Mizoram State University chungchang



Mi thiam zawk leh rual u zawkte thuziak tam tak kan lo hmu nual tawh a, keini ve mai han sawi ve tur pawh a awm hauh lo na chungin he lam kawnga kal chho ve mek kan nihna laiah ngaih dan neih ve chu a thiang miau a, ka titi ve mai mai angah min ngaihsak mai dawn nia.


Tun hma atang tawh khan Mizoram hi chi bil, hnam bil leh bial bil politics tuipui kan tam thin hle a. Mizonaa chiang lo, lungawi lo mai bakah mahni khua leh veng politics tuipui zawnga khawsa kan tam thin. Chungte avang chuan inlungrual huna lungrual leh Mizoram pumpui anga hmathlir neih a tiharsa viau zel. Mizoram hi a zau lem lo a, khawpui phei chu kan ngah hauh lo, tlema thiltithei leh nihna sang chelh deuh chuan kan khawpui ber Aizawla inhmun neih a, engtik emawa Aizawl pa nih hi kan thlahlel viau zel a. Lunglei mi emaw, Champhai mite pawh ni se Aizawl pa ni zui ta kan ngah ta hle. Heng hi hmasawnna khai rual loh vang leh khawpui dangte hmakhua ngaih tawk loh vangah a puh theih rualin, mamawh em em ngah tawh lo pensioner te pawhin Aizawl an pan fo erawh kan rilru dik tawk loh vang a ni mahna. Aizawl pa nih hi a hlu riau hian kan hre ve tlat bawk a. 

Chutih rualin chhim lama kan unaute emaw, Aizawl ni ve lote leh Mizoram pawna kan unauten en hran ni a an inngaihna hi hmun laili leh pui zawka awm, khawsa nuamsa tawhte thiam loh a ni ve maithei asin. Chuvang chu a niang T. Zorampela pawhin rilru na takin ‘Duhaisam’ kha a phuah tak ang ni. Chhim lam unaute pawh hi kan diriam thin dan tawngkam kan la hre theuhin a rinawm, 02 tih hi fiamthu nan tak kan hmang a, Lunglei English lam dan, a bikin ‘Tri’ phei chu kan hmusit hle a, JF a Dictionary lama a hman dan nuih si loin Lunglei hman dan tiin kan fiamthusak thin a nih kha maw. “Isua pawh Th(r)uama an ti,” te kan ti a, kan ngai sang lo hle. Siaha leh Lawngtlai lam tawng pai dan te chu kan fiamthu material tha an ni a, kan tawng thluk lo anga thlukte chu Aizawl bazarah pawh kan en hu a, kan en hrang a, kan hmu Mizo 2 tlat zel! Chuvang chuan rilrua inlak hranna, inkiltawihna, mahni inkhawngaihna rilru te an lo nei hi an rilru chhiat vang a ni vekin ka ring lo a, Zofate khawpui bera kan lo dawnsawn danin a zir bik loh thin vang a ni ve bawk. Aizawla awmte hian Mizoram pum huapzo rilru kan put phak a ngai tak zet a, chutiang bawkin Mizoram puma roreltu leh sorkar hotu lute hian Mizoram mipui huapzo ngaihtuahna an neih a tul bawk.

𝐌𝐒𝐔:
Mizoram State University hi hman deuh ata tawh a thawm a awm tawh a. NEP 2020 dan tharah Colleges Affiliation te kum 2035 hnuah chuan tih tawp a, Autonomous Degree-Granting Colleges emaw, Multidisciplinary Universities peng pakhat an nih dawn tak avangin kan state college te engtin nge kan vawn him zel ang tiin a kawng pawimawh ber atan State University neih a tul tih a ni a. Chumi tur chuan theihtawpa hma la zuiin, NEP 2020 lo chhuak zulzui chungin hma lak a ni a. 2035 atanga MZU hnuaia kan affiliation tawp mai tur college te tana pa ni turin State University chu duan a ni ta a, state sum dinhmun mil tur leh hautak lo thei ang berin Aizawl lama dah a, sawi khawm (cluster) system a college building awmsa ring chungin kalpui tum a ni tih kan hre theuh awm e. 

