MARY WINCHESTER ZOLUTI


- Lal Phoenix

“ Zolûti laklêt lehna hmun dik tak zawk nih hi Serchhip leh Sailam chuan neitu zawk nih an inchuh a;Mahse,thudik tak erawh hriatchian a har hle tawh a.Chuvang chuan ka hriat dan leh ka pawm dan ni bawk Ka pi leh pu te thusawite leh Mithiam thenkhat ziak,ka hriatdan nemnghettute rawn a ka ziah a ni a.I ngaihdan a nilo anih pawhin min hnial kherlovin i hriatdan chu i ziakve zawk dawn nia!”



Mary Winchester Zoluti
                ZOFATE ÊNNA BUL ZOLÛTI ti hiala Mizoten kan sawi thin,Mizote hnam mawl tak atanga khawvel êng min hmuh tira,Isua Krista Chhandamna kawng min kawh hmuh tantu kanti thei awm e.Ahming dik tak chu Mary Winchester a ni a,zofate zingah chuan hrelo pawh kan awm kher lovang..


Kum 1866 August thla khan Silchar veng pakhat (Kha tih laia Taranpur) hmunah,James Winchester leh Mira winchester te fa hmasa ber leh an neihchhun ni turin apiang a ni.

Mary nu leh pate hi nupa inthlahlel leh inngai em em anni a,an intawn danah pawh hian thu ngaihnawm tak sawi tur a awm nghe nghe a ni:Mahse,kan sawi tum lam a nilova.

Mary pa James Winchester kha Britain(U.K) rama Scotland hmar lama khaw pakhat 'Elgin' antih hmun a pianga seilian a ni a.Kum 1858 khan East India Company hnuaiah Plantation Overseer hna thawk turin India ramah alo lût a.Silchar hmunah inbengbelin Cachar district ah chuan mi thahnem tak chhawrin Thingpui huan tam tak asiam a,Chung ahuante chu a Sakawr lian tak chuan a fang kual thin a ni.
*. James Winchester hriatrengna lungphûm

James chuan a hnathawhna lamah Mary nu pawh hi a tawn a ni a.Mira-i a ni a,Meitei nula a ni bawk a.Nupa nitur hian harsatna tam tak an paltlang a,atawpah chuan James chuan Syhlet pastor bulah Mira-i chu hruaiin nupuiah a neita nge nge a ni.

Mary pian hnu lawkah chuan Mira-i chu a boral zuita mai a,a pa nen chuan an ngai thei em em a,vawi tam tak anu thlan antlawh thin a.A nu awmloh hnu phei chuan apa chu a ngai zual hle a,apa pawhin a duat thei em em thin a ni.

James Winchester chuan a hnam pui thiantha tam tak a nei a,chung zingah chuan Alexandrapur thingpui huan enkawltu George Seller-a chu a thian hnai vai tak a ni a,an intlawh tawn fo thin nghe nhe a.

Kum 1871,january ni 23 pawh chuan Mary leh apa chuan apa thianpa George Seller-a chu tlawhin Alexandrapur thingpui huanah chuan anlêng a ni.Vanduai thlak takin chumi ni tak chuan Sailo lal Bengkhuaia pasaltha ten anrûn thut mai a,mi tam tak an thata,Mary leh midang 12 lai mai chu Sal atan an man bawk a ni.Mitthi zingah hian Mary pa James winchester pawh atelve a ni.

Heng Sal anmante zinga nula pakhat 'Kawrvaii' antih mai chu Serchhip khaw pa Suakpuia(Mâikâwnga) chuan nupuiah a nei a ni.An thlahte tam tak Serchhipah anla cheng a ni.

Mary Winchester pa thata amah mantu hi Pasaltha Chêmchâwma a ni a.Châwma hi Bengkhuaia û Savunga khua Chawngtleng atanga Serchhip a pêm a ni a.Kum 1917 April thla lai hawl velah khan Serchhip khawhlui hmunah a thi a ni.

Alexandrapur atang chuan Serchhip chu zan tam kal anih avangin an hawn kawngah chuan Ramngaw karah meipuite chhepin anriak tam ber a,khua chu 3/4 bak antlawhlo a,an tlawh khuate chuan anlo lawm thei hle thung a ni.

Tichuan,Serchhip an thlen hnuah chuan Mary chu amantu Pasaltha Châwma In ah chuan a khawsa ve ta a ni.Hetih hunlai hian Serchhip khua hi Bengkhuaia awpna hnuaiah khaw khat nimahse tlang hran Êntlâng leh Kâwlri tlangah an awm a.Kâwlri lamah chuan lal Bengkhuaia chu thuin Éntlâng lamah chuan a farnu Lalrûmi athuttir thung a ni.Pasaltha Châwma pawh hi Êntlâng lamah a chêng a ni.

Bengkhuaia farnu Lalrûmi leh Châwnthiangite chuan Mary Winchester chu a mizo hming atan ZOLÛTI ansa taa.Mary chu Châwma In a a awm hnu chuan thiam ang tawk tawkin a pui ve thin a,tui chawi leh thingphurh chu a hna pui ber a ni mai a ni.

Serchhip khawhlui (Entlang) hnuai lawk (Khatih laia khaw dai lawk!) ah hian 'Paihte Tuikhur' antih mai chu a awm a,he tuikhur thlen hma lawkah hian Dêngsûri nu pûk antih chu a awm a,he pûk hian Huai nei niin khatih lai khan ansawi thin a ni.He tuikhur hi Mary pawh khan a chawi nasa thei ve hle thin a ni.



