamsak thei a ni," tih hi huai takin ka sawi ngam.
          Nimahsela, hlima famkim erawh min pe ngai lo vang, khawvêl a nih miau avângin. Ka ngaihtuah ka ngaihtuah hian, "Sum hi mihringte thil siamah chuan a siamtu mihringte hlutna min chen teuh bertu a ni," tih ka hre ta. A chang phei chuan kan mihringpuite nuna aiin a hlut zâwk chang a awm fo. Tualthahna tam zâwk a thlen chhan hi sum duh vâng a ni. Benjamin Franklin-a chuan, "Thuneihna leh sum hian mihring a tibuai ber," tiin a sawi a. A dik ngawt mai! Sum avâng hian kan hnathawhna Office-a kan bula ṭhute ngei pawh kan hmelma en fo ṭhin a lo ni. Pianpui unau inhmangaihna tichhe rap theitu awmchhun pawh sum hi a ni fo. Sum tel lovin khawsak phung a dik thei lo. Kan mihringpuite tel lo phei chuan a dik thei lo leh zual tih hi kan hriat a ṭul hmasa fo. Sum hi buaina siamtu niin remna siamtu a ni kawp a lo ni!
          Zawhna a khat he khawvêl, hriatthiam zawh rual loh Siamtu Pathian chanchin, zir zawh theih rual loh dam chhûng nî chhiar dân te hi a mak mang e! Thu neihna inchuh rêng rênga hringnun hmang mihringte hian min thununtu turin sum kan siam chhuak a. Tu zâwk hi nge ropui zâwk tih hriat har khawpin! Englai mahin, Siamtu aiin thil siam chu a ropui zâwk ngai love!

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post