𝟏. 𝐂𝐡𝐡𝐢𝐦 𝐋𝐚𝐦 𝐓𝐮𝐢𝐡𝐚𝐥𝐧𝐚:
Zepnak emaw, Aizawl leh a chehhvelah hian engkim mai hi kan vawm lut ve bawk a, hman atanga kan lo tihsual deuh tawh a nih avangin vawilehkhata siam that thut theih va ni suh, sum dinhmunin a zir lo, Aizawlah bawk a ngai kan tih phah ta zel a nih hi. Tuna kan MSU pawh hi Aizawlah a ngai kan tih chhan pawh Aizawlah hmanrua atana a mamawh a awmsa teuh vang tho a ni. Mizoram University Southern Campus kan buaipui lai khan MZU Registrar tirhin Zirlai hruaitu angin ka kal ve a, chhim lam hruaitute an fakawmin an tang tak zet tih ka hria. An MLA Dr. Tanpuia hoin khaw daiah min lo hmuak a, Pukpui lama dah kan ti ta a, mahse, central lamin state sorkarin a finance a ngai a tih hnuah kan zuzi ta deuh a nih kha. ATL road chungchangah te, RT-PCR chungchanga an tanrualnaah te an fakawm a, an sawi ang hian Lunglei chauh ni lo, Siaha leh Lawngtlai thleng phak ngaihtuahna nei zui zel se ka ti hle. Hmasawnna hnathawh, awmze nei tham leh Mizoram huap pawha tangkai tham Lunglei leh chhim lam khawpuiah te dah zel hi kan mamawh a, hnam anga hma kan sawnna atan pawh a pawimawh hle. Chhim lam hi kan hlamchhiah lutuk chuan mihring kan thawl zel ang a, luahlumtu dang an awm zel lo ang tih a sawi theih loh a ni, chenna tlaka kan chhuah a tul viau.

 𝟐. 𝐂𝐡𝐡𝐢𝐦 𝐋𝐚𝐦 𝐀𝐧 𝐌𝐮𝐚𝐧𝐠 𝐃𝐞𝐮𝐡:
Kan hriat theuh angin hmanni lawk khan kan CM Pu Duhoma chuan HPC meeting-ah State University chu Lungleiah sawn tur a nih thu a puang a, dan te pawh ammend that a ngaih thu a sawi a nih kha. Hei hi Lunglei mipui, a bikin SU sawn a nih nana tha thawhtu tan a lawmawm viau rualin hma lo la tawhtu, Drafting Committee members, sorkar hnathawk helam buaipuitute tan chuan a lungawithlak loh viauin a rinawm. Professor pakhat lungawi lohna status pawhin Zoram a deng chhuak a nih kha. Ani pawh kha a tir te atanga tha thawhtu pakhat a ni a, chuvangin a thiamawm hle tho mai, tha leh zung nasa tak sen tawh hnu leh, Act hial Assembly lama an pass tawh hnua tuna taka nawrna nasa tak avanga CM in a sawn ta mai hi thathawhtu dangte pawh an hawihai viau niin a lang. 

Chhim lam hian State University a awm dawn tih an hriatna a rei tawh a, an MLA te pawhin a dan an siam lai te, Assembly lama an sawi ho laiten ruling MLA te phei chuan  eng aw mah an chhuah lo a, tunah lem heti taka ‘Ban Huam’ a an han nawr hi chu Lunglei leh chhim hmangaihna ai mahin vote hloh hlauhna a ang ka ti a, an mahniin an zir chiang hma sa lo a, chhim mamawh a ni tih an hre lawk lo hi a pawi ka ti hle. Sum leh tha an sen nual tawh hnu leh, State University atana hmun tur an tih fel vek hnua sawn thut hi hma lo la tawhtu tan a tha natthlak ve deuh awm e.

Chutih rualin, kan CM leh Minister te pawh Political pressure a awm hleka an ngaih dan an sawh sawn nghal thin hi a tha lo hle a, ram hruaitu an nih ang takin kan zavai tana a tha ber tur an ngaihtuah tur a ni a, an ngaihtuah fel tawh leh an dan pass tawhah an ding ngam tur a ni bawk. 