Mary Winchester Lak let lehna hmun,Serchhip Kawlri
Tuk khat chu he Paihte tuikhur chawi tur hian Mary leh athiante ho chu hlim tlang takin an kala,an ri thla chel chul mai a.He pûk zawn an thlen hian Pûk hûai chuan lung thilin a vawm ta ur ur mai a.Mary thiante chu thil chinchang hre nual tawh annih avangin hlau thlabâr takin antlan bo zo ta vek mai a.Mahse,Mary chuan alo hlau ve awzawnglo maia,Pûk lamah chuan a chhova,tumah a hmuh taksi lohah chuan,"Tunge min vawm kha?" tiin a au vak vak a,hmuh tur awm silo chu a hauta chiam chiam mai a.Mak tak maiin Hetia Mary'n he Hûai a hauh atang hian a reh hmak mai a,tumah atih thaih leh tawh ngailo a ni.

Mary'n he pûk hûai a hauh reh/hnawh chhuahna hi Mizoram a Ramhuai hnawh chhuahna hmasa ber a ni tiin mi bengvârte'n he Dêngsûri nu pûk hi 'The bible society of India' ah an 'Life' tawh nghe nghe a ni.

A hnapui ber pakhat anih miau avangin Mary chuan tui chu achawi deuh reng mai a.Tui kang laite hian tuikang nghâk lo thu thup thin mahse Mizo dàn leh dûn hreve heklo le!a thlen veleh a thal nghal mai zel a ni.Chu chu a awmpuitu Châwma chuan hria in,"Hetiang ringawt chuan adik dawn love,mi pawite hi ka sawi palh riau riau ange!" tiin lal Bengkhuaia hnenah Kawlri tlang lamah a dah pheita zawk a.



Mary Winchester laklet lehna hmun KAWLRI a
 KTP Serchhip Vengchung branch 
in Hriatrengna Lung an phun.

Tichuan,Mary chu anman kum leh 1872 january thlaah,Kumpinu(Company) sorkar chuan an khua leh tui dik tak mai chu la lêt leh turin Sipai tam tak a rawn tirta rup mai a!

Naupang lainat awm tak Sap thisen kai,kum 5 mi lek Mary Winchester la lêt leh tur chuan Thenzawl lam atangin Azim-a leh Rothangpuia hovin sipai tam tak Serchhip Kawlri hmunah anlo thleng a.

Lal Bengkhuaia leh Sipaite chu inbe remin harsatna engmah awm lovin tha taka la lêt mai turin an inti ta a.Tichuan,14th,january 1872 chuan Azima te chuan chithlum mum nena làk theih mai inringin anthlêm nasa mai a,lâk luih pawh antum nasa hle a.Mahse,Mary chu lo awm tlangnêl tawh a nih avangin chutianga hmel hriatloh palian pui pui zui mai chu alo duh awzawnglo mai a,atap ta vak vak mai a!

Chuti taka naupang hlau thla bara tap ta vak vak mai chu lal ngaih pawh angam zán lova,tichuan,rem hran an ruat lehta zawk a.'A tukah chuan lal chuan thing phur turin atir anga,chu chu Sipaite'n anlo man mai tur a ni.' tiin rem an ruat lehta a ni.

Tichuan,a tûk ni 15,january 1872 chuan Mary chu athiante pahnih Saikhawli leh Thanzingi te nen thingphur tur chuan 'Aw a mual' lamah lal chuan atirta a.

Sipaite chuan Mary Winchester Zolûti chu anlo manta a,a thiante pahnih chu hlau mangang em em in lal hnenah an zualko ta a,lal chuan an hlauh thawi dam nan tlangval thenkhat chu a umzui tir ve a ni.

Helai Mary an laklet lehna hmun 'Aw a mual' hi hmun nuam leh thengthaw tha em em mai,hmun mawi leh lung ti leng vawng vawng thei a ni a,helai hmuna kalte chuan lunglêng em em in,"Aw..a..." anti vawng vawng thin a ni anti.Thing hawngah te chuan a ker kelh kulh mai thin a,a hnuah chuan Pastor Chhâwna'n 'Aw..a..Mual' tiin asawita nghe nghe a ni.

15th January,an laklêt ni la la chuan Tlabung anpan pui nghal ta chuk chuk a.Serchhip atang Tlabung hi ke a kal chuan Zan hnih riak kal vel turah ngaita ila,tichuan,Tlabung anthlen chuan Buarpui a awm T.H Lewin(Thangliana) chu thu anthawn leh ta te te a. 21st.jan.1872 ni chuan an thuthawn chu 

Punjab Regiment




TH Lewin chuan a hmuta chauh a ni.A diary ah chuan Mary Winchester laklêt ni chu alehkha dawnni 21st.January.1872 tiin a chhinchhiah ta a.He ni hi kan pawm tlan dan a ni zuita a ni.

Tichuan,Tlabung atang chuan Mary chu Culcutta(Kolkata)ah an chhuk puia,chuta tang chuan Britain (England) ah an thlawhluh puita a ni.

Scotland-ah apa unaute bulah a awm phawt a,chumi hnuah London lamah insawnin kum 14 a nihin High School a zova,kum 19 a nihin College a zo leh a,a luhna College 'Royal Moray College'-ah pawh hmingthang khawpin ati tha a ni.

Kum 1887 ah pasal neiin fa pathum anei a,kum upa(tar) tak niin kum 1955 ah a boral ta a ni.

(PhoeniX)

• Source: 1. Mary Winchester Chhuichianna-V.L Duhsaka
2. Serchhip Kawnpui Golden jubilee Souvenir(2005)
3. Serchhip Kohhran Chanchin-Serchhip Presbyterian Kohhran
4. Êntlâng(Serchhip Branch Y.M.A Diamond jubilee Souvenir (1998)
5. Mi bengvâr thenkhatte,


Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post