 𝟑. 𝐃𝐞𝐯𝐞𝐥𝐨𝐩𝐦𝐞𝐧𝐭 𝐊𝐡𝐚𝐢𝐫𝐮𝐚𝐥 𝐋𝐨𝐡𝐧𝐚 𝐍𝐠𝐡𝐚𝐰𝐧𝐠:
• Unemployment sang leh inequality nasa lutuk chuan Thinurna a thlen thin.

• Regional politics/movements kan tih ang chi a piantir a, protests, inlak hran duhna hawi hmalakna a lo piang zel.

• Enkawlna tha bik demand na te, state thar dilna emaw, ADC leh UT te, autonomy tur zawnga hmalakna te a thlen bawk.

• Hmun hnufual deuhte chu hetiang lamah hian an sang fo:
o Naxalism (Tharum thawhna lam hawi)
o Drug trafficking
o Rambuai
o Pawi khawihna hrang hrang

• Development a hmasawn bikte pawh nasa takin an buai phah thin —
o Bengaluru lamah tui a vang (Aizawl pawh kan buai tan)
o Delhi boruak bal lutuk tawh
o Aizawl pawhin Mumbai lama chenna in sakna lam buaina ang te pawh kan hmabak chho
o Aizawl traffic jam nasa leh kawng zauh ngaihna awm si lo
o Environment in kawng hrang hrangin a tuar bawk.

• Brain Drain leh Talent Hlohna a nasa. Chhim lam mi thiam zawkte leh tangkai zawkte pawh Aizawl pa nih an tum vek tawh chuan bial hnufual bik leh hmasawn lo an ni kumkhua zel ang. Resource an neih ve ang angte an chan leh si loh hian hmasawnna a awm thei lo a ni.

4. 𝐌𝐢𝐳𝐨𝐫𝐚𝐦 𝐒𝐭𝐚𝐭𝐞 𝐔𝐧𝐢𝐯𝐞𝐫𝐬𝐢𝐭𝐲 𝐃𝐚𝐧 𝐄𝐧𝐧𝐚𝐰𝐧 𝐀 𝐓𝐡𝐚:
Hmanni lawka pass mah ni se sawiselna tur a tam viau nghal mai a. Chutia kan CM berin sawn zai a rel takah chuan Lunglei mipuite ka lawmpui viau tho mai a, hmasawnna khairual takin kan kalpui chhoh zel pawh ka beisei. Lunglei lam hian an khuaa SU dah hi lawm ngawt loin he SU hi ta neih thiam sela, a dante pawh zir chiangin, sawisel ngai lai pawh a hun lai tak hian sawisel se ka ti hle bawk. Dan ammend a lo ngaih takah chuan hengte hi ennawn tel se ka ti hle-

i) MSU act 2025, 3 (5) a kan hmuh angin ‘The headquarters of the University shall be at Aizawl’ tih chu Lunglei ti a thlak a ngai dawn a, hei hi dan siam that a, session lama pass leh a ngaihna chhan lian ber chu a ni ta a. 

ii) Intro part leh 3 (1) and (2) a kan hmuh angin Cluster system hi kan nuai bo lo turah ngai ila, chuti a nih chuan SU hian DIET leh HATIM lamte hman tangkai a mamawh mai thei a, chiang takin ngaihtuah se a tha hle ang.

iii) 𝐏𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐜𝐬 𝐓𝐡𝐚 𝐋𝐨 𝐀𝐭𝐚𝐧𝐠𝐚 𝐅𝐢𝐡𝐥𝐢𝐦: Chancellor atana Chief Minister tih hi India ramah a tam lo hle a, a hmangte pawhin buaina an nei a ni ngeiin a lang. Governor hi a tlangpuiin Chancellor an ni thin a, chu chu UGC-supported model a nih bawk avangin a him zawk maithei. Mizoram ang state zimah chuan state CM Chancellor a nih hian politics tha loin kan zirna a bawh a hlauhawm a, a theih laia inthiarfihlim a tha maithei. Tamil Nadu leh West Bengal te hi CM Chancellor an nihna awmchhun deuh an ni a, anni pawh UGC atang leh mipuiah ngei pawh selna a tam ve viau mai. CM Chancellor atana dah hian political control university-ah a chhuah thei a, Institutional autonomy tak tak a awmtir lo thei a, UGC leh NAAC atanga objection awmin, kan accreditation a nghawng thei a ni.

iv) Pro-Chancellor atana Minister in Charge kan han ti lehzel te hian University tha kan nei lo ang tih a hlauhawm hle a ni. Hei hian UGC thil tum a kalh chiang hlein a lang.

v) 𝐕𝐂 𝐀𝐩𝐩𝐨𝐢𝐧𝐭𝐦𝐞𝐧𝐭 hi UGC Regulations nen a inmil tawk lo. Tin, Chancellor atan CM tih a nih laiin, VC ruattu atan interim period pawh ni se Governor tih a ni daih hi a felhlel viau bawk a, a tir atangin a nih dan tur ang taka kal vek a tha a, Chancellor atan Governor ni ngei sela a dik zawk awm e. UGC chuan hetiang hian a kalpui:

 Search-cum-Selection Committee kaltlangin VC tur an zawng thin
 Hming pathum thlan chhuahte Visitor/Governor hnena thehluh
 Independent leh non-political thei ang bera kalpui tur a ni
 Public notice te leh UGC guidelines te dah lan a tha hle

vi) Section 8 chhunga “test of religion” tih hi tawngkam hman vak tawh loh a ni a, tunlai deuhah thlak a tha hle. NEP 2020 milin inclusivity, access, leh nondiscrimination ang te pawh a tha awm e.

vii) Section 3 chhunnga Clustering colleges chungchang pawh hi a felhlel deuh awm e. “Colleges cease to exist and become University” han tih tawp mai pawh hian UGC Regulations on Affiliation (2023) leh UGC Categorization of HEIs a kalh em aw a tih theih a. Tin, University atana College te hlan kai hnuah a ram, a sum neih ang leh a property te University ta a ni ang han tih tawp pawh hian Doner, CSR leh RUSA property chenin ennawn a la tul dawn a, challenge theih pawh a ni hial maithei e. Tin, zirtirtu chungchang pawh buaithlak tak a awm ve thei a, College thenkhat University a hlan kai an nih laia College thenkhat an nih dawn loh avangin zirtirtu dinhmun a inthlau dawrh thei ang a, an kai san theih zawng leh an pay thleng pawha nghawng thei a ni ang. 

Tin, UGC dan angin College te University a a then azar hlan kai ngawt tih hi a fel lo tlat a, State danga Cluster apply tawhte tih angin Constituent College ni ve mai se, University peng pakhat anga an kal a tha zawk maithei bawk. Chuvangin, Lunglei lam pawh hian state university an beisei danah hian MZU leh NEHU te ang an mitthla chuan a fuh lo ang a, mahnia degree pe thei tura College tih len a, chutianga kal chho tura College te siam hi NEP tum a ni tih kan hriat a ngai a ni.

viii) 𝐔𝐆𝐂 𝐃𝐚𝐧 𝐍𝐠𝐚𝐢𝐡 𝐏𝐚𝐰𝐢𝐦𝐚𝐰𝐡: Hna lak thilah UGC norms in appointments leh service rules a neihte mandatory-a dah a tul hle a. IQAC te leh tul dang UGC in a ngaih pawimawhte siam a, UGC guidelines zawm a fuh ber awm e.

𝐓𝐥𝐢𝐩𝐧𝐚:
State University kan nei tur hi a lawmawm viau a, mahse, keini state pachhe tan chuan a huphurhawm hle bawk. Sorkar, NGO leh mimal ang pawhin nasa takin tha kan thawh theuh a, thil tha tak a chhuah i beisei phawt ang u. Amaherawhchu, a hun lai hian sawisel te, ngaih dan han thawh te hi a tul ve miau thin a, kan ngaih dan inpersan tak takte hian thil tha a hring zelin ka ring.

David Lalrinchhana







"Nu mittuiin a fa nunna a chhan thei lo, i thisenin a chhan thei a sin,"

Thisen pe la, nun chhanhim rawh.

| EXPLORE MIZORAM |
• Mizoram's Most Trusted Website | Mizoram's Online Encyclopedia 


[📌 Join WhatsApp channel for updates- https://whatsapp.com/channel/0029Vb66gtL8KMqnoM2JIz12 ]

Post a Comment

He post chungchanga i ngaihdan lo sawi ve rawh:

Previous Post Next Post